در نشست نمایشگاه کتاب تهران بررسی شد؛
«ادبیات» چه تأثیری بر خودآگاهی فرهنگی کودکان می‌گذارد؟
نشستی با عنوان «ادبیات کودک و نوجوان و شکل‌گیری هویت مخاطبان» در سرای گفتگوی نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد که در قالب آن سه کارشناس حوزه ادبیات کودک و نوجوان، یاشار هدایی، شایان محمدی و سیدعلی کاشفی خوانساری، تأثیر ادبیات کودک و نوجوان بر شکل‌گیری هویت فردی، اجتماعی و ملی بررسی شد.
به گزارش ایلنا به نقل از ستاد خبری سی‌وششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، سیدعلی کاشفی خوانساری به عنوان مجری نشست، در ابتدا با معرفی انجمن نویسندگان کودکان و نوجوانان گفت که این انجمن بیش از سی سال فعالیت دارد و در هر دوره از نمایشگاه کتاب، نشست‌هایی در این زمینه برگزار می‌کند.
موضوع اصلی نشست، چگونگی تأثیر ادبیات کودک و نوجوان بر هویت فردی و اجتماعی این گروه سنی و همچنین تأثیرات آن در هویت ملی بود. همچنین نظریات مختلفی از سوی سخنرانان مطرح شد که درک بهتری از نقش ادبیات در شکل‌گیری هویت مخاطبان به‌ویژه کودکان و نوجوانان به‌دست داد.
یاشار هدایی در ابتدای سخنان خود در این نشست، به تحلیل تأثیرات ادبیات بر روانشناسی اجتماعی و هویت‌یابی کودکان پرداخت.
وی تأکید کرد: کتاب‌های ادبیات کودک و نوجوان، نه تنها کتاب‌های با محتوای روانشناسی، بلکه همه آثار ادبی از جمله شعر، داستان و زندگی‌نامه‌ها نیز در شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی کودکان نقش دارند. هدایی اشاره کرد که آثار ادبی با ایجاد شناخت از خود و دیگران، به کودکان کمک می‌کنند تا هویت فردی خود را درک کنند و به تدریج در روند هویت‌یابی جمعی و اجتماعی قرار گیرند.
وی در این زمینه به تحلیل تفکیک خود از دیگری و فرآیند خودشناسی در کودکان اشاره کرد و گفت: این فرآیند در طول رشد کودک از دوران نوزادی تا نوجوانی، مراحل مختلفی را طی می‌کند.
هدایی توضیح داد: از آغاز تولد، مغز کودک قابلیت تغییرات شناختی دارد و این تغییرات به تدریج به شکل‌گیری هویت فردی کمک می‌کند.
وی همچنین به ضرورت توجه به سن و مراحل رشد شناختی در تحلیل آثار ادبی کودک و نوجوان اشاره کرد و افزود: در هر سن و مرحله رشدی، کودک و نوجوان نیاز به نوع خاصی از ادبیات و محتوای آن دارند.
شایان محمدی، پژوهشگر و منتقد ادبی، در ادامه این نشست به اهمیت زبان در شکل‌گیری هویت فردی کودکان پرداخت.
وی تأکید کرد: زبان به عنوان ابزاری برای ارتباط و شناخت جهان، نقشی کلیدی در فرآیند هویت‌یابی دارد. به گفته او، رشد زبان در سنین کودکی و تعاملات اجتماعی از طریق آن، موجب شکل‌گیری خودآگاهی در کودکان می‌شود.
محمدی توضیح داد: زبان به کودکان کمک می‌کند تا درک بهتری از خود و جهان پیرامون پیدا کنند و از طریق این درک، هویت فردی خود را تعریف کنند.
وی همچنین به اهمیت تعاملات اجتماعی در شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی اشاره کرد و گفت: کودکان از طریق تجربیات اجتماعی و ارتباط با دیگران، نه تنها خود را از دیگران تفکیک می‌کنند، بلکه درک بهتری از جایگاه خود در جامعه پیدا می‌کنند.
به باور محمدی، ادبیات کودک و نوجوان با ارائه داستان‌ها و تجربیات گوناگون، به کودکان این فرصت را می‌دهد که خود را در موقعیت‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی بیابند و از طریق این تجربیات، هویت فردی و اجتماعی خود را شکل دهند.
در ادامه این نشست، توجه به تأثیرات فرهنگی و هویت ملی در آثار ادبی کودک و نوجوان مورد بحث قرار گرفت.
هدایی در این بخش به نقش ادبیات در شکل‌گیری هویت ملی اشاره کرد و گفت: آثار ادبی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا ارتباطی معنوی و عاطفی با فرهنگ، تاریخ و هویت ملی خود برقرار کنند. در واقع ادبیات کودک و نوجوان می‌تواند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مفاهیم اجتماعی، فرهنگی و ملی را به مخاطب منتقل کند و بدین ترتیب در شکل‌گیری هویت ملی نقش ایفا کند.
شایان محمدی نیز در این بخش به اهمیت بررسی آثار ادبی که بر موضوعات اجتماعی، فرهنگی و هویت ملی تأکید دارند، اشاره کرد و گفت: این آثار می‌توانند به کودکان کمک کنند تا جایگاه خود را در تاریخ و فرهنگ ملی درک کنند.
وی افزود: ادبیات با بازتاب‌های اجتماعی و فرهنگی، به کودکان امکان می‌دهد تا از فرهنگ و تاریخ خود آگاهی یابند و در فرآیند هویت‌سازی، به یک هویت جمعی و ملی دست یابند.
سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ اردبیهشت شروع شده و تا ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلای امام خمینی (ره) برپا خواهد بود. این رویداد به‌صورت مجازی نیز در book. icfi. ir در حال برگزاری است.
