نئاندرتال‌های دره خرم‌آباد در انتظار تصمیم نهایی یونسکو/ شمارش معکوس ثبت جهانی/ یونسکو تیرماه امسال ثبت جهانی دره خرم آباد را نهایی می کند
انسان‌های پیش از تاریخ، هیچ‌گاه تصور نمی‌کردند وقتی در عصر یخبندان در جست‌وجوی غارها و بلوط‌زارهای زاگرس برای داشتن سرپناه هستند، یا آن زمان که شجاعانه در یاس کامل به تعقیب حیات وحش غنی و فراوان به سمت زاگرس و دره‌های خرم‌آباد پیشروی می‌کردند، صدها هزار سال بعد، روزی برسد که تلاش بی‌وقفه آنها برای زیستن و جان به در بردن از عصر سخت و جانکاه یخبندان تبدیل به پرونده‌ای جهانی با معیارها و ارزش‌های برجسته میراث بشر شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، پرونده «غارهای پیش از تاریخ و مجموعه فلک‌الافلاک دره خرم‌آباد» تیرماه امسال قرار است در اجلاس یونسکو در شهر پاریس مورد بررسی و ارزیابی نهایی داوران برای ثبت در فهرست میراث جهانی بشر قرار بگیرد.
«عطا حسن‌پور» مدیرکل اداره میراث فرهنگی استان لرستان در گفتگو با ایلنا می‌گوید: «پرونده غارهای پیش از تاریخ و مجموعه فلک‌الافلاک دره خرم‌آباد تا دو ماه دیگر روی میز داوران یونسکو برای ثبت جهانی قرار می‌گیرد.»
او گفت: «با توجه به اینکه دره خرم‌آباد در حال ثبت جهانی است. یکی از ۷ غار دره خرم‌آباد به‌عنوان پایلوت به سرپرستی دکتر فریدون بیگلری مورد کاوش و بررسی‌های باستان‌شناختی قرار گرفت.»
حسن‌پور که از باستان‌شناسان مطرح ایران است، افزود: «در دل دره خرم‌آباد، چندین غار پیش از تاریخ وجود دارد که یکی از این غارها برای پرونده ثبت جهانی به عنوان پایلوت کاوش در نظر گرفته شد و درحال‌حاضر، براساس تاریخ‌گذاری‌های نسبی که در این غار صورت گرفته، نتایج کاوش‌ها به دوره پارینه‌سنگی میانی با فرهنگ ابزارسازی «موسترین» می‌رسد که هم دوره انسان‌های نئاندرتال است. »
مدیرکل اداره میراث‌فرهنگی استان لرستان با تاکید براینکه نتایج کاوش‌ها هنوز به‌صورت صد در صد آزمایش نشده و نیاز به آزمایش‌های دیگر است، ادامه داد: «با اینکه نتایج گاه‌نگاری‌های نسبی به دوره پارینه‌سنگی میانی بازمی‌گردد و قدمت حضور انسان در غار خرم‌آباد را با توجه به اشیاء یافت شده به حدود ۸۰ هزار سال پیش می‌رساند، اما این گاه‌نگاری‌ها کاملا نسبی است و گاه‌نگاری مطلق و دقیق مستلزم انجام آزمایش‌های کربن ۱۴، آزمایش هرمونوبیلیسا و اورانیوم است. بنابراین بعد از آزمایش‌های دقیق می‌توان تاریخ‌گذاری غار پایلوت خرم آباد در پرونده ثبت جهانی را اعلام کرد.»
به گزارش ایلنا، کاوش‌های دره خرم‌آباد یکی از نکات و الزاماتی بود که یونسکو برای ثبت جهانی پرونده غارهای پیش از تاریخ و مجموعه فلک‌الافلاک دره خرم آباد از ایران درخواست کرد تا کاوش غارهای دره خرم‌آباد بروزرسانی شود.
اکنون و براساس اعلام مدیرکل میراث فرهنگی استان لرستان، ۷ غار از غارهای دره خرم‌آباد، توسط باستان‌شناس‌ها مورد کاوش و بررسی قرار گرفته و مطالعات اشیاء به دست آمده شامل تیغه‌های سنگی، نمونه‌های ذغالی، ابزار استخوانی و حیوانی و دیگر مواد فرهنگی حاصل از کاوش‌های باستان شناختی در حال انجام است.
مدیر کل میراث‌فرهنگی استان لرستان دره خرم آباد را محل حضور انسان‌های پیش از تاریخ با توجه به تعداد بالای غارهای موجود اعلام کرد و گفت: «غارهای پیش از تاریخ اطراف شهر خرم آباد پراکنده هستند که همگی آنها مورد حفاظت قرا گرفته و لایه‌های تاریخی آنها دور از دستبرد حفاران غیرمجاز در سلامت کامل است.»
