نحوه نگهداری از کودک بیش فعال در منزل: 8 نکته مهم مراقبتی
زندگی کردن با کودکانی که انرژی فراتر از حالت عادی دارند، شیرین و البته گاهی فرسایشی است. منظور ما کودکان بیش‌فعال مبتلا به اختلال ADHD است که نیاز به درک عمیق‌تر، برنامه‌ریزی دقیق‌تر و مراقبت متفاوت دارند. بسیاری از والدین چنین کودکانی، نمی‌دانند چطور باید با وجود مشغله‌های زندگی مدرن، از کودک بیش‌فعال‌شان به درستی مراقبت کنند. پاسخ متخصصان به این والدین این است که با شناخت دقیق‌تر رفتار کودک، سعی کنند محیطی هدفمند و باثبات برای او فراهم کنند و در مواقع ضروری حمایت خود را از آن‌ها دریغ نکنند.
با این مطلب همراه شوید تا مهم‌ترین نکات مراقبتی برای نگهداری کودک بیش فعال در منزل خودمان را مرور کنیم.
قدم اول: پذیرش بیش فعالی
برای اینکه از کودک بیش فعال به خوبی و بدون آسیب زدن به او مراقبت کنید، باید بدانید که بیش فعالی بیماری نیست. بیش فعالی (ADHD) یک اختلال رفتاری – تکاملی است و نباید به کودکان برچسب‌هایی مثل «بی‌تربیت»، «لجباز» یا «خرابکار» بزنیم. با این کارها، رفتار کودک بدتر شده و عزت نفس او آسیب می‌بیند.
کودکان بیش‌فعال به طور طبیعی پرانرژی‌اند و تمرکز کردن برای آن‌ها سخت است. با پذیرش ویژگی‌های خاص کودک، می‌توانیم در نگهداری از کودک در منزل خودمان موفق‌تر و آرام‌تر باشیم و پایه درستی برای راهکارهای بعدی فراهم کنیم. بنابراین، گام اول را درست بردارید و به جای سرزنش کردن و پرخاشگری که فقط اوضاع را بدتر می‌کند، شرایط کودک را درک کرده و بستری آرام برای ادامه مسیر آماده کنید.
راهکارهای مدیریت رفتاری کودک بیش فعال در خانه
مهم‌ترین بخش نگهداری از کودک بیش فعال در خانه، کنترل رفتارهای ناگهانی و بی‌قراری‌های اوست. برخوردهای تند، تنبیه‌های مکرر یا دعوا و پرخاشگری، هیچ کمکی در این باره نمی‌کنند و تنها رابطه والد - فرزندی را به مسیری تاریک هدایت می‌کنند. بهترین کار، استفاده از تکنیک‌های مدیریت رفتاری علمی‌ست که طی سال‌ها تحقیق و ارزیابی، امتحان خود را پس داده‌اند و با کمی چاشنی صبر و ثبات، نتایج فوق‌العاده‌ای رقم می‌زنند. در ادامه با چند راهکار مؤثر و کاربردی آشنا می‌شوید.
پاداش دهی هدفمند
کودک بیش فعال به بازخورد مثبت، واکنش خوبی نشان می‌دهد؛ به شرطی که این بازخوردها به موقع و هدفمند باشند. مثلاً به‌جای گفتن اگه آروم باشی، برات بستنی می‌خرم، بگویید: خیلی خوبه که ده دقیقه نشستی و نقاشی کشیدی، حالا وقت یه جایزه کوچیکه.
حتما نیازی نیست پاداش‌ها مادی و گران‌قیمت باشند؛ جدول امتیازدهی با ستاره، استیکرهای رنگی، چند دقیقه بازی بیشتر یا همراهی در یک کار مورد علاقه، همگی در فهرست جوایز قرار می‌گیرند. هدف ما این است که کودک بفهمد رفتار خوبش دیده می‌شود و به آن ارزش تعلق می‌گیرد.
کنترل رفتارها بدون فریاد زدن
برخلاف تصور بسیاری از والدین، کودک بیش فعال از مرز قائل شدن برای رفتارها استقبال می‌کند. به این معنی که اگر کودک با فریاد و بی‌قراری سعی در جلب توجه دارد، با مرزگذاری واضح و قابل پیش‌بینی او را کنترل کنید. نمونه‌هایی از این رویکرد را در ادامه ببینید:
- پیامدهای منطقی و مرتبط با رفتار در نظر بگیرید (مثلاً اگر وسایل را پرت کند، از بازی محروم می‌شود)
- قوانین را به صورت جملات مثبت بگویید (به‌جای نپَر! بگویید: آروم راه برو).
- به جای هشدارهای پشت سر هم و بی‌نتیجه، بعد از یک بار هشدار دادن، نتیجه را عملی کنید.
- وقتی تصمیمی می‌گیرید، پای آن بایستید. ناپایداری و تردید والدین، رفتار کودک را ناپایدارتر می‌کند.
منحرف کردن حواس کودک در مواقع حساس
یکی از ویژگی‌های ای دی اچ دی (ADHD) این است که کودک خیلی زود حواسش پرت می‌شود. از این ویژگی به عنوان ابزاری مفید برای مدیریت لحظه‌های بحرانی کمک بگیرید. سعی کنید در زمان‌هایی که احتمال بروز رفتارهای شدید و درگیری وجود دارد، به طور نرم کودک را به فعالیتی دیگر هدایت کنید.
