در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
تعداد زیاد اشیای باستانی در کشور توجه به چگونگی رفتار با آن‌ها را کاهش داده/ آیین‌نامه نفایس در حوزه اشیاء در حال آماده‌سازی است
رییس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی –تاریخی معتقد است: به اندازه‌ای شی‌ء تاریخی و باستانی در کشور داریم که به قولی زیادی یک چیز سبب می‌شود توجه لازم به آن نشود. این درحالی است که استفاده از فن‌آوری‌های نوین معضل لمس اشیاء را به حداقل می‌رساند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، غلامرضا رحمانی (رییس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی – تاریخی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری) با اشاره به وجود دستورالعمل‌های داخلی و بین‌المللی برای در دست گرفتن اشیاء تاریخی و باستانی به منظور معرفی آن‌ها، گفت: بر اساس نوع و جنس اشیاء، نوع برخورد کارشناسان متفاوت است. ضمن آنکه این کار یک کار کاملا تخصصی است. باید بدانیم میزان آسیب شی‌ء چقدر است؛ چه آسیب‌هایی دیده؛ تزییناتی که روی آن هست در برابر سایش یا حتا جنس دستکش‌های مختلفی که به دست می‌کنیم چه عکس‌العمل‌هایی نشان می‌دهد و… اینها موضوعاتی هستند که باید قبل از در دست گرفتن اشیاء تاریخی و باستانی مورد توجه قرار گیرد. از اینروست که نمی‌توانیم دستورالعملی جامع و واحد برای برخورد باتمام اشیاء داشته باشیم اما می‌توانیم مبانی برای جابه‌جایی، نمایش و گذاشتن در ویترین داشته باشیم. تمام این موارد باید توسط متخصصان موزه داری انجام شود از این روست که افرادی در این رشته دانشگاهی تحصیل می‌کنند و واحدهای متفاوتی درخصوص اصول برخورد، آسیب‌شناسی و فن‌شناسی آثار می‌خوانند.
او با اشاره به آنکه در این میان برخی از اشیاء نیاز به مطالعه بیشتر دارند، ادامه داد: گاهی نیاز است تا بر روی برخی از اشیاء مطالعه بیشتری صورت گیرد. این اشیاء دارای اطلاعاتی هستند که باید استخراج شوند. امروزه فن‌آوری‌های نوین به ما در این استخراج اطلاعات کمک می‌کند تا معضل لمس اشیاء به حداقل خود برسد. مستندنگاری، عکاسی دقیق، روش‌های اسکن دقیق و… از جمله مواردی هستند که به ما کمک می‌کنند تا اگر قرار است خوانشی روی شی‌ء صورت گیرد، آسیب نگاری و آسیب‌شناسی کنیم این کار را بدون لمس اشیاء انجام دهیم. حتا اگر بخواهیم بدون نمونه برداری از ترکیبات، ساختار و عناصر شی‌ء مطلع شویم، به راحتی با استفاده از ابزارهای نوین و جدید این اطلاعات در دسترس خواهد. فقط باید به متخصصین این رشته اعتماد کنیم. خوشبختانه در داخل کشور، برخی از این ابزارها را داریم؛ به طور مثال برای مطالعه بر روی اشیاء خاص که مطالعه‌های غیر تخریبی است و نمونه برداری وجود ندارد، امکانات لازم در پژوهشکده وجود دارد. حتا برای مستندنگاری نیز امکانات لازم اعم از ایکس-ری (X-ray)، عکاسی‌های دقیق را در کشور داریم. حتا شرکت‌های خصوصی و دانش بنیان نیز در این حوزه فعال هستند. هدف آن است که حداقل تماس را با یک شی‌ء داشته باشیم و حتا اگر با شی‌ء تماس داشته باشیم، این تماس بر اساس اصول باشد. به طور مثال گاهی ممکن است نیاز باشد دستکش لاتکس دست کنید و گاهی دستکش پارچه‌ای یا هر چیز دیگری چراکه‌عدم استفاده درست از دستکش نیز می‌تواند تاثیر خود را بر روی شی‌ء بگذارد.
