یک باستانشناس مطرح کرد:
سد چندیر خراسان شمالی از سوی قاچاقچیان به شدت آسیب دیده است
کاوشهای نجاتبخشی باستانشناسی در محوطههای اسمی و ساری گل در راستای مطالعات فرهنگی و تاریخی محوطههای محدود سد چندیر خراسان شمالی که پس از آبگیری به زیر آب خواهند رفت، در حال انجام است.
او با اشاره به این نکته که سد مخرنی چندیر یکی از سدهای مهم کشور در حوزه شمال شرق است، گفت: این سد بر روی رودخانه جَرگلان قرار دارد و بر اساس برنامهریزیهای انجام شده باید سالانه از خروج حجم زیادی از آبهای سطحی منطقه از کشور جلوگیری کند.
به گفته وی، ساخت این سد میتواند مزایای اقتصادی زیادی را برای منطقه محروم ترکمن نشینِ جرگلان به ارمغان آورد و تأثیری مستقیم در سطح زندگی مردم داشته باشد.
او با اشاره به آغاز کاوشهای باستانشناسی در محوطههای اسمی و ساری گل از اوایل خرداد گفت: این محوطهها در درون مخزن سد جای دارند و پس از آبگیری به زیر آب خواهند رفت.
محوطه اِسمی، گورستانی از دوره اسلامی
وی با اشاره به قرارگیری محوطه اِسمی در کناره سمت راست و محوطه ساری گُل بر کناره سمت چپ رودخانه گفت: محوطه اِسمی، سردابهای به ژرفای دو متر در دل خاک دارد که بر روی آن یک بنا با پلان چهار ایوانه دیده میشود.
به گفته این باستان شناس، ساخت بنا با مصالح تخته و لاشه سنگ و ملات گل انجام شده اما در ساخت گنبد از آجر بهره برده شده است.
رجبی گفت: گنبد طبقه بالا فرو ریخته و از بین رفته اما بخشهای زیادی از گنبد طبقه پایین همچنان بر جای مانده است.
او افزود: این بنای نیایشگاهی - تدفینی که در نزد مردمان ترکمن به "چَتلی اولا / اولیا" شناخته است به وسیله قاچاقچیان مورد کندوکاو قرار گرفته و به شدت آسیب دیده است.
او تصریح کرد: باستان شناسان قصد دارند با انجام کاوشهای باستان شناسی به پرسشهای زیادی که پیرامون این محوطه وجود دارد پاسخ دهند.
این باستان شناس در ادامه گفت: در پیرامون بنا، گورستانی از دوره اسلامی دیده میشود که گرداگرد هر گور را سنگچین کردهاند. همچنین شواهدی از استقرار گستردهای در بخش خاوری محوطه دیده میشود که میتواند به فهم و شناخت بیشتری از محوطه بیانجامد.
محوطه ساری گُل و نیایشگاهی از سدههای میانی اسلامی
رجبی در توضیح محوطه ساری گُل که در سمت چپ رودخانه جرگلان جای دارد، گفت: در اینجا نیز بنایی نیایشگاهی و تدفینی احتمالاً از سدههای میانی اسلامی قرار دارد که دارای پلان گرد و سردابه در ژرفای خاک است که فضای گنبدخانه آن فروریخته و شواهدی از آن در سطح مشخص نیست.
این باستان شناس با اشاره به استفاده از مصالحی چون تخته و لاشه سنگ، آجر، خشت و ملات گل در ساخت این بنا گفت: در پیرامون این بنا نیز شواهد گستردهای از یک استقرار و نیز گورهای سنگ چین دیده میشود که باستانشناسان در صدد هستند با انجام کاوشهای باستان شناسی به پرسشهای گوناگون پیرامون این محوطه پاسخ گویند.
او در پایان با ابراز تأسف گفت: این محوطه و بنا نیز از دستبرد قاچاقچیان میراث فرهنگی بینصیب نمانده و به شدت آسیب دیده است.
کاوشهای باستان شناسی در محوطه های اسمی و ساری گل واقع در محدوده سد چندیر با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صورت میگیرد.