آمار بالای مرگ بر اثر گرمازدگی/ کارگران تنش گرمایی را جدی بگیرند!

به گزارش خبرنگار ایلنا، مرگ و آسیب جدی به کارگران در هوای گرم، موضوعی جدی است. گزارش مرگ کارگران بر اثر گرمازدگی تقریبا هر سال تکرار می‌شود. آمار دقیقی از این پدیده ناگوار منتشر نمی‌شود اما کارشناسان معتقدند در صورتِ‌ عدم رعایت نکات ایمنی، آسیب جدی به کارگران وارد می‌شود. همچنین گرمازدگی می‌تواند احتمال وقوع حادثه ناشی از کار را افزایش دهد. 

مرگ بر اثرِ تنش گرمایی را جدی بگیرید! 

مهدی خالویی، کارشناس بهداشت حرفه‌ای و ایمنی شغلی، در گفتگو با «ایلنا» می‌گوید: ما در صنایع مختلف با عوامل زیان‌آور محیط کار در ارتباط هستیم که می‌توانند سلامت کارگران را در کوتاه‌مدت یا بلندمدت به خطر بیندازند. بحث گرمازدگی و مواجهه با گرما به دو شکل می‌تواند مخاطره‌آمیز باشد: اول، ممکن است به صورت ناگهانی باعث بروز حادثه و تهدید سلامت کارگر شود و دوم، مواجهه مزمن با گرما در بلندمدت می‌تواند اثرات منفی بر بدن داشته باشد. 

وی گفت: مواجهه با عوامل زیان‌آور به صورت عوامل شیمیایی مثل سرب، آزبست، گازها و بخارات و…، عوامل زیان‌آور فیزیکی مثل تنش گرمایی، صدا، روشنایی نامطلوب و… می‌تواند منجر به تهدید سلامت و فعالیت طبیعی بدن گردد. اگر نوع تهدید  سلامت را به دو گروه بیماری (عارضه‌ای که به مرور زمان به دلیل تغییر در سازوکار داخلی بدن ایجاد می‌شود) و حادثه (عارضه‌ای که در مدت زمان بسیار کوتاه بنا به دلایل غیر فیزیولوژیکی یا فیزیولوژیکی بوجود می‌آید) تقسیم کنیم، بعضی از عوامل زیان‌آور منجر به حادثه و بعضی باعث بروز بیماری و برخی در صورت به‌وجود آمدن شرایط، می‌تواند منجر به بروز هر دو نوع تهدید شوند. 

خالویی بیان کرد: مدیریت و کنترل مواجهه انسان با گرما یکی از پراهمیت‌ترین چالش‌های بهداشت حرفه‌ای در صنعت است. با توجه به اینکه اعضای داخلی بدن نسبت به وضعیت مشخصی از دما حساس است و الزاما باید در یک محدوده مشخص از دما قرار گیرد تا فعالیت مورد انتظار را انجام دهد، بنابراین کنترل دمای مرکزی بدن جزو مهم‌ترین فعالیت‌های بدن در راستای حفظ سلامت به شمار می‌آید. 

این کارشناس بهداشت حرفه‌ای گفت: قلب، ریه، رگها، پوست و غدد عرقی تحت فرمان مغز به شکل مستقیم در کنترل دمای بدن نقش بازی می‌کنند و این بدین معنی است که در صورت بروز فشار حرارتی، این اعضا موظف به کنترل آن خواهند بود. 

وی بیان کرد: نکته اینکه واکنش‌های بدن نسبت به کنترل حرارت مرکزی بدن در طول زمان مواجهه می‌تواند تغییر کند. اصولا بعد از یک هفته از ورود فرد به یک محیط پر تنش از لحاظ دمایی (ورود فرد به مناطق گرمسیر و شرجی مثل جنوب ایران یا محل‌های گرم مثل آشپزخانه، مجاورت با کوره و…)، قطر رگها، میزان تنفس، فعالیت غدد عرقی، سایز منافذ پوست و تعداد ضربان قلب و میزان هورمون‌های کنترل کننده به شکلی تغییر می‌کند که بدن بتواند سریع‌تر و بیشتر دمای داخلی بدن را به محیط اطراف بدهد. 

خالویی ادامه داد: همراه با تعریق به عنوان اولین و بهترین راه کاهش دمای مرکزی بدن، میزان بسیار زیاد آب و الکترولیت خارج می‌شود. سدیم، کلر و پتاسیم الکترولیتهایی هستند که از بدن به واسطه تعریق خارج می‌شوند و نتیجه کاهش سطح الکترولیت در بدن می‌تواند گرفتگی عضلات، ضعف و خستگی شدید، افت فشار خون، آریتمی قلبی، تشنج، سرگیجه و غیره باشد. 

وی گفت: طبق آمار ACGIH نیمی از افرادی که دچار حمله گرمایی در محل کار یا محل‌های غیر کاری شده‌اند به احتمال بسیار زیاد به واسطه این مساله فوت می‌کنند. کما اینکه در سالهای اخیر مرگ به دلیل مواجهه با گرما در صنایع و همچنین کشورهای اروپایی، هند و… به دلیل افزایش دما گزارش شده است و جالب اینکه این آمار سنگین در مورد هیچ کدام از عوامل زیان‌آور محیط کار حتی با سمیت یا اثر منفی بالا، محتمل نیست. 

