استاد دانشگاه پنیسلوانیا در گفت‌وگو با ایلنا:
مخالفت آژانس با تلاش‌های ضدبرجامی اسرائیل، اعتماد سران ایران به این سازمان را افزایش می‌داد
استاد دانشگاه پنیسلوانیا گفت: اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مخالفت خود با تلاش‌های اسرائیل برای ایجاد اختلال در روند مذاکرات را اعلام می‌کرد، سران ایران به این سازمان بیشتر اعتماد می‌کردند و اعتماد همه طرف‌های حاضر در مذاکرات برای دستیابی به توافق مفید است.
«راجر اسمیت»، استاد دانشگاه پنیسلوانیا، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در رابطه با آخرین تحولات مذاکرات احیای برجام و در ارزیابی خود از طولانی شدن رد و بدل شدن پاسخ‌های ایران و آمریکا به پیش‌نویس اتحادیه اروپا بیان داشت: مقام‌های دولت بایدن، مانند میانجی‌گر اتحادیه اروپا، «جوزپ بورل» احساس می‌کنند که پاسخ ایران به پیش‌نویس ارائه شده اتحادیه اروپا دستیابی به توافق را سخت‌تر کرده است. آنها تمامی دلایل خود را بیان نکرده‌اند ولی بر این باور هستند که تلاش ایران برای خاتمه دادن به بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تحریم‌ها برای آمریکا غیرقابل پذیرش است. ولی از آنجایی که دولت بایدن خواهان برقراری مجدد توافق است، کوشش می‌کند تا پاسخی ارائه کند که تا حدی امید را به روند بازگشت به توافق بدمد. ولی تحقق چنین هدفی، کار دشواری است و با توجه به اینکه تیم بایدن نمی‌خواهد پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای سال ۲۰۲۲ چنین به نظر برسد که در برابر ایران از خود نرمش نشان می‌دهد، ارائه چنین پاسخی دشوارتر هم می‌شود.
وی در ارزیابی خود از این گزاره که برخی بر این باور هستند که دولت بایدن از ابتدای دور تازه مذاکرات نسبت به اتخاذ تصمیمات ضروری و ارائه ابتکار عمل‌های مذاکراتی برای پیشبرد گفت‌وگوها با تزلزل روبرو بوده و اکنون با نزدیک شدن به انتخابات کنگره در ماه نوامبر (آبان) تحت فشار است، گفت: همان‌طور که در پاسخ به سوال قبلی اشاره کردم، دولت بایدن در اتخاذ موضعی که احتمال به نتیجه رسیدن توافق را افزایش دهد با مشکل مواجه شده است و با توجه به اینکه اکثر رأی‌دهندگان آمریکایی به توافق هسته‌ای ایران توجه چندانی ندارند، دولت بایدن نمی‌خواهد در برابر آنچه بسیاری از آن به‌عنوان «خطر ایران مسلح به سلاح هسته‌ای» یاد می‌کنند خود را ضعیف نشان داده و بهانه‌ای به دست جمهوری‌خواهان بدهد.
این استاد دانشگاه در تحلیل خود از اظهارت متناقض آقای بوررل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مبنی‌بر اینکه چندی پیش با ابراز خوش‌بینی گفته بود که تنها چند میلی‌متر با توافق فاصله داریم ولی اخیرا بیان داشت که دستیابی به توافق در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست و شانس همگرایی بین طرف‌ها کمتر شده است، بیان داشت: بورل به‌عنوان رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای ارزیابی چشم‌انداز مذاکرات، در موضع بهتری در مقایسه با ما قرار دارد و ارزیابی وی مبنی‌بر اینکه در ابتدا نشانه‌هایی از همگرایی ظاهر شده است ولی پس از آن طرف‌ها از دستیابی به توافق دور شده‌اند، احتمالاً ارزیابی درستی است. سران ایران احتمالاً بر این باور هستند که کمبود نفت و گازی که در نتیجه جنگ روسیه و اوکراین به وجود آمده است، به آنها این امکان را می‌دهد تا از ارائه امتیازاتی که به نظر ایالات متحده ضرورت دارند، پرهیز کند.
