نقش دیپلماسی آب در تقویت صلح منطقه‌ای
مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیرو در نخستین نشست «آب و صلح»، بر لزوم نگاه چندلایه، واقع‌بینانه و مشارکتی در دیپلماسی آب تأکید کرد و خواستار بهره‌گیری از تجربیات تاریخی، ظرفیت دانشگاه‌ها و تدوین قراردادهای حقوقی پایدار شد.
به گزارش ایلنا از وزارت نیرو، جبار وطن‌فدا مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیرو، در نخستین نشست «رویکرد آب و صلح» با موضوع نقش دیپلماسی آب ایران در تقویت صلح با کشورهای همسایه با تمرکز بر منطقه قفقاز که به میزبانی شرکت مدیریت منابع آب ایران و در ادامه سلسله نشست‌های تاریخ شفاهی دیپلماسی آب ایران برگزار شد، با اشاره به نقش دیپلماسی آب در تقویت صلح با کشورهای همسایه، گفت: هماهنگی و همکاری در بخش آب، یک ویژگی ذاتی و حیاتی در فرآیندهای کاری است که بدون درک عمیق از ابعاد مختلف این موضوع پیچیده، نمی‌توان به موفقیت دست یافت.
وی با تأکید بر اینکه دیپلماسی آب تنها محدود به وزارت نیرو و امور خارجه نیست، افزود: این حوزه، گستره‌ای فراتر دارد و تعاملات محیط‌زیستی، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و حتی دیپلماسی عمومی را نیز در بر می‌گیرد.
وطن‌فدا بر ضرورت انتقال تجربه، آموزش و بهره‌گیری از تاریخ شفاهی تأکید کرد و گفت: نگاه صفر و یکی در مواجهه با مسائل آب کارآمد نیست؛ هر تجربه و اقدامی ممکن است نقاط قوت و ضعف خاص خود را داشته باشد که باید تحلیل شود. نسل جدید باید آمادگی مواجهه با رویدادها و تغییرات را داشته باشد.
وی در ادامه به اهمیت حوزه‌های آبریز مشترک با کشورهای همسایه از جمله عراق، ترکیه، افغانستان، ترکمنستان، ارمنستان، آذربایجان و پاکستان اشاره کرد و گفت: سیاست‌گذاری در این مناطق باید مبتنی بر تعامل، شناخت دقیق از مرزها و همکاری منطقه‌ای باشد، زیرا بسیاری از منابع آبی یا داخلی نیستند یا در معرض تنش‌های سیاسی قرار دارند.
این مقام مسئول با اشاره به تجربه ۴۰ ساله ایران در ساماندهی رودخانه‌های مرزی تصریح کرد: مدیریت منابع آب مرزی نیازمند همکاری چندلایه در حوزه‌های فنی، حقوقی و سیاسی است. برای مثال، قراردادهای تاریخی مانند توافق‌نامه ۱۹۲۱، ۱۹۲۶ و ۱۳۰۴ با شوروی سابق (در حوزه کشورهای آذربایجان و ارمنستان) نمونه‌هایی موفق از اسناد حقوقی هستند که باوجود تغییر رژیم‌ها، همچنان مبنای همکاری‌ها هستند.
وی افزود: همکاری‌های فنی دو کشور همسایه در حوزه رودخانه‌های مرزی مثل ایران و افغانستان، ایران و آذربایجان و...، به دلیل ادبیات فنی مشترک، بسیار سریع اتفاق می‌افتد و می‌تواند خیلی زود به توافق منجر شود، اما این همکاری‌ها بدون پشتوانه سیاسی پایدار نخواهد بود. باید توافقات حقوقی به‌صورت مستند و مکتوب، در مراجع قانونی دو کشور تصویب شوند تا مهندسان دو طرف بتوانند همکاری‌های خود را ادامه دهند.
وطن‌فدا با اشاره به مذاکرات چندجانبه و قراردادهای چند دهه‌ای و دوجانبه با هریک از کشورهای حوضه فرامرزی ارس، افق بلندمدت‌در این حوضه را تدوین رژیم حقوقی چند جانبه بین ایران و کشورهای ترکیه، آذربایجان و ارمنستان ذکر کرد و گفت: هدف از این روند، تضمین منافع مشترک و کاهش تنش‌هاست. بهره‌گیری از تجربیات جهانی، نمونه‌های موفق بین‌المللی، و تنظیم قراردادهای چندجانبه، می‌تواند به این فرآیند کمک کند.
مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی، در پایان با اشاره به نقش افراد مؤثر و پتانسیل‌های فردی در پیشبرد پروژه‌های دیپلماسی اظهار کرد: پیشنهاد ساخت سد مشترک با آذربایجان در شرایط خاص به وجود آمده در این محدوده مرزی و به‌صورت یک‌طرفه نشان داد که جمهوری اسلامی ایران با اتکاء به دیپلماسی فعال و با رعایت موازین حقوقی و مرزی توانایی اجرای ابرپروژه‌های مشترک را با هدف تحکیم صلح و دوستی بلندمدت و پایدار در منطقه دارد. دیپلماسی فعال، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها و تدوین سیاست‌های بلندمدت، راهکاری مؤثر برای مدیریت منابع آب و حفظ منافع مشترک است.
وی تأکید کرد: آب، در عین حال که می‌تواند منشأ چالش باشد، با مدیریت صحیح و دیپلماسی هوشمندانه، به عاملی برای تقویت همکاری و امنیت منطقه‌ای تبدیل خواهد شد.
مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی در پایان این جلسه، به پرسش حاضران در خصوص موضوعات حقوقی و دیپلماسی آب ایران با کشورهای همسایه پاسخ داد و اظهار امیدواری و اعلام آمادگی کرد که این جلسه استمرار داشته باشد.