او افزود: «یکی از ارزش‌های برجسته پرونده ثبت جهانی دره خرم آباد و فلک الافلاک وجود همین غارها است که اثبات می‌کند بشر توانسته از قدیمی‌ترین دوره پیش از تاریخ از عصر یخبندان و پس از آن، مکان‌هایی را به‌عنوان ماوای خود انتخاب کند که مولفه‌هایی مثل آب و هوا، کشف آتش، سوخت فراوان با جنگل‌های بلوط، پروتئین کافی و دسترسی به حیات وحش فراوان و غنی و همچنین مامن مناسب برای جان به در بردن از عصر یخبندان داشته باشد که همگی در غارهای پیش از تاریخ دره خرم‌آباد تجمیع شده و قابل مشاهده است.»
حسن‌پور معتقد است: «نه تنها تعداد غارها و مکان‌های پیش از تاریخ بشر در دره خرم‌آباد یکی از معیارهای ثبت جهانی است که دیگر معیار مهم آن فرهنگ ابزارسازی «برادوستی» است که جهان آن را کاملا می‌شناسد. هر چند که این نام از غار شانی در عراق به‌خاطر دره نئاندرتال‌ها گرفته شد. اما درواقع بیشترین پراکندگی و پراکنش حضور انسان‌های پیش از تاریخ و فرهنگ ابزارسازی در ایران در دره باستانی خرم‌آباد قرار دارد. این موضوع از آیتم‌هایی بود که یونسکو بسیار به آن توجه کرد و به عنوان معیار ثبت کرد. »
رییس اداره میراث فرهنگی استان لرستان درباره وضعیت غارهای پیش از تاریخی خرم آباد برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو گفت: «خوشبختانه این غارها از دستبرد حفاران غیرمجاز در امان مانده‌اند و برای تمام آنها درب حفاظتی فلزی تعبیه شده است. همه آنها نیز دارای راه دسترسی شده‌اند و نشانه‌گذاری مسیر برای گردشگران انجام شده است. همچنین کفپوش‌های چوبی برای آنها تدارک دیده شد و تابلوهای راهنما به زبان انگلیسی و فارسی برای توصیف و معرفی غارها کار گذاشته شد. غارها نورپردازی شده‌اند و زیرسازی آنها برای حضور گردشگران فراهم شد. تورلیدرهای محلی برای راهنمای گردشگران هم در نظر گرفته شد و نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی نیز بطور مداوم به این غارها سرکشی می‌کنند.»
این باستان‌شناس گفت: «معیار بعدی مورد تاکید در پرونده ثبت جهانی خرم آباد، تعامل انسان با طبیعت پیرامون خود است. این طبیعت در نقطه‌ای قرار گرفته که سابقه سکونت انسان در آن که دره خرم‌آباد امروزی است، هیچ‌گاه قطع نشده و از دوره پارینه‌سنگی پیش از تاریخ تا به امروز تداوم و پیوستگی داشته است. همین همزیستی مسالمت‌آمیز و هم بودی انسان و طبیعت در کنار یکدیگر نیز یکی دیگر از معیارهای جهانی پرونده ثبت جهانی دره خرم آباد در یونسکو است.»
عطاحسن‌پور به اهمیت قلعه فلک‌الافلاک در پرونده ثبت جهانی دره خرم آباد نیز اشاره کرد و افزود: «در کنار تمامی معیارها و غارهای پیش از تاریخ، مجموعه فلک‌الافلاک وجود دارد. قلعه‌ای تاریخی بر یک تپه یا صخره طبیعی که در دوره‌های تاریخی، یک مکان استراتژیک برای کنترل دره خرم آباد در تمام قسمت‌ها بود. اطراف قلعه تاریخی فلک‌الافلاک نیز باغات فراوان، رودخانه همیشه جاری، چندین پل تاریخی و چشمه‌ها و سراب‌ها وجود دارد که همه این‌ها به عنوان یک عنصر کامل در کنار هم توانستند پیوستگی خاصی برقرار کنند. بنابراین قلعه تاریخی فلک الافلاک هزاران سال است که نگهبان بی‌بدیل این گذرگاه تاریخی است.»
گفتنی استف پرونده ثبت جهانی دره خرم آباد و قلعه فلک الافلاک بهمن ماه سال ۱۴۰۲ به یونسکو ارسال شد و ۱۷ شهریورماه سال ۱۴۰۳ ارزیابان ایکوموس برای ارزیابی این پرونده به ایران سفر کردند و به بازدید از دره خرم آباد و غارهای باستانی و فلک الافلاک پرداختند. پس از ارزیابی‌ها یونسکو چند سوال در مورد این پرونده مطرح کرد و ایران نیز پاسخ به تمام سوالات را ارسال کرد. حالا قرار است در تیرماه سالجاری نشست میراث جهانی یونسکو در پاریس تصمیم نهایی درباره ثبت جهانی دره خرم آباد به همراه غارهای باستانی و مجموعه فلک الافلاک را در فرانسه بگیرد.