ترک کردن به موقع محیط
در مورد کودکان بیش فعال، گاهی نه پاداش جواب می‌دهد، نه تذکر و پرت کردن حواس. در این مواقع، بهترین کار این است که محیط را موقتا ترک کنید. این کار، ذهن شما و کودک را به نوعی «ریست» می‌کند و موقعیت را بهبود می‌بخشد.
با گفتن جملاتی مثل: الان خیلی ناراحتم، چند دقیقه می‌رم تا آروم بشم و برگردم صحبت کنیم، هم عصبانیتتان را کنترل کرده‌اید، هم به کودک هم یاد می‌دهید که در شرایط احساسی، ترک موقعیت چطور به او کمک می‌کند.
پذیرش تلاش کودک
در نگهداری از کودکان بیش فعال، زیاد روی نتیجه تمرکز نکنید. آن‌ها ممکن است بسیاری از کارهایی که شروع می‌کنند را به پایان نرسانند. در چنین موقعیت‌هایی، تلاش کودک را تحسین کنید. این نوع نگاه باعث می‌شود کودک احساس ارزشمندی کند و بداند حتی اگر تلاشش کامل نباشد، ارزشمند و مورد توجه است.
گفتگوی همدلانه
وقتی کودک اشتباهی می‌کند یا رفتار نامناسبی از خود نشان می‌دهد، صبر کنید لحظه تنش تمام شود و با او گفتگو کنید. در این مرحله، با پرسش‌های ساده و همدلانه به او کمک کنید تا خودش علت رفتار را بشناسد.
به جای جملات بازجویانه مثل چرا این کارو کردی؟! بپرسید: به نظرت چی شد که اینطوری شد؟، فکر می‌کنی دفعه بعد می‌تونیم چطور بهتر رفتار کنیم؟. این سؤالات به رشد تفکر منطقی، خودآگاهی و تنظیم احساسات کودک هم کمک می‌کند.
آموزش وظایف کوچک و استقلال
نگهداری کودک بیش فعال که تمرکز پایینی دارد، ساده نیست. اما اگر فعالیت‌های مورد علاقه او را بشناسید، همه چیز راحت‌تر پیش خواهد رفت. این کودکان عاشق کارهای قابل لمس و نتایج فوری هستند. بنابراین، اگر وظایف را به گام های ساده، واضح و کوتاه تقسیم کنید، بیشتر استقبال می‌کنند. با این کار فرصتی برای تقویت اعتماد به نفس و مسئولیت‌پذیری هم در این کودکان ایجاد می‌کنید و مسیر مستقل شدن را برایشان هموارتر می‌کنید.
مدیریت تغذیه و خواب
تامین سوخت بدن و مدیریت انرژی فیزیکی در مراقبت از کودک بیش فعال بسیار حائز اهمیت است. در برنامه تغذیه‌ای این کودکان سعی کنید وعده‌های منظم با مواد پروتئینی کافی در نظر بگیرید و مصرف قندهای مصنوعی را تا حد امکان محدود کنید. همچنین خواب کافی و منظم، از عوامل مؤثر در کنترل تحریک‌پذیری و تمرکز هستند. بی‌برنامگی در تغذیه یا کم‌خوابی، حتی بهترین برنامه‌های رفتاری را بی‌اثر می‌کند.
نکات ظریف نگهداری از کودکان بیش فعال در منزل
در روند نگهداری از کودک بیش فعال، گاهی نکات کوچک می‌توانند تأثیرات بزرگی داشته باشند. بعضی از این نکات که توجه به آن‌ها باعث افزایش پایداری شرایط خانه و آرامش بیشتر می‌شود، در ادامه آوریده‌ایم:
- صدای دائم تلویزیون یا موسیقی را حذف کنید.
- از لباس‌های با پارچه حساسیت‌زا استفاده نکنید تا تحریک حسی کاهش یابد.
- یک توپ نشیمن نرم برای تخلیه انرژی حین فعالیت‌های نشسته مثل نقاشی یا تکالیف مدرسه در اتاق قرار دهید.
- نور فضا را در ساعات مختلف روز کنترل کنید تا محرک‌های اضافی باعث بی‌قراری کودک نشوند.
- از عبارات تصویری (مثلاً با نقاشی یا کارت) برای بیان قوانین کمک بگیرید و فقط به گفتار اتکا نکنید.
جمع بندی
کسانی که تجربه نگهداری از کودک بیش فعال را دارند، باید چالش‌های متعددی را در طول روز مدیریت کنند. اما با درک، نظم دادن به امور و کمک گرفتن از منابع درست، می‌شود فضای خانه را به محیطی امن و سالم برای رشد کودک تبدیل کرد. گاهی حتی یک همراه باتجربه، مثل پرستار کودک در منزل که آموزش‌های لازم در این زمینه را پشت سر گذاشته است، پایداری و آرامش بیشتری به شرایط می‌بخشد.
اگر احساس می‌کنید به تنهایی از پس همه مسئولیت‌ها برنمی‌آیید، استفاده از خدمات تخصصی سفیر پرستاری و کمک گرفتن از تیم آشنا به نیازهای کودکان بیش فعال، می‌تواند در این مسیر پرچالش، همراهی مطمئن و دلسوز برای شما باشد.
