در گفت و گو با ایلنا مطرح شد؛
شب چله در آذربایجانغربی، میراثی ایرانی از باورهای بومی منطقه است/هندوانه، حلوا و چیللهلیک,سنتهای یلدایی مردم آذربایجان
کارشناس میراث فرهنگی ادارهکل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری آذربایجانغربی گفت: آیینهای شب یلدا در آذربایجانغربی، تلفیقی از سنتهای مشترک ایرانی و باورهای بومی منطقه است که نسل به نسل منتقل شده و امروز بهعنوان بخشی از میراث فرهنگی ناملموس این استان شناخته میشود.
حسن سپهر فر در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، بیان کرد: آیینهای شب یلدا در این استان، علاوه بر شباهتهای فراوان با دیگر نقاط ایران، ریشه در باورها و سنتهای قومی و منطقهای مردم آذربایجانغربی دارد.
سپهرفر با اشاره به جایگاه ویژه هندوانه در شب یلدا اظهار کرد: در خانوادههای آذری، نخستین خرید شب چله هندوانه است و این میوه همانند سایر نقاط کشور، نماد شب یلدا به شمار میرود.
وی افزود: در گذشته «چیلله گجهسی» با آیینهای خاصی همراه بود که برخی از آنها امروز فراموش شده و برخی دیگر با تغییراتی همچنان اجرا میشود.
سپهر فر ادامه داد: هندوانه نماد شیرینی، خونگرمی، سرسبزی و شادابی است و خرید آن از رسوم کهن مردم آذربایجانغربی محسوب میشود که تاکنون پابرجا مانده است.
«چیللهلیک» هدیهای از دل سنت برای نوعروسان
این کارشناس میراث فرهنگی گفت: یکی از آیینهایی که هنوز در بسیاری از شهرستانهای استان رواج دارد، رسم تهیه هدیه شب یلدا با عنوان «چیللهلیک» یا «چیللهپایی» است. بر اساس این رسم قدیمی، خانوادهها هدایایی را برای نوعروسان آماده کرده و به خانه آنان میفرستند.
سپهرفر با اشاره به خوراکیهای رایج شب یلدا در استان گفت: خوردن هندوانه به عنوان نماد سبزی و شادابی، انار نماد زایش و تکثیر و حلوا نماد شیرینی و کامروایی، از جمله سور و سات شب یلدا در آذربایجانغربی است که در بسیاری از نقاط ایران نیز مرسوم است.
متلخوانی، رسمی که با تلویزیون کمرنگ شد
وی با بیان اینکه شب یلدا در گذشته با آیینهای خانوادگی همراه بود، گفت: جمع شدن اعضای فامیل در خانه بزرگترها، نشستن دور کرسی، چیدن انواع خوراکیها مانند شیرینی، حلوا، بادام، گردو، سنجد، انار، هندوانه، به و سیب و نقل خاطرات و ضربالمثلها، از جلوههای زیبای این شب به شمار میرفت.
به گفته سپهرفر، یکی از رسوم دلنشین شب یلدا، متلخوانی بزرگترها برای کوچکترها بود که با ورود تلویزیون به خانهها، کمرنگ شد و نسل جوان کمتر به داستانهای فولکلور و پندآموز توجه نشان میدهد.
وی افزود: غذای سنتی شب یلدا در گذشته کوفته بود و این غذا با حضور تمام اعضای خانواده بر سر سفرهها دیده میشد. شب چله از دیرباز در میان مردم آذربایجان جایگاه ویژهای داشته و آیینهای خاصی برای بزرگداشت آن برگزار میشده است.
حلوا، طعم ماندگار شب چله در ارومیه
سپهر فر با بیان اینکه، آذربایجانغربی، بهویژه شهر ارومیه، به عنوان یکی از مراکز تولید حلوای محلی در کشور شناخته میشود گفت: هر ساله از هفتهها قبل از شب چله، فروشندگان و مصرفکنندگان از شهرهای مختلف برای تهیه حلوای شب یلدا به ارومیه سفر میکنند.
کارشناس میراث فرهنگی ادامه داد:حلوای هویج و گردوی ارومیه در شب یلدا مصرف بالایی دارد و در بسیاری از مناطق کشور نیز مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین خانوادههای ارومیهای نوعی حلوای محلی به نام «داش حالوا» تهیه میکنند که بهویژه در میان کودکان طرفداران زیادی دارد.
سپهر فر تصریح کرد: در کنار این خوراکیها، پشمک، مغز گردو و بادام، کشمش، میلاخ (انگوری که از تابستان بهصورت آونگ نگهداری میشود) و دوشاب یا شیره انگور نیز جایگاه ویژهای در سفره شب یلدای مردم آذربایجانغربی دارد.
چله بزرگ و چله کوچک، تقسیمبندی زمستان در فرهنگ محلی
سپهر فر گفت: زمستان در باور مردم این منطقه با شب چله آغاز میشود و آن را به دو بخش «چله بزرگ» شامل ۴۰ روز نخست و «چله کوچک» شامل ۲۰ روز بعدی تقسیم میکنند.