اسمیت در رابطه با تأثیر رژیم صهیونیستی بر این مذاکرات و این نکته که این رژیم، بارها اعتراف کرده است که حتی در صورت توافق تمامی ابزار خود را برای جلوگیری از پیشرفت برنامه صح آمیز هسته‌ای ایران به کار می‌گیرد، در رابطه با چرایی عدم برخورد سازمان‌های بین‌المللی با این رژیم و اینکه فشار این رژیم روی سازمان انرژی اتمی و دولت آمریکا چقدر قابل تأیید است، اظهار داشت: تقریباً رهبران تمامی احزاب سیاسی اسرائیل مدت‌ها است که احساس می‌کنند ایران بزرگ‌ترین تهدید علیه موجودیت این کشور در منطقه است. آنها مدعی هستند که اسرائیل نمی‌تواند برای محافظت کردن از منافع و بقای خود به مؤسسات و سازمان‌های بین‌المللی وابسته باشد. دخالت‌های اسرائیلی‌ها، به نتیجه رسیدن توافق را با مشکلاتی مواجه کرده است، چراکه آنها دقیقاً به دنبال شکست خوردن توافق هستند. مقام‌های اسرائیل تمایل دارند که ایران به لحاظ اقتصادی و دیپلماتیک تحت فشار شدید قرار داشته باشد و کشور قدرتمندی نباشد.
وی در رابطه با این نکته که آمریکا با وجود سکوت خود تلاش می‌کند تا از فشارهای فزاینده بین‌المللی فرار کرده و ایران را مغلوب نشان دهد و اینکه اروپا چه وظیفه‌ای در قبال این رفتار آمریکا دارد، بیان داشت: من هیچ مدرکی دال بر افزایش فشارها در آمریکا برای اینکه ایران را کشوری شکست‌خورده نشان بدهد، نمی‌بینم. اکثر رهبران و رأی‌دهندگان آمریکایی نگران مسائل دیگری هستند و توجه چندانی به برجام ندارند. برخی رهبران اروپایی هم پاسخ‌های ایران را مانعی برای پیشرفت بیشتر مذاکرات می‌دانند. این بدین معنی است که اگر ایران شروطی مانند این را مطرح کند که تضیمن داده شود که تحریم‌ها برای همیشه برداشته شوند و در برابر تداوم بازرسی‌ها از خود مقاومت نشان دهد؛ آنها این مواضع را یک‌طرفه می‌پندارند.
این استاد علوم سیاسی در خصوص ضرورت اینکه طرف‌های توافق هسته‌ای این مسئله را بارها و بارها به آمریکا یادآوری کنند که طرف خارج شده از توافق واشنگتن است و تأکید کنند که وی باید از خواسته‌های غیرمنطقی خود عقب‌نشینی کند، گفت: دولت بایدن کاملاً به این نکته آگاه است که واشنگتن این توافق را ترک کرده است و در تلاش است تا این تصمیم دولت قبلی آمریکا را اصلاح کند. من نمی‌دانم که شما در رابطه با کدام خواسته‌های «غیرمنطقی» صحبت می‌کنید، اکثر ناظرانی که در خارج از ایران هستند بر این باورند که مواضع اتخاذ شده از سوی دولت بایدن، تا پیش از اینکه ایران آخرین پاسخ خود به پیش‌نویس اتحادیه اروپا را ارائه کند، گفت‌وگوها را به سمتی که نتیجه سودمندی برای دو طرف داشته باشند پیش می‌بردند.
اسمیت همچنین در پاسخ به این پرسش که ایران اعلام کرده است که برای جلوگیری از عدم تکرار اتفاق سال ۲۰۱۸ (خروج یک‌طرفه آمریکا از برجام) آمریکا باید تضمینی برای عدم خروج طرف‌ها از این توافق بدهد. تا چه اندازه این مطالبه ایران را منطقی و به جا می‌دانید، اظهار داشت: توافق قابل قبول، توافقی است که تضمین‌های دو طرف را شامل شود.
