سینمای ایران بدون استراتژی جهانی در بازارهای بین الملل گم می شود/ درخشش سینمای ایران در جهان مسئولیتی ملی است

الهه طه‌ئی مدیر مرکز بین‌الملل سازمان سینمایی سوره در گفتگو با خبرنگار ایلنا، با تأکید بر اهمیت بازارهای جهانی فیلم گفت: بازارهای فیلم در سراسر دنیا یکی از مؤثرترین فضاها برای معرفی و عرضه آثار هستند. سال‌هاست که سینمای ایران به شکل منظم در این فضاها حضور پیدا کرده و ما نیز به همین دلیل تلاش می‌کنیم آثار تولیدی‌مان را در این بازارها ارائه دهیم. اهمیت این حضور فقط در فروش اثر خلاصه نمی‌شود؛ بلکه حضور فعال در این بازارها نوعی اعتبارسازی و تثبیت برند برای سازمان‌ها و پخش‌کنندگان فیلم ایرانی به شمار می‌آید.

او ادامه داد: گفت‌وگوهای رودررو که در بستر این بازارها شکل می‌گیرند، از نظر من بسیار تأثیرگذارتر از روش‌هایی مثل ایمیل‌مارکتینگ یا ارسال لاین آپ و کاتالوگ ها است. تعامل انسانی و ارتباط مستقیم با مخاطب حرفه‌ای، اعتماد ایجاد می‌کند. بسیاری از همکاری‌هایی که به قرارداد و اتفاق می‌رسند، نه از طریق تبلیغات رسمی، بلکه در نتیجه همان ارتباطات شخصی، جلسات کوتاه و بحث‌های رودررو در غرفه‌ها و جلسات شکل می‌گیرند.

طه‌ئی با اشاره به اثر بلندمدت این حضور افزود: ما به‌خوبی می‌دانیم که حضور اتفاقی یا موسمی در این بازارها نتیجه‌ای به‌دنبال ندارد. باید حضوری مستمر و با برنامه داشت تا بتوان جایگاه واقعی در ذهن جشنواره ها، مخاطبان، خریداران و پخش‌کنندگان بین‌المللی پیدا کرد. این سرمایه اعتباری، محصول استمرار و حرفه‌ای‌گری در ارائه است.

او درباره اهمیت شناخت دقیق از بازارهای مختلف توضیح داد: نکته بسیار مهمی که همیشه بر آن تأکید دارم این است که هر بازار، سیاست‌گذاری محتوایی خاص خود را دارد. نمی‌توان با یک نسخه واحد به سراغ همه بازارها رفت. برای همین ما ابتدا محتوایی که در دست داریم را به‌دقت تحلیل می‌کنیم؛ نقاط قوت، پیام، لحن و ظرفیت جهانی آن را می‌سنجیم، سپس به‌دنبال بازار هدف متناسب با آن می‌رویم. انتخاب درست بازار، درست به اندازه انتخاب محتوای مناسب اهمیت دارد.

طه‌ئی در ادامه با پرداختن به چرایی شکست برخی آثار با کیفیت در بازارهای جهانی گفت: بارها دیده‌ایم فیلم‌هایی که در داخل کشور کیفیت تولید خوبی دارند، در بازار بین‌الملل موفق نیستند. دلیل آن روشن است؛ این آثار با ذهنیت و سلیقه مخاطب داخلی ساخته شده‌اند و عموماً فاقد مؤلفه‌هایی هستند که بتواند مخاطب جهانی را درگیر کند. فیلمی که حرف جهانی نزند، طبیعتاً نمی‌تواند در جهان شنیده شود. باید پذیرفت که موضوع جهانی، روایت جهانی و درک مخاطب جهانی، مقوله‌هایی جدی و تخصصی‌اند.

او اضافه کرد: حتی اگر فیلمی از نظر کیفیت، موضوع و زبان روایی شایسته باشد، بدون پخش‌کننده حرفه‌ای نمی‌تواند مسیرش را در بازار جهانی پیدا کند. بسیاری از فیلم‌ها فقط به این دلیل که کسی پشت آن‌ها نیست و پخش کننده حرفه‌ای در بازار ندارند، دیده نمی‌شوند. ما نیاز به شبکه پخش‌کننده‌های متخصص داریم که زبان بازار را بلد باشند، روابط مؤثر داشته باشند و بتوانند اثر را به شکل درستی عرضه نمایند.

