یک روزنامه‌نگار مطرح کرد؛
دانشکده‌ها و آموزش‌های روزنامه‌نگاری نتوانسته‌اند مهارت‌های عملی خبرنگاری را منتقل کنند
در دنیای امروز با ظهور شبکه‌های اجتماعی، سواد رسانه‌ای و تشخیص اخبار درست از شایعات و کشف حقیقت از دروغ بسیار ضروری است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، رسانه اگرچه امروزه به شدت متنوع شده است، اما زمانی به ابزارهای ابتدایی و کبوتران نامه‌رسان مجهز بود. به همین روی اخبار در اختیار همگان نبود. قرن‌ها پس از ظهور ابزارهای جدید و کارآمد، رسانه با سرعت و فراگیری بیشتری به وظیفه خود به عنوان ابزار ناقل خبر عمل می‌کند اما این ابزار هنوز از خطا و اشتباه مصون نیستند و باوجود گسترش دامنه فراگیری و سرعت انتشار، تشخیص خبر درست از نادرست هنوز غیرممکن است و از این رو امروزه وفور اخبار غلط و شایعات یکی از معایب فضای مجازی به شمار می‌آید که همین امر لزوم بهره‌گیری از سواد رسانه‌ای را در میان مخاطبان ضروری می‌کند اما این دانش حتی در میان اهالی رسانه عمق و گستره چندانی ندارد.
محمود مختاریان، مدرس روزنامه نگاری و روزنامه‌نگار، درباره سواد رسانه‌ای و وضعیت مطبوعات در ایران به ایلنا گفت: شاخص امنیت ملی در جهان سه عنصر اصلی دارد؛ غذا، سلاح و رسانه. کنفوسیوس بیش از ۲۵۰۰ سال پیش گفته است که اگر بخواهی حکومت کنی، باید مشروعیت و مقبولیت داشته باشی و برای رسیدن به این هدف، رسانه پایه است.
او با اشاره به اهمیت رسانه و ارتباطات در دنیای امروز بیان کرد: ارتباط با مخاطب و درک احساسات او از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از دوران انسان‌های نخستین تا امروز، ارتباطات همواره نقش کلیدی در پیشرفت جوامع داشته است؛ انسان‌ها هزاران سال پیش برای انتقال پیام و اطلاع از رویدادهای دوردست از ابزارهای مختلف استفاده می‌کردند، از جمله اسب‌ها، چاپارها و کبوترهای نامه‌رسان.
مختاریان درباره نمونه‌های تاریخی خبررسانی در دنیا گفت: نمونه‌های تاریخی نشان می‌دهد که ایران در حوزه اطلاع‌رسانی پیشرو بوده است. داریوش در سال ۵۲۲ قبل از میلاد راه شاهی ۲ هزار و ۹۰۰ کیلومتری را برای انتقال پیام‌ها ایجاد کرد و نظام چاپارها و کبوترهای نامه‌رسان، نخستین شبکه‌های اطلاع‌رسانی در جهان محسوب می‌شوند.
او افزود: حسن صباح در الموت نیز از روش‌های خلاقانه برای اطلاع‌رسانی و کنترل جریان اطلاعات استفاده می‌کرد. این مثال‌ها نشان می‌دهد که پیشینه ارتباطات در ایران بسیار قوی بوده و مردم از دیرباز با اهمیت رسانه و اطلاع‌رسانی آشنا بوده‌اند.
مختاریان با اشاره به تحول خبررسانی با ظهور صنعت چاپ بیان کرد: با ظهور صنعت چاپ، جهان دگرگون شد و انتشار روزنامه و کتاب‌ها گستره اطلاع‌رسانی را افزایش داد. در ایران، نخستین روزنامه رسمی با ده‌ها لقب همایونی منتشر شد، اما دولتی بودن و محدودیت‌ها باعث شد روزنامه‌ها نتوانند در شرایط جدید رسانه‌ای موفق عمل کنند.
او افزود: مطبوعات ایران با ورود شبکه‌های اجتماعی نخستین قربانی تغییرات جهانی بودند. روزنامه‌ها نتوانستند خود را با شرایط جدید آنلاین و دیجیتال وفق دهند و ضعف در آموزش روزنامه‌نگاران، نبود ارزش افزوده، تولید محتوا و مهارت‌های گرافیکی باعث سقوط بسیاری از نشریات شد.