وی درباره نتیجه تلاش‌ها برای احیای برجام و اینکه درصورت موفقیت طرف‌ها حداکثر تا چه زمانی شاهد احیای برجام خواهیم بود، بیان داشت: مادامی که کمبود منابع انرژی بین‌المللی این دیدگاه را به سران ایران القاء کند که از اهرمی اقتصادی و دیپلماتیک برخوردارند که به آنها این امکان را می‌دهد تا به توافقی برسند که منافع بیشتری برای‌شان دارد و دولت بایدن حاضر به پذیرش چنین توافقی می‌شود، من تردید دارم که این توافق به نتیجه برسد. دولت بایدن بر این باور است که بدون دادن امتیازات نامعقول! می‌تواند به سایر کشورها کمک کند تا مشکلاتی که در نتیجه جنگ اوکراین در حوزه‌های انرژی، غذایی و حمل‌ونقل به وجود آمده را پشت سر بگذارند.
این استاد دانشگاه پنسیلوانیا در تحیل خود از وضعیت بازار انرژی در ضرورت انعقاد و عدم امضای توافق و همچنین زیان‌هایی که در صورت عدم امضای توافق متوجه اروپا خواهد شد، اظهار داشت: در شرایط کنونی موضوع محوری مسئله انرژی است، چراکه سران ایران بر این باور هستند که نقش ایران به عنوان صادرکننده انرژی بدین معنی است که رهبران اروپایی ایالات متحده را تحت فشار قرار می‌دهند تا شرایط ایران را قبول کند. اتفاقی که تاکنون روی نداده است. در عوض، رهبران اروپایی و آمریکایی به دنبال طیف وسیعی از گزینه‌های دیگر هستند تا انرژی مورد نیاز اروپا را تأمین کنند.
وی در رابطه با این نکته که رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در شرایطی که در آستانه احیای برجام قرار داریم بارها با نادیده گرفتن اقدامات تحریک‌آمیز رژیم اسرائیل در ایران از ترور دانشمندان هسته‌ای گرفته تا خرابکاری در تاسیسات ایران؛ اتهامات و ادعاهایی را با استناد به ادعاهای رژیم متخاصم صهیونیستی مطرح کرده است. این در حالی است که ایران در چهارچوب ان‌پی‌تی و برجام کاملا اجازه بازرسی به بازرسان را در چهارچوب توافق داده و فعالیت‌های ایران ۱۴ بار از سوی آژانس تایید شده است؛ اما اسرائیل با وجود داشتن زرادخانه‌های هسته‌ای هرگز این چهارچوب را نپذیرفته و تن به هیچ نظارتی از سوی آژانس نمی‌دهد این استاندارد دوگانه را چگونه تحلیل می‌کنید؟ نقش آژانس به عنوان مانعی برای توافق در شرایط کنونی را چقدر می‌پذیرید، گفت: اسرائیل در حقیقت کوشش می‌کند تا از به نتیجه رسیدن توافق جلوگیری کند و در این راستا از دامنه گسترده‌ای از روش‌ها از جمله روش‌های خشونت‌آمیز استفاده می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی احتمالاً انتقادات بیشتری نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای اسرائیل دارد ولی من تردید دارم که انتقاد آژانس از اسرائیل تأثیری بر دستیابی به توافق داشته باشد. تأثیری که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مذاکرات دارد، عمدتاً به این نکته باز می‌گردد که آیا به این نهاد اجازه داده می‌شود تا بازرسی‌ها خود را ادامه دهد یا خیر. البته این نکته هم کاملاً قابل درک است که اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مخالفت خود با تلاش‌های اسرائیل برای ایجاد اختلال در روند مذاکرات را اعلام می‌کرد، سران ایران به این سازمان بیشتر اعتماد می‌کردند و اعتماد همه طرف‌های حاضر در مذاکرات برای دستیابی به توافق مفید است.
