جامع‌ترین نرم‌افزار حدیث‌پژوهی هوشمند رونمایی شد
مراسم رونمایی از جامع‌ترین نرم‌افزار حدیث‌پژوهی هوشمند با حضور آیت‌الله اعرافی؛ مدیر حوزه‌های علمیه کشور و جمعی از شخصیت‌های حوزوی، برخی از اعضای شورای عالی حوزه و جامعه مدرسین حوزه در قم برگزار شد.
به گزارش ایلنا، حجت‌الاسلام و السلمین محمدحسین بهرامی؛ رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و انسانی (نور)، ۱۷شهریورماه در مراسم رونمایی از «جامع‌ترین نرم‌افزار حدیث‌پژوهی روشمند» که با حضور علما، اساتید، فرهیختگان حوزه و دانشگاه در قم برگزار شد، اظهار کرد: این نرم‌افزار محصول ۳۶ سال تلاش چند محقق فاضل بر روی نسخه‌های قبلی این نرم‌افزار است و اعراب‌گذاری کل این احادیث از جمله کارهای صورت گرفته است.
بهرامی بیان کرد: اگر از زاویه علوم اسلامی دیجیتال به حدیث‌پژوهی بنگریم؛ سه لایه دارد؛ لایه اول؛ دیجیتال‌سازی منابع حدیثی است که به بلوغ خوبی رسیده است و تقریبا منبع حدیثی شیعه نداریم که در جامع‌الاحادیث وجود نداشته باشد؛ این کار با کتب اربعه و ... شروع شد؛ سپس بحار و مصادر آن و حدود هزار منبع حدیثی، ترجمه و شروح آن انجام شده است.
رئیس مرکز نور گفت: لایه دوم، کارهای معنایی و برچسب‌گذاری است که در این بخش هم بلوغ نسبی داریم؛ در این کار هر حدیث یک هویت پیدا کرده و رابطه آن با ترجمه، شرح و نسخ حدیثی دیگر بیان شده است؛ مانند معجم موضوعی جامع الاحادیث و بحار و ... که به سایت و موبایل هم افزوده خواهد شد. البته این ظرفیت‌ها به خوبی برای محققان و استادان تشریح نشده است و از آن اطلاع ندارند.
استاد حوزه و دانشگاه افزود: «کافی» دقیق‌ترین و صحیح‌ترین کتاب حدیثی شیعه است؛ امروزه می‌توان احادیث مشترک کافی و تهذیب را بررسی و دقت هر روایت را هم بیان کنیم. نرم‌افزار دیگری که در حوزه حدیث تولید شده است، جامع احادیث شیعه و اهل سنت است که تا قرن ۵ احادیث را گردآوری کرده است و می‌توان مقارنه بین احادیث شیعه و اهل سنت انجام دهیم.
بهرامی بیان کرد: برنامه‌ای با آستان قدس در مورد روایات امام رضا(ع) در حال انجام است؛ برخی بزرگان عمر خود را صرف مسند امام کرده‌اند اما هیچ‌کدام با خروجی جامع‌الاحادیث و فهرست احادیث مرتبط با امام رضا(ع) قابل مقایسه نیست.
وی اضافه کرد: نسل بعدی علوم اسلامی دیجیتال با آمدن هوش مصنوعی شکل گرفته است، هوش مصنوعی که تحلیل دارد و براساس معنا پاسخ می‌دهد؛ البته هوش مصنوعی خطا دارد و راه حل آن، مجموعه‌هایی مانند گفت‌وگو با حدیث است که به دنبال این نوع فعالیت‌ها هستیم و محصولی که تاکنون رونمایی شده است؛ یکی گفت‌وگو با احادیث و دیگری ۱۷۰هزار مقاله حدیثی به زبان فارسی توسط هوش مصنوعی است. همچنین ترجمه مقالات علوم انسانی و اسلامی نورمگز به زبان عربی و انگلیسی، از دیگر فعالیت‌های صورت گرفته می‌باشد. به زودی نرم‌افزارهای محوری، مانند؛ حدیث، قرآن و لغت و ... از طریق پیشخوان در اختیار طلاب حوزه قرار خواهد گرفت.