رییس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی –تاریخی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری خاطرنشان کرد: مشکل آنجاست که ما به اندازه‌ای شی‌ء تاریخی و باستانی در کشور داریم که به قولی زیادی یک چیز سبب می‌شود توجه لازم به آن نشود. چراکه باید تاکید شود که هریک از این اشیاء منحصر به فرد و خاص هستند و در جای خود از اهمیت بالایی برخوردارند و اطلاعاتی را در بر دارند که با یک عمل اشتباه ما ممکن است این اطلاعات مخدوش شود. این موارد باید مد نظر قرار گیرد چراکه علاوه بر آیین‌نامه‌های لازم، استانداردها و حتا متخصصینی داریم که می‌توانند در این زمینه‌ها کمک کنند تا بتوانیم شی‌ء را معرفی کنیم و نمایش دهیم. این حرف‌ها به آن معنا نیست که باید یک شی‌ء تاریخی و باستانی را در گنجینه و مخزن نگهداشت و به نمایش نگذاشت، بلکه می‌توان بر اساس استانداردها اشیاء را نمایش داد و مستندنگاری کنیم و علاقه‌مندان و محققین بر روی این اشیاء کار کنند اما اصولی باید در این خصوص رعایت شود.
رحمانی در پاسخ به این سئوال که آیا این روش مرسوم است که یک کارشناس یا متخصص، در صدد خوانش و استخراج دوباره و چند باره اطلاعات یک شی‌ء که حساسیت‌های زیادی درخصوص چگونگی در دست گرفتن و خوانش آن وجود دارد برآید، گفت: اینکه گفته می‌شود متخصص داریم به آن معناست نیست که متخصص می‌تواند به تنهایی این کار را انجام دهد چراکه انجام هر نوع کار مطالعات آسیب شناسی، تطبیقی و… نیازمند گردآمدن یک تیم از موزه دار گرفته تا متخصص حفاظت و مرمت و متخصص خوانش و… است. هرچند گاهی نیاز است تا بازنگری درخصوص اطلاعات برخی اشیاء داشته باشیم چراکه برخی از اشیاء در دوره‌ای بر اساس اطلاعات و امکاناتی که در اختیار بوده نامگذاری شده یا در کنار آن برچسب خورده و نیازمند بازنگری بر اساس تاریخ، فن آوری و تکنولوژی روز است. به طور مثال، اگر نوشته شده که جنس آن شی‌ء لاجورد است، بر اساس تکنوژی که امروز در اختیار داریم می‌توانیم بگوییم که جنس آن لاجورد است یا خیر. اینکه به روزرسانی داشته و مطالعات ما تداوم داشته باشد به معرفی شی‌ء کمک می‌کند.
رییس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی –تاریخی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری تاکید کرد: اشیاء بعد از مدتی در برابر شرایط محیطی واکنش‌هایی از خود نشان می‌دهند که این مهم نیاز به تداوم امر حفاظت و مطالعات را بیشتر می‌کند تا بتوانیم برای شی‌ء بر اساس مقتضیات زمانی به منظور حفاظت از آن تصمیم بگیریم.
او درخصوص وضعیت حفاظت و نگهداری از الواح هخامنشی که طی سال‌های اخیر از موسسه شرق‌شناسی شیکاگو به ایران بازگشته‌اند، نیز گفت: روش‌های معرفی و اینکه اهمیت یک شی‌ء را بدانیم و نشان دهیم، مختلف است. اگر اطلاعات این الواح به طور کامل وجود داشته باشد و بارها خوانده شده‌باشند، به روش‌های دیگر هم می‌توان برای اطلاع و آگاهی عمومی این الواح را ارائه داد و صرف آنکه زیر یک ذره بین گرفته شود و در دست حرکت داده شود ملاک نیست. حال ممکن است در خوانش‌هایی که در گذشته از این الواح شده، اشتباهاتی وجود داشته باشد یا مطلبی جا افتاده و حتا اختلاف نظر وجود دارد، حتا اگر به این نیت الواح هخامنشی دوباره بازخوانی شده باشد هم می‌توانستند با طرح و ارائه در جوامع تخصصی‌تر به صورت تخصصی این کار انجام شود. حتا می‌توانستند نشستی برای خوانش دوباره الواح برگزار کنند و با خرد و نظر یک جمع به این نتیجه برسند که آیا نیاز هست که این الواح دوباره بازخوانی شوند یا خیر. حتا اگر بخواهند دوباره بازخوانی شود، این مهم است که این کار به چه شکل انجام گیرد، چه تیمی این کار را انجام دهد، کجا انجام شود، چه امکاناتی را نیاز دارد و… تاکید بر تمام این موارد از آن جهت است که اگر نیاز به بازخوانی دوباره الواح است، این خوانش با مستندگاری دقیق و یک بار انجام شود تا حداقل تماس با این الواح صورت گیرد. نباید فراموش کرد که اگر شیئی را از فضایی به فضای دیگر منتقل کنیم با توجه به حساسیت‌هایی که وجود دارد حتا اگر تثبیت شده و حتا اگر تمام اقدامات پیشگیرانه را هم در نظر بگیرید، هیچ تضمینی وجود ندارد که آن شی‌ء آسیب نبیند. از این روست که در موزه‌ها حداقل جابه جایی اشیاء را شاهد هستیم.
