ایلنا گزارش می‌دهد؛
سیل و بیکارانِ بی‌نام و نشان/ مستمری‌ها چگونه تعلق می‌گیرد؟
یک ماه بعد از سیل ویرانگری که ۲۵ استان کشور را درگیر خود کرد، برآورد دقیقی از تعداد کارگران بیکار شده در استان‌های حادثه‌دیده ارائه نشده است. خسارت ۲۲۰۰ میلیارد تومانی سیل به بخش صنعت، معدن و تجارت و آسیب ۱۳ هزار میلیارد تومانی آن به بخش کشاورزی، نشان‌دهنده گستره‌ی آسیب حادثه اخیر است و با توجه به این ارقام می‌توان تخمین زد هزاران کارگر و کشاورز در مناطق سیل‌زده بیکار شده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بعد مدت‌ها که مدام اخباری مربوط به خشکسالی به گوش می‌رسید، باران‌هایی که از جنوب تا شمال و از غرب تا شرق ایران را درنوردید، بی‌سابقه بود. از ۲۷ اسفند سال گذشته سلسله بارش‌هایی در استان‌های مختلف ایران آغاز شد که به زودی رودخانه‌ها را سیلابی کرد و روستا‌ها را به زیر آب برد. روزهای اولی که رسانه‌ها اخبار مربوط به سیل را مخابره می‌کردند شاید هنوز ابعاد حادثه‌ای که در نهایت بیش از ۷۰ قربانی گرفت، مشخص نبود. عکس‌ها و تصاویر مختلفی از گوشه و کنار ایران در فضای مجازی دست به دست می‌شد و بسیاری وقتی روستایی را می‌دیدند که آب تا پشت‌بام خانه‌هایش رسیده ، فکر می‌کردند این یک اتفاق نادر است که فقط برای یک منطقه خاص رخ داده است اما واقعیت چیز دیگری بود. سیلی که به اذعان برخی کارشناسان بی‌سابقه‌ترین سیل ۱۰۰ سال اخیر بود، ۲۵ استان را درگیر کرد و خسارت‌های بی‌سابقه‌ای بر جا گذاشت.
عبدالرضا رحمانی فضلی (وزیر کشور) ۲۵ فروردین امسال خسارت‌های ناشی از سیل را بین ۳۰ تا ۳۵ هزار میلیارد تومان برآورد کرد. بخش‌های مختلف از سیل ویرانگر اخیر آسیب دیده‌اند. در این میان با توجه به اینکه سیل در استان‌هایی مانند گلستان، لرستان و خوزستان خسارات بیشتری بر جا گذاشته و با توجه به اینکه کشاورزی شغل اصلی بسیاری از روستاییان در این استان‌هاست، به دنبال سیل با جحم بالای آسیب به کشاورزان رو‌به‌رو هستیم. علاوه بر این با آسیب دیدن کارگاه‌های تولیدی؛ تعداد قابل توجهی از کارگران نیز شغل خود را از دست داده‌اند. کشاورزان و کارگران بیکار شده چه خواهند کرد و امرار معاش‌شان چطور ممکن است؟
سیل چند کارگر را بیکار کرد؟
هنوز برآورد دقیقی از میزان بیکاری به دلیل سیل وجود ندارد. آسیبی که سیل به بخش‌های مختلف وارد کرده بی‌شک به افزایش میزان بیکاری در مناطق سیل‌زده می‌انجامد. تنها در بخش کشاورزی و صنعت، معدن وتجارت خسارت‌های میلیاردی به بار آمده و هکتار‌ها باغ و زمین تخریب و صدها واحد تولیدی تعطیل شده‌اند. وزیر کشاورزی در گزارشی که به مجلس ارائه کرد، خسارت بخش کشاورزی از سیل اخیر را ۱۳ هزار میلیارد تومان دانست. محمود حجتی گفت: «بیشترین خسارت‌ها به زیربخش‌های زراعت، باغبانی، دامپروری، زنبور عسل و مرغداری‌ها وارد شده است.»