بهرامی در پایان گفت: ۱۷مهرماه همایش علوم انسانی و اسلامی دیجیتال برگزار خواهد شد.
پیوند علوم اسلامی با فناوری دیجیتال
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین حجت باشتنی؛ مدیر نرم‌افزار، با بیان اینکه شیعه همیشه در مسیر حدیث و حفظ آن تلاش وافری کرده است و این روند تاکنون تداوم داشته و دارد، گفت: در مسیر حدیث‌پژوهی، حدیث شیعه از امکانات هر دوره بهره برده است و مرکز نور هم در راستای این رسالت، علوم اسلامی را با فناوری دیجیتال پیوند زده است.
وی افزود: مرکز نور از ابتدای تأسیس در اوایل دهه ۷۰ محصولاتی در عرصه حدیث عرضه کرده است که نسخه‌های نرم‌افزار جامع الاحادیث بوده که آخرین نسخه آن ( نسخه سوم)، ۷۰ منبع حدیثی را در خود جای داده است.
باشتنی، با اشاره به نسخه چهارم این نرم‌افزار که با هدف ارتقاء محتوایی و فنی صورت گرفته است، افزود: بهینه‌سازی، قابلیت پژوهشی، گسترش منابع، بهبود دقت در اطلاعات حدیثی از جمله اهداف این برنامه بوده است. همچنین کتابخانه این نرم‌افزار شامل ۷۴۲ عنوان کتاب و رساله در قالب هزار و ۶۵۵ جلد که نسبت به نسخه سوم، ۳۰۰ عنوان کتاب بیشتر است و ۱۵۰ عنوان کتاب متون حدیثی تحقیق شده است، مانند طب‌الصادقین و احادیث سیدالعرب.
مدیر نرم‌افزار جامع احادیث ۴، اضافه کرد: منابع حدیثی شیعه، اعم از اسماعیلیه، زیدیه و امامیه از قرن یک تا چهاردهم و مصادر بحارالانوار، کتب شرح و ترجمه هم، دامنه محتوایی این نرم‌افزار را تشکیل می‌دهند. کتب رجال ثمانیه و غریب الحدیث، کتب تألیف شده توسط محدثین شیعه با محتوای اهل سنت و برخی منابع حدیثی نیز در این نرم‌افزار موجود است.
جایگذاری ۴۳۰ هزار حدیث در نرم‌افزار
مدیر این پروژه نرم‌افزاری با اشاره به امکانات این نرم‌افزار، اظهار کرد: ۴۳۰ هزار حدیث در این مجموعه از ۲۴۵ عنوان کتاب حدیثی، دارای پرونده است و ارائه آن به صورت حدیث‌محور و مستقل از ساختار کتاب است. با این تعداد حدیث می‌توان انواع فرایندها را در ارتباط با احادیث پیاده کرد.
باشتنی اضافه کرد: گروه‌بندی و تخریج احادیث هم‌متن، بازیابی مفهومی احادیث با استفاده از سرویس جستجوی معنایی، امکان محدودسازی احادیث، ارائه آماری احادیث به صورت نموداری و مقایسه بین متن دو حدیث، گروه‌بندی و تخریج خودکار احادیث با متن یکسان، مشابهت لفظی بیش از ۸۰ درصد و فعال‌سازی از طریق کلید گروه‌بندی، از دیگر ویژگی‌های این نرم‌افزار است. همچنین غنی‌سازی اطلاعات، تکرارگیری محتوایی، ارائه نسخه‌های مختلف یک متن حدیثی و بسترسازی مناسب جهت متحدیابی و منبع‌یابی احادیث از دیگر قابلیت‌های این مجموعه است.
استفاده از هوش مصنوعی در نرم‌افزار جامع حدیث‌پژوهی
باشتنی، با اشاره به جست‌و‌جوی معنایی حدیث با استفاده از هوش مصنوعی، تصریح کرد: بازیابی مفهومی و موضوعی و اجرای برخط، از جمله ویژگی‌های این جست‌و‌جو است. همچنین در فهرست می‌توان احادیث را براساس قرن مؤلف و سخن معصومان، پیامبران، مذهب مؤلف و درباره معصوم و ... تقسیم‌بندی کرد.