او خاطرنشان کرد: اگر قرار بود الواح هخامنشی بازخوانی شود، لازم بود در قالب یک طرح و با حضور متخصصین دراین خصوص تصمیم گیری شود. تاکنون چنین طرحی به پژوهشکده ارائه نشده. حتا اگر هم قرار بود معرفی صورت گیرد و به خوانشی که قبلا انجام شده اعتماد داشتند به راحتی می‌توانستند بر اساس مستندات، عکس‌ها و فیلم‌هایی که در اختیار داشتند این کار را انجام دهند. پژوهشگاه میراث فرهنگی دارای پژوهشکده‌های مختلف است و به عنوان مرکزیت بخش پژوهش در وزارتخانه میراث و گردشگری می‌توانست در این راستا نیروهای تخصصی خود را در اختیار این بخش بگذارد. پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی –تاریخی در جریان اینکه قرار بوده الواح هخامنشی بیرون آورده و بازنگری شود و حتا بر روی شیوه حفاظت از آن‌ها دوباره مطالعه و روند بررسی‌های آن تکرار شود، نبود. البته مجموعه‌های پایگاه‌ها و موزه‌ها متخصصین خود را دارند هرچند حساسیت درخصوص برخی از اشیاء بسیار زیاد است و نیازمند طی روندی خاص‌تر هستند.
رحمانی تصریح کرد: با حجم زیادی از اشیاء روبه رو هستیم که جایی مانند پژوهشگاه و حتا وزارت میراث نمی‌تواند برای همه آن‌ها وارد فاز اجرایی شود. با همکاری اداره کل موزه‌ها و معاونت میراث فرهنگی درحال آماده‌سازی دستورالعمل‌هایی هستیم که بتوانیم بر اساس آن اشیاء درجه‌بندی شوند. آیین نامه نفایس در حال آماده‌سازی است. بر اساس این آیین نامه ممکن است یک لوح گلی در زمره نفایس قرار گیرد. نفایس شرایط خاص خود را خواهد داشت. تاکنون چنین چیزی درخصوص نفایس در حوزه اشیاء وجود نداشت. تاکنون درجه‌بندی اشیاء بیشتر به منظور انجام روند بیمه و مباحث خروج از کشور مطرح بود. از آنجا که بر اساس نیاز روز برخی موارد را به روزرسانی می‌کنیم، امروزه به این نقطه رسیده‌ایم و احساس نیاز شده است که باید همانطور که درخصوص بناها دسته‌بندی اعمال شده و نفایس ویژگی خاصی دارند، این مهم باید درخصوص اشیاء نیز اعمال شود. این مهم در حوزه اشیاء باید موشکافانه، جامع‌تر و کاملتر باید باشد. بسیاری از اشیاء تاریخی در سایر نهادها نگهداری می‌شوند و نیاز است تا آیین نامه واحدی درخصوص روش نگهداری و برخورد با آن‌ها تعریف شود.
رییس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی –تاریخی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در پاسخ به این سئوال که چگونه است که این روزها شاهد در دست گرفته شدن برخی از اشیاء خاص که از قضا حساسیت زیادی نیز درخصوص آن‌ها در جامعه وجود دارد، توسط برخی از افراد همچون وزیر میراث و گردشگری و حتا متخصص پایگاه‌های میراث جهانی با اهداف متفاوت اعم از معرفی و شناساندن بیشتر و آگاهی‌رسانی و… هستیم اما سایر افراد اجازه لمس این اشیاء را ندارند، گفت: قطعا تعاملاتی برای در دست گرفته شدن اشیاء خاص وجود دارد. هرکس که وارد مخزن می‌شود از قبل اطلاعاتی درخصوص حساسیت‌های موجود و اشیاء رادریافت کرده. تعاملات و جلساتی برگزار می‌شود و بعد شی‌ء تاریخی در دستان او گذاشته می‌شود. این موارد برنامه ریزی شده هستند. هر زمان توصیه‌ای درخصوص حساسیت‌های موجود انجام می‌شود مورد توجه قرار می‌گیرد. این مهم است که آیین‌نامه و دستورالعمل مد نظر همگانی شود.