همچنین بر اساس گزارشی که ۲۶ فروردین منتشر شد خسارت‌های اولیه بخش صنعت، معدن و تجارت در سیل اخیر تاکنون ۲۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال برآورد شده است. مدیرکل حمایت از پایداری مشاغل وزارت کار ۲۴ فروردین امسال گفت: بر اساس آمار و اطلاعات اولیه که به صورت برآوردی و تقریبی جمع‌آوری شده است، در استان‌های سیل‌زده، حدود ۱۰ هزار شاغل مشمول مقررات قوانین کار و تامین اجتماعی مشاغل آنها تحت تاثیر حادثه سیل قرار گرفته‌اند.
همانطور که از این اظهارنظر کریم یاوری مشخص است فعلا برآورد‌ها بر اساس بیمه تامین اجتماعی و مربوط به کسانی است که مشمول مقررات کار هستند، اما آیا کشاورزان و کارگران آسیب دیده از سیل فقط افرادی هستند که بیمه و سوابق ثبت شده دارند یا سیل ویرانگر اخیر تعداد بیشتری را بیکار کرده که ممکن است بیمه بیکاری نگیرند؟
بیمه بیکاری برای همه بیکاران
«آن دسته از افراد که حق بیمه می پرداختند بیمه بیکاری برایشان برقرار می‌شود. آنها که قرارداد دائم نداشتند نیز شناسایی و برآورد ماه‌هایی که باید از بیمه بیکاری استفاده کنند با کمک واحدهای تولیدی انجام خواهد شد.» این اظهارنظر را پنجم اردیبهشت امسال وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام داد. با وجود این، ساز و کار مشخصی برای شناسایی کارگران بیکاری که بیمه و مدارک لازم را ندارند، مشخص نشده است.
بر اساس قانون بیمه بیکاری، در صورتی که کارگر بر اثر حوادث پیش‌بینی‌نشده مانند سیل، زلزله و... که از اختیار کارگر و کارفرما خارج است، بیکار شود بیکاری غیرارادی محسوب می‌شود و کارگر در طول تعطیلی کارگاه از مقرری بیمه بیکاری برخوردار می‌شود. در چنین حالتی کارگر پس از احیای مجدد کارگاه به کار سابق بازمی‌گردد. این مورد از مواردی است که دوره تعطیلی کارگاه، دوران تعلیق قرارداد کار با دریافت مقرری بیمه بیکاری است و کارفرما نمی‌تواند عذر کارگر را بخواهد. کارمندان و کارشناسان شعب سازمان تامین‌اجتماعی باید در این نوع از بیکاری متوجه باشند که پس از احیای مجدد کارگاه، کارگر باید به کار خود بازگشت داده و مقرری وی قطع شود.
با وجود اینکه، قانون به صراحت وضعیت بیکاران بر اثر حوادث طبیعی را مشخص کرده، اما مشکل بزرگ آن دسته از افرادی هستند که به هر دلیل از شمول قانون خارج هستند. مسئولان وعده می‌دهند کمک به بیکاران سیل اخیر را محدود به بیمه‌شدگان نکنند، اما به نظر می‌رسد در این زمینه نیازمند ساز و کاری هستیم که از طرفی به احقاق حق همه افراد بینجامد و از طرف دیگر زمینه‌های سوءاستفاده را از بین ببرد.
خسارت کشاورزان مشخص است
نماینده خرم‌آباد در مجلس عنوان می‌کند: سیل خسارت‌های جانی و مالی زیادی بر جا گذاشت. جان قابل جبران نیست، اما اگر به وعده‌ها در این زمینه عمل شود، خسارت‌های ناشی از سیل قابل جبران است.