وی با اشاره به پرونده حدیث، افزود: برای ۴۳۰هزار حدیث، پرونده تشکیل شده است که مجموعه ساختارمند از اطلاعات مرتبط با حدیث است و شامل اطلاعات شناسنامه‌ای حدیث، منبع حدیث، گوینده حدیث و اطلاعات محتوایی، مانند شرح و ترجمه، اطلاعات رجالی و سندی و اطلاعاتی چون تخریج و شبکه ارتباطی حدیث است.
مدیر این نرم‌افزار، با اشاره به اطلاعات داده‌کاوی و تحلیلی، بیان کرد: در این مجموعه یک حدیث با بیش از ۴۰۰هزار حدیث مشابهت‌یابی شده است و حدیث هم متن، کل، جزء، مأخذیابی حدیث، احادیث مشابه لفظی، احادیث مشابه معنایی و احادیث هم باب، از دیگر قابلیت‌های ایجاد شده است. تخریج حدیث، ناظر به متن حدیث است و منظور از تخریج حدیث، مشابهت یابی بر اساس موارد یادشده است.
اطلاعات سندی ۱۲۰ هزار حدیث
باشتنی، با بیان اینکه حدود ۱۲۰ هزار حدیث دارای اطلاعات سندی است، ادامه داد: در بخش مقایسه منابع، ۲۴۵ منبع با یکدیگر مقایسه شده است. مثلا می‌توان بین دو کتاب «تهذیب» و «کافی» مقایسه کرد یا احادیث کافی را با تمامی ۲۴۴ منبع حدیثی دیگر مقایسه کنیم. در مقایسه صورت گرفته بین تهذیب و کافی ۳۸درصد روایات، هم متن هستند. همچنین ۹۷درصد احادیث کافی در وافی وجود دارد.
وی با اشاره به فهرست تخصصی، اظهار کرد: اسامی انبیاء و ملائکه، زمان‌ها، مکان‌ها، قبایل و مذاهب و ... در این بخش فهرست‌بندی شده است. همچنین تکمیل پرونده حدیث از جمله کارهای مستمر در این عرصه است.
آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور در آیین رونمایی از نرم افزار«جامع الاحادیث 4» اظهار کرد: میلاد خجسته پیامبر گرامی و عظیم‌الشأن و سلاله پاک او حضرت امام صادق علیهم‌السلام را تبریک عرض می‌کنم و هفته وحدت را گرامی می‌داریم و درود می‌فرستیم به ارواح پاک و بلند سلف صالح بزرگانمان و آباء معنوی حوزه‌های علمیه، به‌ویژه حضرت آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی و همچنین درود می‌فرستیم به ارواح بلند شهدای اسلام، انقلاب، دفاع مقدس، بین‌الملل اسلامی، محور مقاومت، شهدای دفاع مقدس ۱۲ روزه، شهدای عزیز و پیشگام هفته شهریور و امام شهدا که سلسله‌جنبان همه این تحولات بزرگ بودند و مقدم همه بزرگواران را گرامی می‌دارم.
وی افزود: طبعاً ما به نام حوزه و به عنوان طلبه باید سپاسگزار بزرگانمان، مراجع عالی‌قدر و همه بزرگان باشیم؛ به‌ویژه قدردان رهبری گرانقدرمان باشیم که این نهاد و بسیاری از دستاوردهای دیگر حوزه رهین هدایت‌های ایشان و بزرگانمان بوده است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور ادامه داد: به‌ویژه از نهاد عزیز و شریف مرکز تحقیقات کامپیوتری نور، صمیمانه از همه دوستان، محققان و فناوران عزیز و ریاست معزز و مکرم آن سپاسگزارم و حقیقتاً این نهاد، نهادی پیشگام و پیشران بوده است که دریچه‌های جدیدی را به روی حوزه گشود و راه‌های نوینی را برای پژوهش، تحقیق، تبیین و تبلیغ به جامعه حوزوی نشان داد و برکات آن افزون بر حوزه‌ها، در مجامع دیگر هم مشهود است و از همه عزیزانی که از روز آغاز در این کار سهیم بوده‌اند باید تشکر کنیم.
