علت‌یابی شکستگی شیشه‌ها و لوسترهای کاخ گلستان/ مقصر برودت هوا و پرندگان هستند
مدیر فنی و معاون کاخ گلستان در دهه ۷۰ و ۸۰ با ارائه توضیحاتی از علل شکستگی برخی از لوسترها و پنجره‌های این مجموعه میراث جهانی سخن گفت.
به گزارش خبرنگار ایلنا، تهران به شهر موزه‌ها و کاخ موزه‌ها معروف است و هر کاخ موزه‌ای نیز داستان‌ها و روایات خود را دارد. گاهی این روایات در پس دیوارهای کاخ باقی می‌مانند و کسی از آن‌ها آگاه نمی‌شود و گاهی نیز با تلنگری بر تاریخ، رخ می‌نمایند.
شاید اگر گشتی در یکی از معروف‌ترین کاخ‌های قاجاری تهران بزنید این ناگفته‌ها بیشتر از پیش برایتان پررنگ شود. کاخ گلستان همان کاخ هزار داستانی است که نه تنها از دوره قاجار بلکه از قبل از آن و حتا در سال‌های بعد از قاجارها، داستان‌ها برای گفتن دارد اما باید رفت و دید و شنید و آن را کشف کرد.
با ورود به حیاط کاخ و سحر شدن در زیبایی‌های مجموعه شاید بیشترین چیزی که در ذوق بازدیدکننده می‌زند، دیدن شیشه‌های شکسته است. شیشه‌هایی که شاید در بالاترین نقطه دیوار قرار داشته باشند اما قطعا می‌توانند در نازیبا ساختن دید بصری کاخ گلستان تاثیر بسزایی داشته باشند. شاید در نگاه اول اینگونه به نظر بیاید که این شیشه‌ها طی چند سال اخیر به این حال و روز درآمده‌اند اما اینگونه نیست چراکه کاخ گلستان سال‌هاست با این مسئله دست و پنجه نرم می‌کند و سالیان سال است که با وجود تعویض شیشه‌ها بازهم به دلیل برودت هوا و سایر عوامل جوی و بیرونی این شیشه‌ها شکسته می‌شوند.
احمدرضا حشمتی (مدیر فنی و معاون کاخ گلستان در دهه ۷۰ و ۸۰) دراین خصوص گفت: قاب این شیشه‌ها چوبی و یکدست است. به دلیل سرد و گم شدن هوا و انقباظ و انبساطی که اتفاق می‌افتد رطوبت و… سبب آسیب دیدگی و شکستن شیشه‌ها می‌شود. این شیشه‌ها نیازمند مرمت هستند. این اتفاق در بخش‌های مختلف کاخ گلستان از جمله شمس‌العماره نیز رخ می‌دهد. عمارت بادگیر نیز با چنین مسئله‌ای روبه رو بود.
او تصریح کرد: از یکسو برودت هوا و از دیگر سو پرندگانی مانند کبوترها سبب بروز آسیب به این شیشه‌ها و پنجره‌های می‌شوند. البته این مسئله در آن زمان که من در کاخ گلستان بودم در شمس‌العماره وعمارت بادگیر بیشتر بود.
حشمتی از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۸ در مجموعه کاخ گلستان مشغول بود. او درخصوص شکستگی بخشی از لوستر تالار اصلی (تاج گذاری) گفت: برخی از لوسترهای کاخ از گذشته ترک داشتند و در طول سالیان سال مرمت می‌شدند. سعی بر آن بود که به جای تعویض بخش‌های آسیب دیده، تا جایی که امکان دارد مرمت صورت گیرد به این صورت که با بست‌هایی این بخش‌ها چفت می‌شدند. بیشتر این لوسترها شمعی بودند و در زمان قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفتند. به مرور زمان چند لوستر آسیب دیده بودند و به خاطر دارم در همان زمان نیز چند لوستر اشکال داشت که به کارگاه فرستاده شده بودند. اما دقیق نمی‌دانم که درحال حاضر وضعیت لوسترها چگونه است.
