۱۷ خرداد روز پرده‌برداری از تندیس فردوسی در میدان فردوسی تهران
هر ساله در تاریخ ۱۷ خرداد ماه، یادبود پرده‌برداری از یکی از نمادهای اصلی هویت ملی ایران، یعنی تندیس حکیم ابوالقاسم فردوسی در میدان فردوسی تهران، گرامی داشته می‌شود. این روز، نه تنها یادآور یک واقعه تاریخی، بلکه نمادی از احترام و ارج نهادن به زبان فارسی و پاسداشت شاهنامه، اثر جاودان این شاعر بزرگ است.
تاریخچه و سیر تحول تندیس فردوسی در میدان فردوسی
میدان فردوسی تهران، از دیرباز میزبان تندیس‌های مختلفی از حکیم توس بوده است. اما تندیسی که امروزه در این میدان خودنمایی می‌کند و نماد شاخص آن به شمار می‌رود، حاصل یک فرایند تاریخی و هنری است:
تندیس اول (۱۳۲۴): اولین مجسمه فردوسی در سال ۱۳۲۴ در میدان فردوسی نصب شد. این مجسمه که اثری از "رائو بهادر ماترا"، هنرمند هندی بود، هدیه‌ای از سوی پارسیان هند به مردم ایران محسوب می‌شد. با این حال، به دلیل عدم تناسب ابعاد و سبک آن با فضای میدان، چند سال بعد (در سال ۱۳۳۸) به مقابل دانشکده ادبیات دانشگاه تهران منتقل شد.
تندیس دوم (۱۳۳۸): در تاریخ ۱۷ خرداد سال ۱۳۳۸ شمسی، با برگزاری مراسمی باشکوه، از دومین تندیس فردوسی در میدان فردوسی تهران پرده‌برداری شد. این مجسمه برنزی اثر هنرمندانی چون غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ و حسن ارژنگ‌نژاد بود. این تندیس، که برای ۱۲ سال در این میدان پابرجا بود، پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ مورد تعرض قرار گرفت و سر آن قطع شد که پس از اعتراض عمومی مردم، مرمت گردید. اما در نهایت، در سال ۱۳۵۰، این تندیس به میدان فردوسی مشهد منتقل شد و هم‌اکنون نیز در آنجا قرار دارد.
تندیس سوم (فعلی) (۱۳۵۰): تندیس کنونی میدان فردوسی، اثری بی‌بدیل از استاد ابوالحسن صدیقی، نقاش و مجسمه‌ساز برجسته ایرانی و از شاگردان کمال‌الملک است. این مجسمه که از جنس سنگ مرمر کارارا ساخته شده و در پایه آن تخته سنگی ۵۹ تنی از کوه الوند به تهران منتقل شده است، از ۵ مهر سال ۱۳۵۰ جایگزین تندیس قبلی شد. استاد صدیقی، این مجسمه را با ظرافت و دقت فراوان ساخته است و در کنار پای فردوسی، پیکر کودکی نیز دیده می‌شود که در مورد نماد آن، دو روایت عمده وجود دارد: برخی آن را نمادی از زبان فارسی می‌دانند که در دامان فردوسی پرورش یافته، و برخی نیز آن را نمادی از "زال" در داستان‌های شاهنامه می‌دانند.
فردوسی، هویت ملی و میدان فردوسی
فردوسی، با آفرینش شاهنامه، نه تنها تاریخ و فرهنگ ایران را به شعر درآورد، بلکه با پاسداشت زبان فارسی، از نابودی و فراموشی آن در برابر هجوم زبان‌های بیگانه جلوگیری کرد. به همین دلیل، او را پاسدار زبان و هویت ملی ایران می‌دانند.
میدان فردوسی در قلب تهران، با تندیس باشکوه این حکیم بزرگ، به نمادی از این هویت تبدیل شده است. این میدان، فراتر از یک چهارراه صرف، به یادآورنده جایگاه رفیع فردوسی در فرهنگ و ادب ایران است. هر ساله، در روز ۱۷ خرداد، دوستداران فرهنگ و ادب فارسی این روز را گرامی می‌دارند و به یاد حماسه‌سرای بزرگ ایران، از او و اثر جاودانش تجلیل می‌کنند.
مجسمه فردوسی در میدان فردوسی، نه تنها یک اثر هنری، بلکه تجلی‌گاه پیوند ناگسستنی ملت ایران با گذشته پربار خود و گواه بر عظمت و استواری زبان فارسی است. این تندیس، بی‌صدا اما پرمعنا، همچنان یادآور تلاش‌های بی‌وقفه فردوسی برای زنده نگاه داشتن نام و زبان ایران است.