وی در ادامه با اشاره به نقش حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر بهرامی گفت: بنده همین‌جا تشکر ویژه دارم از جناب آقای دکتر بهرامی؛ اولاً به خاطر هدایت‌های خوبی که نسبت به این مرکز در این سال‌ها داشته‌اند و افق‌های نوینی که می‌گشایند، و ثانیاً به خاطر همکاری‌هایی که با مدیریت حوزه قبلاً داشتند و امروز هم دارند و هم در تأسیس انجمن فضای مجازی و هوش مصنوعی و هم در فعال‌سازی رشته‌های مرتبط با فضای مجازی و هوش مصنوعی که خود ایشان مسئولیت آن را دارند، کارهای ارزشمندی انجام شده است و در دو سال اخیر نیز دو تا سه دوره پذیرش داشته‌ایم که افق‌های خوبی را نشان می‌دهد و در عرصه‌های دیگری نیز تنگاتنگ با مدیریت حوزه همکاری دارند.
آیت‌الله اعرافی ادامه داد: ساحت رسول خدا(ص) ساحتی بلند است که کسی به بلندای آن راه ندارد و ایشان مخلوق اول است؛ گرچه در پایان سلسله انبیا آمده است اما در صدر انبیا و در مقام «قاب قوسین او ادنی» و نزدیک‌ترین مقام قرب الهی قرار گرفته است و در ملک و ملکوت و عوالم غیب و شهود، انوار تابناک پیامبر عظیم‌الشأن اسلام در همه آفاق تابیده است و تا قیام قیامت این تابش استمرار خواهد داشت.
گسترش پیام اسلام در ۲۳ سال رسالت پیامبر بدون ابزار رسانه‌ای معجزه‌ای شگفت‌انگیز است
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به ابعاد شگفت‌انگیز رسالت پیامبر گرامی اسلام(ص) گفت: در حالی که هیچ ابزار رسانه‌ای در اختیار نبود، پیام نورانی اسلام در فاصله ۲۳ سال به آفاق عالم رسید و پیامبر در جامعه‌ای تهی از فرهنگ و نظامات فکری توانست تمدنی نوین پایه‌گذاری کند.
آیت الله اعرافی اظهار کرد: از شگفتی‌ها و اعجاز پیامبری رسول خداست که در فاصله ۲۳ سال بدون هیچ ابزار و تجهیزات رسانه‌ای، همه آفاق عالم نور پیامبر و حضور و ظهور پیامبر را حس کرد و وقتی که پیامبر خدا در بستر بیماری و آماده لقاء الهی بودند، همان زمان مبشرات اسلام و پرچمداران پیام نورانی اسلام دروازه‌های اروپا و آفریقا و اقالیم عالم حضور داشتند.
وی ادامه داد: این حضور هرگز حضور شمشیری نبود و اسلام آنجا که لازم باشد دین جهاد و مقاومت و شمشیر و شجاعت است، اما اساس اسلام بر بُرد و ذخیره معرفتی و معنوی و اخلاقی و جاذبه‌های تمام‌عیار ذخایر آن استوار است و این فکر نو، این اندیشه متعالی، این معارف مصانخ با نیازهای وجودی بشر، آن طهارت پیامبر، اخلاق بزرگ او، خلق عظیم او و تربیت‌یافتگان دست پیامبر بود که این‌گونه بن‌بست‌ها را می‌شکست، این‌گونه دروازه‌ها را می‌گشود و این‌گونه از عقب‌ها و گردن‌ها عبور می‌کرد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با تأکید بر اعجاز گسترش اسلام، گفت: در روزگاری که هیچ خبری از ابزارهای رسانه‌ای نبود، با سرعت این پیام در عالم اشاعه پیدا کرد. حتی ابزارهایی که در قرن سوم و چهارم هجری وجود داشتند، در آن زمان نبود و باید افزود که پیامبر در محیطی برانگیخته شد که علی‌رغم وجود تمدن‌هایی در ایران، یونان، مصر، هند و چین، اثری از آن تمدن‌های کهن و پیامبران در شبه‌جزیره باقی نمانده بود.