طه‌ئی درباره استراتژی شخصی‌اش در انتخاب بازارهای جهانی گفت: در سه سال گذشته که مسئولیت پخش بین‌الملل سازمان سوره را برعهده داشته ام، همیشه سعی کرده‌ام با نگاهی تحلیلی و موشکافانه بازارها را بررسی نمایم و صرفاً به سراغ بازارهای مشهور و پرترافیک نرفته‌ام. در مواردی تصمیم گرفتم برخی از بازارهای معروف را کنار بگذارم و به‌جای آن، بازارهایی را هدف قرار دهم که با محتوای ما تطابق بیشتری دارند. نگاه ما دیگر کمّی نیست؛ ما به دنبال اثربخشی واقعی هستیم.

او با اشاره به وضعیت بازارهای فیلم پس از پاندمی کرونا اظهار کرد: بعد از همه گیری کرونا، بسیاری فکر می‌کردند بازارهای فیلم تعطیل می‌شوند و به شکل مجازی ادامه پیدا می‌کنند، اما تجربه نشان داد که تعامل رودررو همچنان رکن اصلی این فضاهاست. به‌محض اینکه محدودیت‌ها برداشته شد، بازارها به شکل سابق خود بازگشتند و اتفاقاً استقبال گسترده‌ای هم از آن‌ها شد. این نشان می‌دهد که هنوز هم دیدارها و مذاکرات حضوری و فضای زنده غرفه‌ها جایگاه غیرقابل‌جایگزینی را دارند.

او در ادامه با اشاره به چالش‌های مهم این مسیر گفت: بدون تردید، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در حوزه پخش بین‌الملل، داشتن محتوای مناسب است. محتوایی که نه فقط کیفیت تولید بالا داشته باشد، بلکه از استانداردهای فنی و محتوایی بین‌المللی برخوردار باشد و در عین حال نیز حرف تازه‌ای برای گفتن داشته باشد. ما باید روی تنوع فرم و لحن هم کار کنیم؛ چه سینمایی، چه مستند، چه انیمیشن، چه فیلم کوتاه و نماآهنگ ها. هر فرم مخاطب خاص خود را دارد و باید حرفه‌ای به آن ورود کرد.

طه‌ئی درباره بُعد اقتصادی حضور در بازارهای بین‌المللی فیلم گفت: هزینه شرکت در بازارهای فیلم، به‌ویژه با توجه به نوسانات نرخ ارز، برای هر پخش‌کننده، چه دولتی و چه خصوصی، بسیار بالاست و به همین دلیل این حضور یک سرمایه‌گذاری جدی به شمار می‌رود. ما در مرکز بین‌الملل سازمان سینمایی سوره با درک دقیق از این واقعیت اقتصادی، همواره با حساسیت و دقت بسیار بالا برنامه‌ریزی می‌کنیم تا منابع به شکل هدفمند و منطقی تخصیص پیدا کنند. حضور در هر بازار باید توجیه اقتصادی داشته باشد؛ به این معنا که یا منجر به بازگشت هزینه‌ها بشود یا در صورت ایده‌آل، سودآوری ملموس به همراه داشته باشد.

او ادامه داد: برای رسیدن به این هدف، تلاش ما این است که تمامی هزینه‌های حضور را تا حد امکان مدیریت کنیم؛ از انتخاب موقعیت غرفه گرفته تا نیروی اعزامی، نوع متریال چاپی، نحوه حمل آثار و حتی اقامت و ایاب و ذهاب. هر جزء کوچک از این فرآیند به‌دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد تا اطمینان حاصل کنیم که بیشترین بهره‌برداری ممکن از هر واحد سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد. ما به‌دنبال ارائه تصویری حرفه‌ای و با کیفیت از سینمای ایران هستیم، اما این تصویر باید با کمترین هزینه‌ی غیرضروری شکل بگیرد.