محمد بیرانوند در گفتگو با ایلنا، ادامه می‌دهد: سیل به باغات و زمین‌های کشاورزی لرستان آسیب‌های جدی وارد کرده است. نزدیک به ۱۳۰۰ ایستگاه پمپاژ در این استان به دنبال سیل کاملا خراب شده است. به دنبال این سیل از باغداران و کشاورزان گرفته تا زنبورداران و دیم‌کاران آسیب دیده‌اند و دولت نیز متعهد شده برای جبران خسارت‌ها وجوهی به هر یک از افراد آسیب دیده در این بخش بپردازد. اگرچه وجوه اعلام شده به اندازه نیمی از آن ضرر و زیانی نیست که افراد دیده‌اند، اما اگر به آن عمل شود آسیب افراد کمتر می‌شود.
او با بیان اینکه برخی از محصولات، درختان و باغات تخریب شده و از بین رفته‌اند و قابل بازگشت نیستند، اظهار می‌کند: اما ما با دسته‌ای از آسیب‌ها رو‌به‌رو هستیم که با تاخیر از راه می‌رسند. برای مثال خرابی پمپاژ‌ها، آبیاری را غیرممکن کرده است. درخت گردوی بزرگی که از سیل جان به در برده، ممکن است به دنبال نرسیدن آب خشک شود و باید فکری برای اینها هم کرد.
این نماینده مجلس چند نکته را در بخش کشاورزی قابل توجه می‌داند و تصریح می‌کند: اول اینکه تا حدی باید خسارت‌های کشاورزان جبران شود. دوم اینکه افرادی که کار خود را از دست داده‌اند بر اساس قانون باید بیمه بیکاری بگیرند و سوم اینکه لازم است تجدید‌نظری در رابطه با بازگرداندن وام کشاورزان صورت پذیرد.
او در این باره که ممکن است افرادی که بیمه و سابقه ندارند، در احقاق حق خود و دریافت بیمه بیکاری و خسارت دچار مشکل شوند، می‌گوید: به صورت خاص در مورد کشاورزان وضعیت کاملا مشخص است. کشاورزان لرستانی عمدتا خرده مالک‌اند و همه چیز در این باره مشخص است که چه کسی چه چیزی کاشته و سیل چه آسیبی به او وارد کرده است. بر اساس سند زمین‌ها می‌توان به جبران خسارت پرداخت و در مورد کسانی که زمینی را اجاره کرده‌اند نیز اجاره‌نامه در دسترس است.
نماینده گرگان در مجلس نیز با اشاره به وعده وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای پرداخت بیمه بیکاری، عنوان می‌کند: در جلسات مشترکی که با مسئولان داریم، روند کار را بررسی می‌کنیم.
نورمحمد تربتی‌نژاد در گفتگو با ایلنا و در جواب این سوال که آیا بیمه بیکاری فقط به کسانی که بیمه شده‌اند تعلق می‌گیرد یا سایر افراد نیز امکان استفاده از آن را دارند، عنوان می‌کند: وعده داده شده که افرادی که سابقه بیمه ندارند نیز مستمری دریافت کنند، اما من در جریان ساز و کار آن نیستم و نمی‌دانم چطور قرار است افراد بیکار شده بدون سابقه شناسایی شوند و تحت پوشش قرار گیرند.
کار بی‌سابقه‌ها سخت است
یک کارشناس تامین اجتماعی در رابطه با وضعیت کسانی که به دنبال سیل کار خود را از دست داده‌اند، به موارد قانونی اشاره می‌کند و می‌گوید: بر اساس قانون، بیمه‌شدگان بیمه بیکاری می‌گیرند.
فرشید یزدانی اشاره به برآوردی می‌کند که نشان می‌دهد حدود ۳۰ هزار اشتغال به دنبال سیل از بین رفته است.
او به ایلنا می‌گوید: برآورد ما نشان می‌دهد حدود ۱۰ هزار کارگاه بر اثر سیل آسیب دیده‌اند و این آسیب تاثیری زیادی بر بیکاری می‌گذارد. با توجه به اینکه افراد بیکار شده به واسطه سیل، آسیب‌های دیگری هم دیده‌اند و ممکن است خانه و اموال خود را نیز از دست داده باشند، آسیب بسیار جدی است و باید نهاد‌های حمایتی، حمایت‌های ویژه‌ای از این افراد داشته باشند.