وی افزود: آن دوره، دوره فطرت، تنگنا و تهی از فکر، علم، دانش و فرهنگ بود؛ جامعه‌ای که دولت نداشت، پیامبر دولت برپا کرد و جامعه‌ای که انسجام نداشت، پیامبر انسجام آفرید. نظامات فکری، معرفتی و فرهنگی وجود نداشت. اگر شاخص‌های یک جامعه پیشرفته یا قابل قبول را در حوزه معرفت، اندیشه، فرهنگ و نظامات اجتماعی و سیاسی برشماریم و آن را با جامعه مکه عصر بعثت پیامبر تطبیق دهیم، خواهیم دید که هیچ کدام از آن‌ها وجود نداشت.
آیت‌الله اعرافی تصریح کرد: در ادبیات عرب نوآوری‌ها و پیشرفت‌هایی وجود داشت و جسته‌گریخته درخششی بود، اما سرجمع جامعه تهی و بی‌هویت متمایز بود و پیامبر در چنین محیطی و در آن جهان با ذخایر معرفتی و فکری، با بُرد اخلاقی و معنوی و البته با طراحی‌های راهبردی، اسلام را در عالم منتشر کرد. حرکت پیامبر در ساختن جامعه، در برپایی دولت در مدینه، در پایه‌گذاری موج جهانی و بنیان‌نهادن ارکان حرکت به سمت تمدنی نوین که ریشه در آسمان دارد ولی نیازهای جامعه را نیز پاسخ می‌دهد، همه از معجزات پیامبر است.
وی افزود: همان‌طور که دیروز در آغاز سال تحصیلی عرض کردم، افتخار ما و شما به عنوان حوزه این است که تلاش کنیم پا جای پای این موجود نازنین بگذاریم؛ همان که مقام دلگشایش جمع جمع است، جمال جان‌فزایش شمع جمع است و سراج منیری که همه عالم با نور او روشن شده است. امروز هم حوزه انقلاب اسلامی افتخار دارد که آن پیام را نمایندگی کند.
هوش مصنوعی فرصتی بزرگ و در عین حال نگرانی‌آفرین برای حوزه‌های علمیه است
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به امدادهای غیبی الهی در جنگ ۱۲ روزه و جلوه‌های آن در رهبری و حضور ملت ایران، گفت: همان‌طور که این تجربه‌ها برای ما الهام‌بخش است، تحولات فناوری و هوش مصنوعی نیز هم فرصت‌های بزرگی دارند و هم بیم‌ها و نگرانی‌هایی که حوزه باید نسبت به آن‌ها نقشه راه داشته باشد.
آیت‌الله اعراف اظهار کرد: اصحاب دانش و علم و فضیلت، آگاه به تحولات فناوری‌های جدید هستند و حوادث جنگ ۱۲ روزه با جلوه‌های مختلف آن برای ما الهام‌بخش بود و امدادهای غیبی که عرض می‌کنم، هزار برابر امداد غیبی واقعه طبس بود و این ۱۲ روز، امدادهای غیبی الهی حتماً هزار برابر واقعه طبس بود.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور بیان کرد: گاهی می‌گویند امداد الهی، امروز که برگ‌برگ پرونده‌های شیاطین دنیا روشن می‌شود و به زوایای مختلف آن آگاهی پیدا می‌کنیم، می‌بینیم که امداد غیبی الهی آمد چراکه این امداد در رهبری فرماندهی کل قوا پیدا کرد، اولاً؛ ثانیاً در حضور شگفت‌انگیز، وحدت‌بخش، شجاعانه و فوق‌العاده ملت بزرگ ایران نمایان شد؛ و سپس در حرکت قوی نیروهای مسلح و جهاد عظیم آنان تجلی کرد. آن امداد غیبی الهی در این سه قلمرو به طور ویژه جلوه کرد.
