سکوتِ معنادار در حاشیه‌ی یک سیاست سینمایی؛
حذفِ شورای صنفی آیا شروع تصدی‌گری دولتی در اکران است؟
طی چند ماه اخیر شرایط اکران در سینمای ایران با انحلال شورای صنفی نمایش و راه‌اندازی شورای راهبردی اکران بسیار پیچیده شده و بسیاری از سینماگران به اعتراض علیه تصمیمات گرفته شده از سوی سازمان سینمایی در این مورد پرداخته‌اند و درباره آینده سینمای ایران در حوزه اکران هشدار داده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، تعطیلی طولانی مدت سینماها که بیش از ۲۰۰ فیلم سینمایی را در صف اکران قرار داد، شرایطی را برای سینمای ایران به وجود آورد که امروز برنامه‌ریزی دقیق برای اکران را به امری حیاتی تبدیل کرده است. در چنین شرایطی انحلال شورای صنفی نمایش که سال‌ها در حوزه تصمیم‌گیری برای زمان‌بندی نمایش فیلم‌ها فعالیت داشته و تشکیل شورای راهبردی اکران به جای آن، پرسش‌های بسیاری را برای اهالی سینما درباره اقدامات سازمان سینمایی به وجود آورده است.
دلیل این اتفاق می‌تواند اختلافات شورای صنفی نمایش با سازمان سینمایی باشد، مسئله‌ای که از روزهای پایانی سال گذشته تا امروز به وضوح دیده می‌شود و حتی برخی سینماگران با صراحت به نگرانی سازمان سینمایی از قدرت گرفتن شورای صنفی نمایش اشاره کرده‌اند اما اقدام جدید سازمان سینمایی باعث ایجاد نگرانی بسیاری از سینماگران درباره بدتر شدن وضعیت اکران در ماه‌های آینده شده است؛ چراکه در تصمیم‌گیری‌های شورای راهبردی اکران، نقش صنوف کم‌رنگ‌تر از نمایندگان دولت به نظر می‌رسد. این نگرش درباره عملکرد شورای راهبردی اکران با انصراف برخی نمایندگان صنوف سینمایی از همکاری با این شورا شدت گرفت تا جایی‌که امروز نقش مسئولان دولتی سینما در مصوبات شورای راهبردی اکران بسیار پر رنگ‌تر از قبل به چشم می‌خورد.
مطرح شدن برخی مسائل چون صدور سینما کارت یا اکران فیلم‌های خارجی توسط شورای راهبردی اکران نشان از عدم شناخت کافی این شورا از شرایط حاضر دارد چراکه این ایده‌ها سال‌های پیش هم مطرح شد و تا مرحله اجرا پیش رفت اما هیچ نتیجه مثبتی برای سینمای ایران در پی نداشت. هر چند که طی سال‌های گذشته انتقادات بسیاری به شورای صنفی نمایش نیز وارد بود و بسیاری؛ نفوذ رانت را در این شورا امری بدیهی می‌دانستند و با توجه به فعالیت اعضای شورا در عرصه تولید، معتقد بودند که برخی از این افراد، برنامه‌ریزی اکران را به شکلی سامان داده‌اند که در جهت منافع شخصی خودشان پیش برود با این حال می‌شد روند بهبودیافته‌ای در اقدامات شورا مشاهده کرد و مطمئناً تجربه اعضای آن و تعاملی که با صاحبان آثار سینمایی داشتند، می‌توانست در ادامه‌ی مسیر راهگشا باشد.
بدون شک نمی‌توان تشکیل شورای راهبردی اکران را اقدامی کافی در جهت مقابله با شکل‌گیری رانت در اکران سینمای ایران دانست. این اقدام حتی می‌تواند منجر به شکل‌گیری معضلات بزرگ‌تری در سینما شود چراکه هیچ‌گاه تصمیمات مستقیم مدیران دولتی در مسائل اقتصادی و اعمال نظر آن‌ها نمی‌تواند به اندازه تصمیمات اعضای صنوف راهگشا و کارشناسانه باشد. دولت همواره در این مسئله نقش ناظر داشته اما به نظر می‌رسد سازمان سینمایی با مدیریت جدید رویکرد سال‌های گذشته را کنار گذاشته و تصمیم دارد به طور مستقیم در برنامه‌ریزی اکران سینمای ایران دخالت کند.
