2 هزار گونه گیاهی در معرض خطر انقراض قرار دارد/نمونه پشتیبانی امنیتی از بانک ژن وجود ندارد/بانک ژن منابع طبیعی را دریابیم

پروین صالحی در گفتگو با خبرنگار ایلنا گفت: در راستای حفظ گونه‌های ارزشمند گیاهی، بانک ژن منابع طبیعی در سال ۷۳ در موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تاسیس شد. این بانک فضای مناسبی برای ذخیره هزاران نمونه بذری در مجموعه سردخانه‌های خود ایجاد کرده و دارای امکانات مناسبی برای تحقیق و پژوهش برروی بذور و ژرم پلاسم گیاهی است. در طی 24 سال گذشته، هزاران نفر روز از کارشناسان از مکان‌های مختلف کشور مانند نقطه صفر مرزی، میدان‌های مین،‌ صخره‌ها و... عبور کرده و 4 هزار گونه زنده که شامل 47 هزار جمعیت بذری می‌شود را جمع‌آوری کرده‌اند که در نوع خود نسبت به کشورهای منطفه بی‌نظیر است.

وی شرایط نگهداری از بذرهای گیاهان را بسیار سخت و حساس عنوان کرد و افزود: هنگامی که بذر گیاهان به بانک ژن منتقل می‌شوند، مانند نوزادانی هستند که به تازگی متولد شده‌اند؛ بنابراین شرایط نگهداری آنها باید استاندارد و خاص باشد، زیرا با وجود خشک کردن و یا فریز کردن بذرها، باز هم آنها آرام آرام به متابولیسم خود ادامه داده و پیر خواهند شد، در نتیجه باید مجدد احیا شوند. چنین مکانیسمی، پرهزینه بوده و نیازمند گلخانه‌های ویژه است.

صالحی با ابراز تاسف از عدم وجود فاکتورهای اولیه در نگهداری بذرها در بانک ژن تصریح کرد:‌ متاسفانه ما در تامین وسایل و ایجاد شرایط در جهت نگهداری بانک ژن دچار مشکل هستیم؛ به طور مثال در این موسسه برق اضطراری وجود ندارد و در شرایطی مانند تابستان سال جاری همزمان با ساعات خاموشی، دمای سردخانه‌ها از منفی 18 درجه سانتیگراد به 5 درجه افزایش پیدا می‌کرد. این امر تاثیر به سزایی در کیفیت بذرها خواهد گذاشت. همچنین این مکان فاقد سیستم اطفای حریق است. در صروت آتش‌سوزی این گنیجه با ارزش از بین خواهد رفت.

رئیس بانک ژن منابع طبیعی ایران، ادامه داد: متاسفانه نمونه پشتیبانی امنیتی از بانک ژن وجود ندارد؛ این در حالی است که باید مقداری از تمامی بذرها در منطقه‌ای دیگر نگهداری شود تا در صورت بروز مشکلاتی همچون آتش‌سوزی، زلزله و... نمونه‌ها از بین نروند. خوشبختانه با تلاش‌های بسیار موفق شده‌ایم تا سازمان پدافند غیرعامل، بانک ژن را به عنوان یک مرکز حساس شناسایی کند.

صالحی با اشاره به طرح حمایت از بانک ژن منابع طبیعی، اظهار کرد: روزانه ۴ گونه گیاهی در معرض خطر انقراض قرار می‌گیرند. این واقعیت تلخ خود نشان دهنده‌ی ضرورت حفاظت از گونه‌های در خطر و کلید حمایت از خدمات بانک ژن منابع طبیعی است. در این راستا مردم می‌توانند با قبول سرپرستی بذرها، با پرداخت هزینه اندک به بانک ژن منابع طبیعی کمک کنند تا از آینده گیاهان ایران حفاظت شود.

وی با بیان اینکه در تمامی دنیا بانک‌های ژن تحت حمایت مردم قرار می‌گیرد، افزود: با اجرای این طرح،‌ منابع مالی مردم هرچند کم، کمک بسیاری به ارتقای سطح نگهداری بذرها کرده است.

برداشت غیر اصولی، گیاهان دارویی را منقرض می‌کند

رئیس بانک ژن منابع طبیعی ایران، با انتقاد از چرای بیش از حد دام در مراتع گفت:‌ در حال حاضر فشار دام 2.5 برابر ظرفیت مراتع است که این امر باعث آسیب به گونه‌های در حال انقراض می‌شود. این مشکل، ناشی از عدم نظارت، نبود قانون و افزایش جمعیت است. در حال حاضر برخی از پروانه‌های چرا به 50 سال قبل بازمی‌گردد و هیچ نظارتی بر آن نمی‌شود.

صالحی اشاره به افزایش علایق مردم به مصرف گیاهان دارویی گفت: طی چند سال گذشته با افزایش مصرف گیاهان دارویی و برداشت غیراصولی و غیرعلمی، شاهد انقراض این گیاهان هستیم که در این بین می‌توان به کنگر طبیعی اشاره کرد.

وی افزود: با گرمتر شدن هوا، گیاهان نیازمند مهاجرت به مناطق خنک‌تر هستند که این امر توسط گرده افشانی یا  حیوانات صورت می‌گیرد، متاسفانه برداشت بی‌رویه سودجویان و یا ویلاسازی باعث شده رویشگاه‌های طبیعی مانند هامون از بین برود؛ این امر آسیب بسیاری به طبیعت وارد کرده است. قانونگذاران باید تفاوتی بین گونه‌های جانوری و گیاهی قائل نشوند، همانقدر که یوزپلنگ ایرانی برای طبعیت مهم است، گونه‌های گیاهی نیز دارای اهمیت هستند.

صالحی اظهار کرد: ‌به طور مثال شمشاد خزر حدود 80 درصد از رویشگاه خود را در شمال کشور از دست داده است. ساکنان آن منطقه عنوان می‌کنند از زمانی که شمشادها خشک شده‌اند، تعداد پرنده‌ای به اسم کشکرک نیز کم شده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که رفتار یک گونه، می‌تواند تاثیر بسزایی بر محیط اطراف خود داشته باشد.

وی با ابراز امیدواری از تصویب قانون حفاظت از ذخایر ژنیتیکی گفت:‌ پس از 12 سال تلاش برای تهیه این قانون، سرانجام در مرداد ماه سال جاری، این قانون تصویب شد و در حال حاضر آیین‌نامه‌های آن در حال تهیه است که امیدوارم با تصویب این قانون بتوانیم از خروج منابع ژنتیکی جلوگیری کنیم.

جهت قبول سرپرستی بذر و نجات گونه‌های کمیاب گیاهی، همچنین بازدید رایگان از باغ گیاه شناسی ملی ایران می‌توانید از طریق سایت تخفیف سنتر  اقدام کنید.