شکربیگی در گفتوگو با ایلنا:
مجلس تابع ایدئولوژی مردسالارانه است؛ قوانین به نفع زنان تغییر نمیکنند
یک جامعهشناس میگوید: در مجلس ارادهای برای تامین حقوق زنان در قالب تصوب قوانین کارآمد حمایتی وجود ندارد حتی ممکن است در تصویب برخی قوانین منفعت مردان نیز در نظر گرفته نشود، مساله این است که در رویکرد ایدئولوژیک زن «جنس دوم» است و باید در موقعیت فرودست بماند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، روز چهارشنبه ۱۲ مهر، سقف مهریه مشخص و به تصویب مجلس رسید. در حالی که در قوانین شریعت حاکم بر قوانین خانواده برای مهریه هیچ سقف و محدودهای تعیین نشده و مرد موظف به پرداخت مهریه مورد توافق با زن است، اما این موضوع در راستای کاهش اضطراب مردان در زندگی زناشویی و همچنین کاهش جمعیت کیفری زندانها دو بار دستخوش تغییر شد. نخستین بار در اسفند ۱۳۹۱ و با تصویب قانون حمایت خانواده بود که سقف ۱۱۰ برای مسئولیت کیفری زوج در پرداخت مهریه تعیین شد و بار دیگر روز۱۲ آذر که این عدد به ۱۴ سکه قابل مطالبه و پیگیری برای زنان تغییر کرد.
فارغ از دلیلتراشیهای مجلس مردانه اما حقیقت آن است که این میزان دغدغه که مجلسیان برای حفظ کیان خانواده و کاستن از اضطرابهای مردانه ادعا میکنند، درباره حقوق زنان در جامعه و خانواده مشاهده نمیشود. آمار بالای زنکشیها در خانواده و بیتوجهی مجلس برای قانونگذاری شایسته در این خصوص، تدبیر کردن برای بهروزرسانی و رفع چالش حقوق زنان برای خروج از کشور، طلاق، ارث و… همگی از مواردی هستند که مجلس به کناری نهاده است و تنها هم و غم خود را مصروف کاستن از اثرگذاری تنها حق زنان کرده است، تنها حقی که مشروط بود و امروز بر آن شروط مترتب شده است.
اما علت این رفتارهای یکجانبهگرایانه از سوی مجلس چیست، زنان مجلس چرا نمیتوانند تاثیرگذاری چندانی بر این رویکردها داشته باشند؟ «عالیه شکربیگی» استاد جامعهشناسی در گفتوگو با خبرنگار ایلنا به این سوالات پاسخ داده است که در ادامه میخوانید.
ساختار حاکم بر مجلس ایدئولوژیک است
شکربیگی نوع رفتارهای مجلس را فراتر از مساله دین بلکه در قالب یک گفتمان ایدئولوژیک و سنتی میداند و توضیح میدهد: ساختار حاکم بر مجلس و جامعه یک ساختار ایدئولوژیک است. این ساختار اقتضا میکند که زنان بیشتر در خانواده باشند و بهعنوان مادر یا همسر به انجام وظیفه بپردازند و کمتر در عرصه اجتماعی و عرصه عمومی ورود پیدا کنند. با چنین رویکردی میتوان گفت نه تنها هدف مجلس بلکه ظاهرا هدف سایر نهادهای سیاستگذاری، اجرایی و قانونی، تصویب قوانینی در حمایت از زنان نیست.
او آمار چشمگیر پدیده زنکشی در کشور را ناشی از همین بیتوجهی نسبت به زنان میداند: وقتی قانونِ کارآمدی برای حمایت از زنان وجود ندارد، نتیجه آن میشود که مردان مستعد چنین رفتارهایی، با اطلاع و استفاده از این ناکارآمدی قانونی، در یک لحظه جنون آنی، دست به قتل دختر، همسر یا خواهر خود میزنند مانند آنچه در جریان قتل رومینا توسط پدرش شاهد بودیم. این مساله نشان میدهد که حقوق زنان نادیده گرفته شده و قوانین هم در این زمینه تغییر نمیکنند.
