صالحی امیری در یادداشتی نوشت؛
مازندران؛ محور هویت، تمدن و سرمایه‌های فرهنگی-استراتژیک
سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در یادداشتی به مناسبت روز مازندران نوشت: ۱۴ آبان، روز مازندران، روز تجلی یک گفتمان تمدنی و استراتژیک است؛ گفتمانی که در آن، صیانت و برجسته‌سازی هویت تاریخی، فرهنگی و اجتماعی، با توسعه پایدار و بهره‌برداری هوشمندانه از منابع انسانی و طبیعی پیوند می‌خورد. فلسفه ثبت این روز، بیانگر ضرورت علمی و راهبردی شناخت، حفاظت و بازآفرینی هویت منطقه‌ای در چارچوب سیاست‌های فرهنگی ملی و بین‌المللی است. همان‌گونه که مطالعات میراث‌فرهنگی بر ثبت و صیانت از «روح مکان» در بافت‌های تاریخی و روستایی تاکید دارند، برجسته‌سازی هویت مازندران، پاسداشت پیوند چندلایه میان تاریخ، طبیعت، فرهنگ و جامعه انسانی است که قرن‌ها حافظه جمعی ایران را حفظ کرده است.
به گزارش ایلنا، مازندران، به مثابه یک بوم حافظه تمدنی و هویتی، ترکیبی از لایه‌های تاریخی، حکمرانی محلی، تحولات مذهبی و فرهنگی و زیست‌بوم طبیعی استثنایی است.
پژوهش‌های باستان‌شناسی در غارهای رامسر و کوه‌های سوادکوه نشان می‌دهد که این منطقه از هزاره‌های پیش از میلاد، سکونتگاه انسان و مرکز شکل‌گیری فرهنگ‌های پیچیده انسانی بوده است. این لایه‌های تاریخی، با حضور علویان و مرعشیان، زیدیان و صفویان، هویت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مازندران را تثبیت کرده و استمرار آن را تضمین کرده‌اند.
مرعشیان با ساختار حکمرانی مشارکتی و تعامل‌محور، الگویی بی‌بدیل از پایداری اجتماعی و حکمرانی محلی مبتنی بر عدالت و مشروعیت فرهنگی ارائه کردند. پس از آنان، صفویان با توسعه شهرهای استراتژیک چون بهشهر و فرح‌آباد و اتصال مسیرهای زیارتی به امام‌رضا (ع)، نشان دادند که هویت دینی، فرهنگی و اقتصادی یک منطقه می‌تواند هم‌زمان عامل انسجام اجتماعی و توسعه اقتصادی باشد.
ویژگی‌های طبیعی مازندران، شامل ترکیب جنگل، جلگه و دریا، نه تنها ظرفیت زیست‌بومی، بلکه مزیت راهبردی برای توسعه پایدار، گردشگری فرهنگی و اقتصادی و ارتقای صنایع‌دستی است. این زیست‌بوم، بستری منحصر به فرد برای گردشگری جنگلی، دریایی و فرهنگی فراهم کرده و صنایع‌دستی مازندران—از قالی‌بافی، سفالینه و حصیربافی تا هنرهای چوب، فلز و نقوش بومی—را به عنوان نمادی از خلاقیت انسانی، حافظه تاریخی و سرمایه فرهنگی-اقتصادی معرفی می‌کند. این آثار هنری، روان‌های هویتی و فرهنگی این سرزمین هستند که قابلیت تبدیل به سرمایه راهبردی توسعه پایدار دارند.
مازندران همچنین خاستگاه بسیاری از نخبگان فکری، ادبی و فلسفی ایران است. نیما یوشیج، بنیان‌گذار شعر نو فارسی و فقها و فلاسفه‌ای چون آیات‌عظام حسن‌زاده و جوادی‌آملی، نمونه‌های برجسته استمرار خرد و خلاقیت هستند. این سرمایه‌انسانی، همراه با میراث‌طبیعی، تاریخی و صنایع‌دستی، یک منظومه هویتی و تمدنی بی‌نظیر خلق کرده که می‌تواند الگویی برای مطالعات تطبیقی توسعه فرهنگی، مدیریت میراث‌فرهنگی و گردشگری باشد.
یکی دیگر از وجوه ممتاز مازندران، پیوند عمیق میان آیین‌های مذهبی و انسجام اجتماعی است. مراسم آئینی عاشورا، تاسوعا و اربعین و نوروز ابزاری برای تداوم هویت جمعی و تقویت شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر فرهنگ و مذهب هستند. تکایا و حسینیه‌های محلی، مراکز آموزشی، اجتماعی و فرهنگی گواهی بر ظرفیت فرهنگ محلی در ایجاد انسجام اجتماعی و هویت بومی پایدار هستند.
از منظر استراتژیک، مازندران واجد چهار مؤلفه بنیادین است که آن را به الگوی ممتاز توسعه هویتی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل می‌کند:
۱.میراث تاریخی و تمدنی: از دوران باستان تا صفویه
۲.ظرفیت‌های طبیعی و اکولوژیک: جنگل، جلگه و دریای خزر
۳.سرمایه انسانی و نخبگانی: فلاسفه، شاعران، فقها و هنرمندان برجسته
۴.صنایع‌دستی و فرهنگ مادی: تولید هنری متنوع و بوم‌محور که بازتاب هویت، خلاقیت و اقتصاد پایدار منطقه است و به عنوان سرمایه راهبردی توسعه فرهنگی و اقتصادی محسوب می‌شود.
در جهانی که بحران هویت، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ملت‌ها و جوامع است، بازشناسی و بازتعریف هویت منطقه‌ای ایران زمین همچون مازندران، یک ضرورت استراتژیک ملی است. ثبت روز مازندران در تقویم رسمی، حرکتی راهبردی در جهت بازآفرینی هویت ایرانی-اسلامی، تقویت انسجام اجتماعی و توسعه پایدار فرهنگی، اقتصادی و هنری است.
۱۴ آبان، روزی است که یادآور می‌شود مازندران نه تنها حافظه تاریخی، بلکه سرمایه راهبردی آینده فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و هنری ایران است. حفاظت و بهره‌برداری هوشمندانه از این میراث، حفاظت از هویت ملی، خردجمعی و استمرار تمدن ایرانی در بالاترین سطح علمی و استراتژیک را تضمین می‌کند.