لزوم حفظ نقش حفاظتی و نظارتی
مختاریان با تاکید بر حفظ نقش نظارتی و انتقادی مطبوعات، بیان کرد: مطبوعات باید نقش نظارتی و انتقادی خود را حفظ کنند تا رسانه آزاد بتواند ناجی دولت و جامعه باشد. رسانه آزاد در هر جامعه‌ای وظیفه دارد خدمات و عملکرد دولت را نقد کند و در ایجاد آرامش و شفافیت اجتماعی نقش ایفا کند.
او افزود: سواد رسانه‌ای در جامعه اهمیت بالایی دارد و مردم باید توانایی تشخیص اخبار درست و غلط را داشته باشند. آموزش سواد رسانه‌ای باعث می‌شود مخاطبان اطلاعات را بدون شتابزدگی تحلیل کنند و از انتشار اخبار نادرست جلوگیری شود.
وی با تاکید بر لزوم پرورش نیروی انسانی ماهر در رسانه گفت: پرورش روزنامه‌نگار حرفه‌ای نیز بخش دیگری از چالش‌های رسانه‌ای ایران است. روزنامه‌نگار باید هم دانش و سواد کافی داشته باشد و هم عشق و علاقه به حرفه خود؛ این ترکیب باعث می‌شود تولید محتوا دقیق، جذاب و موثر باشد.
او افزود: روزنامه‌نگاری نوین نیازمند مهارت‌های جدیدی است که شامل کوتاه‌نویسی، ارزش افزوده، گرافیک مناسب و تولید محتوای کاربردی برای مخاطب دیجیتال است. بدون آموزش و تمرین مداوم، روزنامه‌ها نمی‌توانند با شبکه‌های اجتماعی و تغییرات دیجیتال رقابت کنند و نقش موثر خود را از دست می‌دهند.
تجربه رسانه‌های مطرح دنیا
مختاریان با اشاره به لزوم الگوگرفتن از رسانه‌های مطرح دنیا بیان کرد: تجربه نیویورک تایمز نشان می‌دهد که روزنامه‌های موفق دارای تحریریه حرفه‌ای، شورای سردبیری فعال و ارتباط نزدیک با مخاطب هستند. در ایران چنین ساختاری به شکل گسترده وجود ندارد و بسیاری از دانشکده‌ها و آموزش‌های روزنامه‌نگاری نتوانسته‌اند مهارت‌های عملی و حرفه‌ای را منتقل کنند.
او افزود: رسانه‌های مشهور جهانی نه تنها اخلاق‌مدار هستند بلکه کالای اندیشه و ارزش را منتقل می‌کنند. برای دستیابی به چنین سطحی، مطبوعات ایران باید بر آموزش حرفه‌ای، تولید محتوا، گرافیک و توانمندسازی روزنامه‌نگاران پیشکسوت تمرکز کنند و تجربه و دانش آنان را به نسل جدید منتقل کنند.
مختاریان گفت: محدودیت‌ها و فشارهای مالی نیز باعث تضعیف مطبوعات شده است. بسیاری از روزنامه‌ها به دلیل کمبود بودجه و محدودیت‌ها مجبور به اخراج خبرنگاران و کاهش تیراژ شده‌اند، در حالی که رسانه آزاد می‌تواند به بهبود شفافیت و اطلاع‌رسانی جامعه کمک کند.
او افزود: در نهایت، سواد رسانه‌ای، آموزش روزنامه‌نگاران، خلاقیت در تولید محتوا و استفاده موثر از رسانه‌های دیجیتال کلید بازسازی مطبوعات در ایران است. تنها با ایجاد این زیرساخت‌ها می‌توان مطبوعات را به رسانه‌ای تاثیرگذار، مسئول و مستقل تبدیل کرد و نقش واقعی آن را در جامعه ایفا کرد.
مختاریان با اشاره به تفاوت چشم‌گیر تیراژ روزنامه‌های داخل کشور و دیگر کشورها بیان کرد: در ایران تیراژ روزنامه‌ها ۵۰ هزار نسخه در روز است، این در حالی است که در هندوستان ۳۷۰ میلیون نسخه، در ژاپن ۸۰ میلیون و در کره جنوبی ۲.۵ میلیون نسخه روزانه روزنامه به چاپ رسیده و توزیع می‌شود.