وی ادامه داد: همه آمدند پای کار؛ آن جمعه دوم وسط معرکه، صحنه ایران اسلامی را در هزار نقطه و بیش از هزار نقطه در نماز جمعه، همایش‌ها و تظاهرات دیدیم و این پدیده شگفت‌انگیز، تمام تصورات و بافته‌های تحلیلی طراحان علیه ایران و انقلاب اسلامی را نقش بر آب کرد و ماندند که این چه شد. این امداد غیبی در این چهارچوب بود: بزرگان، مراجع عظام، حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها، شخصیت‌ها و در اصل، توده اصلی مردم که با وجود تجربه تورم ۳۰ تا ۴۰ درصدی در یک دهه، چنین حضوری آفریدند. این اعجاز الهی بود.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به درس‌های این تجربه گفت: این درس‌های اثباتی است، اما نکاتی هم داشت که یکی از آن‌ها همین حوزه هوش مصنوعی است و امروز هم من به عنوان یک شخص، هم اهتمام دستگاه‌های مسئول دولتی و قانون‌گذاری نسبت به تحولات هوش مصنوعی را می‌بینم، هم دغدغه‌هایی دارم و در مواردی نگرانم؛ نسبت به کار خود ما هم همین‌طور.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور خاطرنشان کرد: با این حال نگرانی‌ها کم نیست و یکی از نگرانی‌ها این است که در این تنوّج فناوری‌های جدید و پیشرفت‌ها عقب بمانیم و منفعل شویم و نتوانیم بر همه ابعاد آن سیطره پیدا کنیم.
وی تأکید کرد: در حوادث اخیر و جنگ ۱۲ روزه نیز شاهد برخی کاستی‌ها بودیم، بنابراین ما به عنوان حوزه هم باید بیمناک باشیم از آسیب‌های پیش رو، هم امیدوار باشیم، و هم دارای راهبرد و نقشه راه باشیم.
«سند حوزه و هوش مصنوعی» در آستانه نهایی‌شدن است
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با تأکید بر لزوم توجه عمیق حوزه به تحولات فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی گفت: نسخه نیمه‌نهایی «سند حوزه و هوش مصنوعی و فناوری‌های پیشرفته» آماده شده و به‌زودی تقدیم بزرگان حوزه و شورای عالی خواهد شد.
آیت‌الله اعرافی اظهار کرد: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم انسانی اسلامی نور پیشگام فناوری‌های علوم اسلامی بوده و امروز هم با گزارش‌هایی که دوستان دادند، چشم‌اندازهای خوبی مشهود می‌شود، اما کلان حوزه نسبت به این تحولات باید بیمناک، امیدوار و دارای نقشه راه و برنامه باشد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور خاطرنشان کرد: فناوری‌های پیشرفته و هوش مصنوعی و آفاق دیگری که در کنارمان رخ می‌نماید، یک مناسباتی داریم که باید پاسخ داده شود و این پدیده بزرگ که عالم را دگرگون می‌کند، ضمن اینکه علمی به معنای ساینس و فناوری است، در ایران یک پدیده معرفتی، اجتماعی و سیاسی نیز هست که همه وجوه آن با اندیشه اسلامی ارتباط دارد.
وی ادامه داد: از این روست که چند بار تکرار کرده‌ام و در آن سند هم آمده است؛ اولین محور این است که ما درباره این پدیده نو به‌عنوان فقه معاصر و فقه مستحدثه و فلسفه نو و اخلاق و محورهای متعدد باید سخن بگوییم. استاد ارجمند آقای مفیدی دو سال است که در برنامه فقه معاصر در این زمینه ورود کرده‌اند و اکنون ۲۰ جلد فقه هوش مصنوعی آماده است؛ من همین روزها دو سه جلد آن را نگاه کردم.