وظیفه‌ی کارفرمایان برای ایمن نگه داشتنِ کارگران از تنش گرمایی چیست؟ 

برای کاهش این اثرات چه باید کرد؟ خالویی در پاسخ به این سوال می‌گوید: هرچند در صنعت دستورالعمل‌ها و سازکارهایی برای کنترل و مدیریت تنش حرارتی وجود دارد، اما واقعا در برخی مناطق، رعایت کامل این دستورالعمل‌ها عملاً امکان‌پذیر نیست. به عنوان مثال، در مناطق جنوبی کشور برای رعایت این موارد، معمولاً فعالیت‌ها باید در ساعات پایانی شب انجام شود که این خود چالش‌های خاصی را به همراه دارد و در طول روز رعایت این نکات تقریباً غیرممکن است. 

این کارشناس بهداشت حرفه‌ای ادامه داد: مثلا در محیط‌های کاری باز، فراهم آوردن آسایش دمایی از طریق کولر، جریان هوا یا سایر تجهیزات به راحتی ممکن نیست و به همین دلیل، کار در این مناطق ناگزیر با مواجهه با تنش‌های حرارتی همراه است. 

پس چه باید کرد؟ خالویی می‌گوید: حلقه گمشده تمام معضلات ما در بحث بهداشت حرفه‌ای و ایمنی، تقریبا ساختاری است. بسیاری از مشکلات حوزه بهداشت حرفه‌ای و ایمنی به ساختار و طراحی اولیه فضاها و استراکچرهای صنعتی مربوط است. اگر از مرحله تأسیس و طراحی، شرایط محیطی و نیازهای کاری به دقت بررسی و رعایت شود، می‌توان فضاها را بر اساس نیاز به حضور افراد ایزوله نمود، سیستم‌ها را به صورت اتوماتیک و تحت نظارت از راه دور درآورد تا نیاز به حضور مکرر افراد در محیط‌های پرخطر کاهش یابد. 

این کارشناس بهداشت حرفه‌ای بیان کرد: از نظر عملی، کارگران به شدت وابسته به شرایطی هستند که سیستم فراهم می‌کند. یعنی باید پرسید آیا سیستم شرایط تأمین آسایش دمایی را فراهم کرده یا نه؟ برای نمونه، پایش خطوط انتقال گاز در کارخانه‌ها می‌تواند با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن به صورت الکترونیک و از راه دور انجام شود، اما به دلیل محدودیت‌های دسترسی به این فناوری‌ها، کارگران ناچارند به صورت حضوری و در شرایط محیطی نامناسب، این وظایف را انجام دهند. 

چه می‌توان کرد؟ / کارگران حتما بخوانند! 

وقتی مجموع شرایط و سیستم، آسایش دمایی مورد نیاز برای در امان ماندنِ کارگران را فراهم نمی‌کند، چه باید کرد؟ آیا باید کارگران را بدون حمایت به حال خود رها کرد؟ خالویی در پاسخ به این سوال می‌گوید: اولین و موثرترین مساله در بحث کاهش اثرات مواجهه با دما، افزایش سطح آموزش عمومی و تخصصی در صنعت و جامعه است. در حال حاضر افکار عمومی چه در صنعت و چه در جامعه، به دما به عنوان یک ریسک بالای مرگ و میر باور ندارند و بروز مرگ یا حوادث ناشی از گرما را بیش از خود گرما به حساسیت‌ها یا عدم توانایی فردی در مواجهه با دما منتسب می‌کنند. 

وی تأکید کرد: بسیاری از افراد حتی در رشته‌های تخصصی خود ما هم، به درستی نمی‌دانند که تنش حرارتی چه آثار مخربی بر سلامت دارد و آنطور که باید آن را جدی نمی‌گیرند. این در حالی است که همانطور که گفتم، آمارهای مرتبط با آسیب‌های ناشی از تنش گرمایی بسیار جدی‌تر و خطرناک‌تر از آن چیزی است که به چشم می‌آید. 

این کارشناس بهداشت حرفه‌ای گفت: توصیه مهم دیگری که می‌توان به کارگران ارائه داد، رعایت رژیم غذایی مناسب و تأمین آب و املاح از دست رفته بدن است. استفاده از محلول‌های او آر اس می‌تواند به بازگشت تعادل املاح کمک کند. تأمین مداوم آب و الکترولیت کاهش یافته از بدن با دو لیتر آب حاوی یک ساشه او آر اس یا محصول جدیدی به نام اورالیت با این ویژگی که طعم مطبوعی نسبت به او آر اس دارد می‌تواند به تامین آب و الکترولیت بدن کمک نماید. 

این کارشناس ایمنی و بهداشت به اقدامات دیگری اشاره کرد: کاهش مواجهه با هوای گرم، رطوبت بالا و تابش مستقیم نور خورشید، استفاده از متعادل کننده‌های دمای داخلی مثل کولر، مسیرهای وزش باد، استفاده از لباس‌های موثر در انتقال حرارت از پوست به محیط مثل لباس‌های نخی و روشن و دم و بازدم عمقی و کامل می‌تواند راه‌های دیگری برای مواجه با خطر تنش گرمایی باشد. همچنین باید تاکید کنم که افراد نباید مراقبت از افراد غیر تطابق یافته با دما در هفته اول مواجهه با محل گرم و همچنین مراقبت از افراد سالمند یا دارای نارسایی‌های مرتبط مثل فشار خون، نارسایی کلیه، مشکلات قلب و مشکلات ریه را فراموش کنند. 

خالویی در پایان تأکید کرد: افزایش آگاهی کارگران نسبت به اثرات تنش گرمایی بر بدن، به آن‌ها کمک می‌کند تا با شرایط محیطی بهتر کنار بیایند و راهکارهای مناسب خود را پیدا کنند. کارگر باید خطر تنش گرمایی را جدی بگیرد چرا که در صورت بی‌توجهی به آن ممکن است به قیمتِ جان او تمام شود. در شرایط موجود، هر کارگر متناسب با کارگاه خود باید بهترین راهکار را پیدا کند.