یزدانی به افرادی که سوابق بیمه‌ای ندارند، به ویژه روستاییان نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: بسیاری از روستاییان پشتیبانی بیمه‌ای ندارند و کار آنها برای دریافت بیمه بیکاری سخت است. نظام‌های حمایتی باید به این حوزه ورود کرده و ساز و کاری برای جبران خسارت این افراد ایجاد شود. در این زمینه هم وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و هم وزارت جهاد کشاورزی امکان ورود دارند. محصولات کشاورزی و باغی آسیب جدی دیده است و به نظر نمی‌رسد بسیاری از کشاورزان به ویژه در مناطقی که شدت سیل شدید بوده امسال بتوانند محصولی برداشت کنند و حتی در مواردی ممکن است سیل امسال بر محصول آنها در سال‌های آینده تاثیر بگذارد. نهاد مرتبط باید هم به وضعیت این افراد ورود کند و هم ساز و کاری برای شناسایی و حمایت از آن دسته از کارگران بیکار شده‌ای که سوابق بیمه‌ای ندارند، ایجاد شود.
سیل و فراموشی
در سال‌های اخیر به یمن فراگیری شبکه‌های اجتماعی و گردش بهتر و بیشتر اطلاعات، اتفاقات به سرعت برجسته شده و اخبار مربوط به حوادث به گوش شهروندان می‌رسد. وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد که ابعاد ملی دارد بسیاری از شهروندان به آن واکنش نشان داده و حتی اقدام به جمع‌آوری کمک یا لااقل تشویق به کمک می‌کنند. در سال‌های اخیر و متعاقب حوادث فراگیری مانند آتش‌سوزی پلاسکو، زلزله کرمانشاه، غرق شدن سانچی و ... موج گسترده‌ای به راه افتاد، اما این موج بعد از گذشت مدتی فروکش کرد و حادثه‌دیدگان از فراموش شدن گله می‌کنند. روال این است که وقتی خبر داغ است همه ابراز همدردی می‌کنند و درباره حادثه‌دیدگان حرف می‌زنند، اما اغلب فراموش می‌شود که آثار یک حادثه بزرگ تا مدت‌ها بر جا می‌ماند و خانه و زندگی ویران شده به آسانی قابل بازگشت نیست.
سیل تا حدی کوتاه آمده و تازه حالا مشکلات این حادثه آشکار می‌شود. بازسازی مناطق سیل‌زده و ایجاد زیرساخت‌ها گام اول برای بازگشت به وضعیت عادی است. پس از آن باید به فکر ایجاد دوباره شغل برای بیکاران بود و در عین حال باید با حمایت از کسانی که شغل خود را از دست داده‌اند، شرایط سخت آنها را اندکی بهبود بخشید.
گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد روند پرداخت بیمه بیکاری به سیل‌زدگان آغاز شده و این افراد حمایت‌هایی دریافت کرده‌اند، اما آمار‌های نصفه و نیمه‌ای که ارائه می‌شود روشنگر این است که دایره شمول حمایت‌ها کوچک است. پرداخت بیمه بیکاری بر اساس سابقه، طیف وسیعی از افراد را از مستمری محروم می‌کند. سیل بیش از شهر‌ها، روستا‌ها را مورد هجوم قرار داده و روستاییان شاغل در بخش کشاورزی یا سایر بخش‌ها ضرر و زیان هنگفتی دیده‌اند. بسیاری از آنها بیمه نیستند و طبق قانون امکان دریافت بیمه بیکاری ندارند. وعده وزیر کار برای پرداخت بیمه بیکاری به همه بیکاران ناشی از سیل، وعده‌ای است که نباید فقط در حرف و روی کاغذ بماند. به نظر می‌رسد هر چه زودتر باید ساز و کاری برای شناسایی آن دسته از کارگرانی که سیل بیکارشان کرده، اما سوابق بیمه‌ای ندارند ایجاد شود.
گزارش: محمدجواد صابری