به هر شکل بدیهی است که سینمای ایران در شرایط حاضر نیاز به برنامه‌ریزی تازه‌ای برای اکران دارد و با وجود شرایط بحرانی پیش‌رو لازم است پیش از هر تصمیم ابعاد مختلف آن مورد بررسی قرار بگیرد تا از هزینه‌های بی‌مورد در آینده جلوگیری شود. برای تحلیل و بررسی تصمیمات تازه اتخاذ شده در سازمان سینمایی و راه‌اندازی شورای راهبردی اکران با افرادی در سمت‌های مختلف مدیریتی سازمان سینمایی، مدیران حاضر، اعضای شورای صنفی نمایش و شورای راهبردی اکران تماس گرفتیم. در این بین مرتضی شایسته (دبیر و سخنگوی شورای صنفی نمایش)، محمدمهدی طباطبایی (معاون سابق ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی)، غلامرضا موسوی و محمدرضا فرجی (از اعضای شورای راهبردی اکران) حاضر به صحبت درباره این موضوع نشدند، از آن‌سو هم هیچیک از مدیران سازمان سینمایی ازجمله حبیب ایل‌بیگی، روح‌الله سهرابی و هاشم میرزاخانی (از اعضای شورای راهبردی اکران) و همچنین محمدرضا صابری (از اعضای شورای صنفی نمایش) پاسخگوی تماس‌های خبرنگار ایلنا نبودند.
در این بین تنها محمدحسین فرح‌بخش (کارگردان و تهیه‌کننده سینما و از اعضای شورای صنفی نمایش) حاضر به گفتگو شد.
فرح‌بخش در پاسخ به این پرسش که آیا شورای راهبردی اکران می‌تواند جایگزینی برای شورای صنفی نمایش باشد، اظهار داشت: شورای راهبردی اکران هیچ ارتباطی با شورای صنفی نمایش ندارد و همانطور که از عنوانش مشخص است، وظیفه دیگری می‌تواند داشته باشد ولی تا امروز هم هیچ اقدام مشخصی از آن ندیده‌ایم که بخواهیم درباره اقداماتش اظهارنظر کنیم. شورای راهبردی تا امروز تنها یک عنوان بوده که در رسانه‌ها و فضای مجازی به عنوان یک شورای جدید در سازمان سینمایی راه‌اندازی شده است.
فرح‌بخش خاطرنشان کرد: اکثر اعضای شورای راهبردی اکران نمایندگان دولت هستند و بر اساس اطلاعاتی که من دارم ۴ نفری که به عنوان نمایندگان صنوف تهیه‌کنندگان، کارگردانان، پخش‌کننده‌ها و سینمادارها در این شورا معرفی شده‌اند پس از دو یا سه جلسه از حضور در آن استعفا داده‌اند چون آن‌ها هم به این نتیجه رسیده‌اند که این شورا هیچ نقش سازنده‌ای نمی‌تواند داشته باشد و با این حساب عملاً شاهد وجود شورایی کاملاً دولتی در سازمان سینمایی با عنوان شورای راهبردی اکران هستیم.
وی افزود: علاوه بر اینکه شورای راهبردی اکران هیچ اقدام مشخصی نداشته که بخواهد مورد تحلیل قرار بگیرد، هیچ رسالتی برای آن تعریف نشده و اصلاً مشخص نیست که این شورا به چه منظور و با چه هدفی راه‌اندازی شده است و به نظر می‌رسد همه چیز محرمانه و مخفیانه است. در واقع هر چه درباره این شورا گفته می‌شود حدس و گمان است. نمایندگان صنوف نیز که در شورای راهبردی اکران حضور داشتند در واقع روسای صنوف بودند که پس از اطلاع هیئت مدیره‌های صنوف، روسا نیز از حضور در شورا منع شدند. وزارت ارشاد موظف است که درباره وظایف و اهداف راه‌اندازی شورای راهبردی اکران شفاف‌سازی کند و پس از شفاف‌سازی در اینباره می‌توان اظهارنظر دقیقی داشت.