حشمتی ادامه داد: لوسترها بخش قلابی دارند که شاخه‌های آن روی کاسه‌ای بزرگ سوار می‌شوند که روی این قلاب قرار دارد، این بخش از تعدادی از لوسترها در گذشته و حتا قبل از دهه ۷۰ شکسته شده بودند. اما دقیق به خاطر ندارم که آیا بخش مد نظر در لوستر تالار اصلی چه زمانی شکسته است. این موضوع می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد.
به گفته او، تعدادی از لوسترهای کاخ گلستان نیز در طول زمان دچار آسیب شده‌اند که در نهایت برخی از مرمت‌گران و استادکاران در طول تاریخ درصدد سر هم‌بندی کردن این لوسترها برآمده‌اند و شاید از این جهت است که در یک لوستر ممکن است شاهد ادوات مختلف از تزیینات گرفته تا شاخه و لاله‌هایی متفاوت باشیم.
این فعال میراث‌فرهنگی با اشاره به آنکه در گذشته در بخش باب عالی لوسترهایی قرار داشتند که به دلیل شکستگی اورسی‌های این بخش دچار آسیب جدی شده بودند، ادامه داد: در آن زمان که وارد مجموعه کاخ گلستان شدم، شاهد لانه کردن کبوترها در برخی از این لوسترها بودیم که حتا سبب شده بود برخی از آن‌ها آسیب ببینند و بیافتند. این اتفاقات قبل از سال ۱۳۷۴ رخ داده بود. این آثار دارای شماره اموال بودند و با وجود آنکه آسیب دیده بودند سعی کردیم مرمتشان کنیم. به خاطر دارم این لوسترها ناقص بودند. بعد از آن پرده‌ای پارچه‌ای در آن بخش آویزان کردیم تا اورسی‌ها از دود و آلودگی و حتا حجوم پرندگان در امان باشند.
او دامه داد: چفت نشدن در و پنجره‌ها از یکسو و وضعیت بد اورسی‌ها از دیگر سو شرایط را برای تخریب آثار فراهم کرده بود. سعی کردیم این مسائل را حل کنیم. بیشتر اتفاقاتی که افتاده بود از طریق آسیب اورسی‌ها بود از این رو رسیدگی به این پنجره‌ها و درهای و اورسی‌ها در کاخ گلستان بسیار اهمیت دارد.
مجتبی دوستعلی (مسئول واحد برق کاخ گلستان در اواخر دهه ۷۰ تا اوایل دهه ۹۰ شمسی) نیز درخصوص وضعیت لوسترهای تالار تاج‌گذاری طی سال‌های گذشته گفت: در آن زمان برخی از لوسترها توسط واحد برق پایین آورده می‌شد تا تمیزکاری و سایر کارهای مربوط به آن‌ها رویشان انجام شود. به خاطر دارم که حدود ۱۴ سال پیش لوسترها را برای تمیزکاری پایین آوردم اما قبل از آن حدود ۴۰ سال قبل‌تر شخصی به نام آرتور که ارمنی بود این لوسترها را پایین آورده بود. درواقع می‌توان گفت این لوسترها به تعداد زیاد پایین آورده نشده‌اند. با این وجود همان زمان که لوسترها را پایین آوردم شاهد چند شکستگی در آن بودم.
او ادامه داد: برخی از این شکستگی‌ها قابل ترمیم بود که انجام شد اما برخی از شکستگی‌ها مانند لب پر شدن و اینکه برخی گوشه‌های آن شکسته بود، قابل ترمیم نبود که انجام نشد. البته برخی از شاخه‌ها نیز شکسته بود و آویزان شده بود، برخی از نلبکی‌ها و برخی از لبه لاله‌ها نیز شکسته بود. ممکن است این شکستگی‌ها به دلیل تعویض لامپ‌ها و تمیزکاری‌ها اتفاق افتاده باشد.