آیت الله اعرافی تصریح کرد: این قلمرو، نخستین عرصه است که معرفت حوزه و گنج دانش حوزه باید در آن ورود کند. فلسفه هوش مصنوعی با نگاه اسلامی، فقه هوش مصنوعی، حقوق هوش مصنوعی و اخلاق و فرهنگ مرتبط با آن، همگی از ضرورت‌ها هستند. این گام اول است و ما هنوز آن را برنداشته‌ایم و نباید فکر کنیم دیگران کار نکرده‌اند؛ در اروپا و آمریکا تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام شده است و این دنیای جدیدی است.
وی با بیان اینکه محور اول علوم ناظر به علوم اسلامی است، گفت: در قلمروهای مختلف علوم اسلامی و فناوری‌های جدید، به‌ویژه علوم شناختی، دنیایی از بحث وجود دارد. ما در این زمینه نیازمند چند گرایش، رشته و تحقیقات عمیق حوزوی با روش‌های درست هستیم. این محور شش تا هفت شاخه دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور ادامه داد: محور دوم، فرایندهای پژوهش در حوزه است که باید از این حرکت الهام و امداد بگیرد و هوش مصنوعی در قلمرو منابع، متون و علوم و نظامات علمی حوزه نقش ایفا می‌کند. کاربرد آن در منابع و متون می‌تواند همه آیات و روایات را به استنطاق درآورد و راه‌ها را نزدیک‌تر کند و مطالب جدیدی به دست دهد. این عرصه حساس است و نیازمند حضور مجتهد و صاحب‌نظر است.
وی افزود: سطح دوم، نظامات علوم اسلامی و هوش مصنوعی است؛ یعنی کلام، تفسیر، حدیث، فقه و گراف دانشی و منطق نهفته آن‌ها با هوش مصنوعی ارتباط برقرار کند که می‌تواند اتفاقات بزرگی رقم بزند؛ هم خطر دارد و هم اثرات مثبت فراوان و سطح سوم، اشاعه و ترویج است و سطح چهارم رفتن به سمت پیاده‌سازی منظومه‌های فکری اسلامی که نیازمند تئوری‌های عملی است.
آیت‌الله اعرافی گفت: محور سوم، فرایندهای کاری و اداری و سازمانی دستگاه‌های حوزوی است که نظامات آموزشی نیز بخشی از آن است و می‌تواند تحولاتی ایجاد کند و همچنین حوزه باید در تولید اسناد و جهت‌گیری‌های هوش مصنوعی در نظامات مختلف کشور نقش ایفا کند که گام‌هایی در این زمینه برداشته شده است.
وی تأکید کرد: هوش مصنوعی چهار پنج محور داریم که هر کدام چند زیرمحور دارد و این نقشه راه باید حوزه را تکان دهد و آن را به متن کار بیاورد، البته آشنایی‌سازی که دوستان آغاز کرده‌اند هم مهم است. همان‌طور که آقای بهرامی فرمودند، اطلاعات باید روی وب و موبایل نسل امروز بیاید و آزاد شود تا مبنای اقدامات بعدی قرار گیرد.
آیت الله اعرافی افزود: مرکز نور پیش‌تر پیشگام بوده و امروز هم می‌تواند پیشگام‌تر شود و باید به سمت هوشمندی جامع حرکت کرد، البته اشراف صاحب‌نظران، مجتهدان، فیلسوفان و متفکران در این تحولات لازم است.
وی تصریح کرد: این کار حوزه و نهادهای حوزوی و این مرکز نورانی است و از همه بزرگواران، به‌ویژه خانواده علمی و تحقیقی این مرکز در پروژه‌های مختلف، به‌ویژه پروژه حدیث، سپاسگزارم و این کارها واقعاً جای تقدیر دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور در پایان گفت: امیدوارم نرم‌افزاری که امروز رونمایی می‌شود در آغاز سال تحصیلی موج جدیدی در حوزه ایجاد کند و باعث رشد و پیشرفت در دریافت احادیث اهل‌بیت(ع) و بهره‌گیری از آن‌ها در همه معارف علوم اسلامی شود.