فرح‌بخش درباره نهاد تصمیم‌گیرنده برای اکران فیلم‌های سینمایی در حال حاضر گفت: انتخاب فیلم‌های اکران در حال حاضر مستقیماً از سوی سازمان سینمایی با ریاست محمد خزاعی صورت می‌گیرد. اگر هم گفته می‌شود که این فیلم‌ها را شورای راهبردی انتخاب می‌کند برای ما روشن نیست چراکه صنوف سینمایی هیچ نماینده‌ای در این شورا ندارند و در این شرایط فقط می‌توان گفت که فیلم‌ها با انتخاب سازمان سینمایی به ریاست محمد خزاعی انتخاب می‌شوند و هر گونه مسئولیتی درباره این فیلم‌ها وجود داشته باشد، برعهده دولت است.
این تهیه‌کننده در ادامه تأکید کرد: روندی که سازمان سینمایی در پیش گرفته حذف صنوف است و این روند از اقدام تازه سازمان با انحلال شورای صنفی و برگزاری شورای راهبردی کاملاً مشخص است. حذف صنوف خسارت‌های زیادی خواهد داشت که وزارت ارشاد در نهایت هزینه این خسارت‌ها را پرداخت خواهد کرد. صنوف مختلف سینمایی در برابر این اقدامات غیرکارشناسانه تا حدی می‌تواند صبوری به خرج دهد و زمانی که خسارت‌های وارد شده به سینما بیش از حد باشد، قطعاً صنوف سینمایی سکوت نخواهند کرد.
وی افزود: مقام معظم رهبری، سران سه قوا از جمله رئیس جمهور همگی بر این عقیده‌اند که دولت باید از تصدی‌گری دست بردارد و بنابراین حذف صنوف و قرار دادن اختیارات امور به سازمان سینمایی که خود نوعی تصدی‌گری دولتی است، باید متوقف شود. صنوف را نمی‌توان حذف کرد، دولت تنها می‌تواند بر اقدامات صنوف نظارت و حمایت داشته باشد و هدایت صنوف اقدامی است که در حیطه وظایف دولت نمی‌گنجد. صنوف سینمایی توان تصمیم‌گیری و هدایت حرفه‌ای خود را دارند و دخالت دولت هیچ حاصلی جز خرابکاری خسارت‌بار ندارد.
فرح‌بخش پیش‌بینی خود درباره آینده شورای صنفی نمایش را اینگونه مطرح کرد: بالاخره سازمان سینمایی متوجه اقدامات خسارت‌بار خود خواهد شد و به نتیجه خواهد رسید که چه اقدامی می‌تواند درست باشد. در حال حاضر ارشاد مسئولیت اکران فیلم‌های سینمایی را خودش برعهده گرفته و باید جوابگوی خسارات احتمالی آینده نیز باشد.
این تهیه‌کننده درباره دلیل انحلال شورای صنفی نمایش و اختلافات شکل گرفته بین این شورا و سازمان سینمایی گفت: سازمان سینمایی باید درباره اقدامات خود شفاف‌سازی کند و اگر انحلال شورای صنفی نمایش دلیلی موجه دارد باید با مدرک به اثبات برسد. شورای صنفی سال گذشته مستقل‌ترین شورای تاریخ سینمای ایران بوده و همه اقدامات آن قابل دفاع است و ممکن است تنها مشکل سازمان سینمایی با آن به این موضوع مربوط شود که شورای صنفی در خدمت صنف بوده، فعالیت صنفی می‌کرده و از دل دولت بیرون نیامده است.
وی در پایان تصریح کرد: اصلاً دلیل مشکل سازمان سینمایی با شورای صنفی نمایش مشخص نیست و حدس و گمان‌ها و شنیده‌هایی فقط وجود دارد. متأسفانه سازمان سینمایی حتی جسارت مطرح کردن دلیل اقدامات خود را ندارد وگرنه در صورت مطرح شدن اختلافات موجود می‌توان به بحث و گفتگو درباره آن نشست و مشکلات را حل کرد. تا امروز هیچ دلیلی برای این تصمیمات مطرح نشده و اگر سازمان سینمایی شفافیت به خرج دهد قطعاً آقای شایسته دبیر شورای صنفی و هر یک از اعضای شورا می‌توانند درباره مسائل مطرح شده پاسخگو باشند.