او افزود: در کنار این ملاحظات، ما از پیش برای هر بازار تحلیل مالی انجام می‌دهیم. بررسی می‌کنیم که آن بازار در سال‌های گذشته چه بازدهی‌ای برای ما یا دیگر پخش‌کنندگان داشته، چه نوع آثاری در آن فروش رفته‌اند، و آیا اساساً محتوایی که در دست داریم می‌تواند در آن بازار قابلیت عرضه مؤثر داشته باشد یا نه. این تحلیل‌های پیشینی کمک می‌کند تا درگیر فضای نمایشی و پرزرق‌وبرق برخی بازارها نشویم و به‌جای آن، با چشمی باز و نگاهی حساب‌شده وارد فرآیند شویم.

طه‌یی تأکید کرد: به نظر من، اگر پخش بین‌الملل را بدون درنظر گرفتن بُعد اقتصادی آن دنبال کنیم، نه‌تنها به موفقیت دست پیدا نمی‌کنیم بلکه در بلندمدت به اعتبار صنعت سینمای کشور هم لطمه وارد می‌شود. نگاه ما صرفاً تبلیغاتی نیست؛ ما به‌دنبال اثرگذاری واقعی، جریان‌سازی فرهنگی و در عین حال، پایداری مالی این جریان هستیم. اینکه یک فیلم ایرانی در بازار جهانی دیده شود و بفروشد، نه‌تنها به فیلمساز اعتبار می‌دهد، بلکه به تقویت موقعیت اقتصادی سینمای ایران نیز کمک می‌کند.

الهه طه‌یی درباره دستاوردهای حضور در بازارهای معتبری چون کن و برلین چنین گفت: بازارهای بزرگی مثل کن و برلین، به دلیل جایگاه بین‌المللی و اعتبار بالایی که دارند، همواره محل مناسبی برای معرفی سینمای ایران به مخاطبان جهانی بوده‌اند. سال‌هاست که بنیاد سینمایی فارابی با عنوان «چتر سینمای ایران» در این بازارها حضور داشته و در مواردی نیز با حمایت از تولیدکنندگان مستقل، زمینه حضور حرفه‌ای‌تر بخش خصوصی را فراهم کرده است. این نوع مشارکت‌ها بی‌تردید نقش مهمی در تثبیت جایگاه سینمای ایران در عرصه بین‌الملل داشته‌اند.

او ادامه داد: البته سنجش دستاوردهای حضور در چنین بازارهایی کار ساده‌ای نیست؛ چرا که بسیاری از نتایج آن در بلندمدت نمایان می‌شود. شکل‌گیری ارتباطات جدید، شناخت دقیق‌تر از نیاز بازار، به‌روز شدن اطلاعات و حتی الهام گرفتن از الگوهای موفق جهانی، همه از جمله ثمراتی هستند که شاید بلافاصله به فروش ختم نشوند اما در توسعه نگاه راهبردی به بازار بین‌الملل نقشی کلیدی دارند.

طه‌یی تأکید کرد: از منظر ما، دستاورد فقط فروش لحظه‌ای نیست. ایجاد تصویر حرفه‌ای از سینمای ایران، گسترش دامنه ارتباطات، بالا رفتن سطح شناخت از توانمندی‌ها، و حتی بازخوردهایی که از طریق این حضورها دریافت می‌شود، همگی بخش‌هایی از زنجیره‌ای هستند که در کنار هم، مسیر دیده شدن آثار ایرانی را هموارتر می نمایند.

الهه طه‌یی در پایان گفت: چالش‌ها همیشه بوده‌اند و هنوز هم وجود دارند، اما ما با امید و اراده مسیر را ادامه می‌دهیم. هدف ما این است که سینمای ایران، سهم واقعی خود را در بازار جهانی بازیابد. من همواره باور دارم که درخشش هر فیلم، درخشش هویت فرهنگی ایران است.  همه ما برای این هدف مشترک تلاش می‌کنیم و این مسئولیتی است که با افتخار آن را بر دوش می‌کشیم.