وی تصریح کرد: اما از طرف دیگر شاهد تصمیم مجلس قانونگذار برای کاهش سقف مهریه از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه هستیم، موضوعی زمینهساز کاهش ضمانت اجرای مهریه، افزایش ریسک ازدواجهای بدون پشتوانه مالی، و در نهایت افزایش فشار اجتماعی بر زنان میشود. این تفاوت رویکرد مجلس نسبت به دو موضوعی که زندگی زنان را تحت تاثیر قرار میدهد به نظر من نشان دهنده روحیه مردسالار مجلس است که از حلقه سخت قدرت نشات گرفته است.
به گفته این جامعهشناس در مجلس ما تعداد نمایندگان زن کم است به علاون اینکه بسیاری از این زنان به نظر میرسد دغدغه مسائل زنان را هم ندارند: مثلاً لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت سالها است که معطل مانده و تصویب نشده است و حتی نسخه جدید آن ضمانت اجرا و کارایی موثر برای حمایت از زنان را ندارد. چنین مواردی نشان میدهد ارادهای برای تدوین قوانینی اجتماعی و اقتصادی که به صورتی موثر از زنان حمایت کند وجود ندارد.
ساختار ایدئولوژیک در تقابل با عاملیت زنان
او چنین رفتارهایی را نشاندهنده این میداند که ساختار ایدئولوژیک در تقابل با عاملیت اجتماعی زنان بوده و همچنان میخواهد مسیر خود را طی کند و توجهی به کنشگری زنان ندارد: رویکرد ایدئولوژیک به دنبال تحمیل نگاه خود به زنان است.
شکربیگی بر این باور است که در مجلس ارادهای برای تامین حقوق زنان در قالب تصوب قوانین کارآمد حمایتی وجود ندارد: حتی ممکن است در تصویب برخی قوانین منفعت مردان نیز در نظر گرفته نشود، مساله این است که در رویکرد ایدئولوژیک زن «جنس دوم» است و باید در موقعیت فرودست بماند. یعنی عملاً زن نقش اول را در ساختار ندارد و این مرد است که اقدام میکند.
او معتقد است که برخی تصمیمگیران تعالیم اسلام را به نفع خود مصادره به مطلوب میکنند و دین چنین نگاهی به زن ندارد: به نظر من این رویکرد مردسالارانه متاسفانه وارد حوزه تصمیمگیری و مدیریت کشور هم شده است. بنابراین همانطور که گفتم مجلس ممکن است حتی به منفعت مردان در کاهش مهریه هم فکر نکند و مساله حفظ همان رویکرد ایدئولوژیک باشد.
تربیت نسلی با نگاه انسانی یک ضرورت است
این جامعهشناس تاکید میکند که اگر نگاهی انسانی نسبت به مسائل اجتماعی داشته باشیم وضعیت متفاوت میشود: در حال حاضر اکثر مردم در تنگنای اقتصادی شدید قرار دارند حالا تصور کنید در چنین وضعیتی یک خانواده دچار فروپاشی شود و مهریه بالایی نیز وجود داشته باشد. در یک نگاه انسانی و فرا جنسیتی قوانین باید به به هر دو طرف ماجرا توجه و از آنها حمایت کنند. قیمت همین ۱۴ سکه در شرایط فعلی حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان است که برای بسیاری از افراد قابل پرداخت نیست. از سوی دیگر این قانون یکسویه برای زنان و بهویژه آنها که شغل و درآمدی ندارند و از زندگی مشترک خارج میشوند ایجاد مشکل میکند. قانون باید به نحوی باشد که از پیامدهای آسیبزای این شرایط برای هر دو طرف جلوگیری کند که متاسفانه شاهد چنین روندی نیستیم.
او میگوید: برای بهبود شرایط باید از خانواده شروع کنیم و نگاه انسانی را به نسلهای آینده چه پسر و چه دختر آموزش دهیم. آنها باید یاد بگیرند به جای داشتن نگاه جنسیتی، نگاهی انسانی به مسائل داشته باشند. برای رسیدن به این هدف، اصلاح تربیتی در قالب تعاملات بیننسلی ضروری است.
