هفته وحدت، هفته دف‌نوازان کردستان است/ «دف» ساز جدایی‌ناپذیر در مراسم مولودی حضرت رسول (ص) +اجراهای مولودی‌خوانان گذشته و امروز
پس از گذشت سالیان متمادی می‌توان گفت «مولودی» و «مولودی‌خوانی» یکی از آیین‌های مذهبی است که در اغلب شهرها اجرا می‌شود. اما این رسم و آیین در استان کردستان ارزش و بهای بسیاری دارد و اجرای آن بر اساس مراتبی خاص همراه ساز دف است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، هنر موسیقی به نوعی در تارو پود وجودی طبیعت و انسان‌ها تنیده شده است. حتی پیش از حیات بشر بر روی زمین، موسیقی به واسطه اصوات حیوانات و پرندگان و دیگر مخلوقات وجود داشته. موسیقی منحصر به چند سبک و ساز نیست و این مقوله در زندگی بشر نمود دارد و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. به طور کلی تاثیر و اهمیت موسیقی در زندگی بشر تا به آنجاست که هرگز نمی‌توان آن را از زندگی بشر حذف کرد. همانطور که در کشور ما هم با وجود مشکلات و مسائل بسیار و تلاش‌های مقطعی برای حذف موسیقی، این اتفاق نیفتاده است. موسیقی در کشور ما علاوه بر قدمت چندهزار ساله، بخش مهمی از زندگی اقوام مختلف را به خود اختصاص داده و در اغلب مناسک و آیین‌ها، هنرها و حتی مشاغل نقش اصلی را ایفا می‌کند.
جایگاه موسیقی در دین و مذهب
گستره موسیقی و تاثیرات آن را حتی می‌توان در دین و مذهب مشاهده کرد. «روضه‌خوانی»، «مداحی»، «مولودی خوانی» و هرآنچه در وصف و مدح ائمه اطهار (ع) و معصومین تولید و اجرا می‌شود به طور مستقیم یا غیرمستقیم از موسیقی تاثیر گرفته است. در این میان تعزیه‌خوانی گونه نمایشی ایرانی که مورد توجه بزرگان و پیشگامان تئاتر جهان قرار گرفته نیز بخش مهمی از وجود خود را مدیون موسیقی و دستگاه‌های آن است.
در میان تمام آیین‌ها و مناسک مذهبی که تعدادشان هم کم نیست، «مولودی‌خوانی» یکی از مهم‌ترین‌ها و زیباترین است. بر خلاف اغلب مراسم و مناسک که در عزا و مرثیه بزرگان دین برگزار می‌شود، «مولودی خوانی» جشنی شادگونه است.
مولودی آیین مورد توجه در همه شهرهای ایران
در واقع می‌توان گفت «مولودی» به صورت کلی، قطعه‌ای ادبی است که به نثر یا نظم نوشته شده و به هر صورت محتوا و مضمونی شاد دارد و کلا در مناسبت‌های شاد مذهبی توسط مولودی‌خوانان اجرا می‌شود. البته در دنیای امروز بخشی از کار مداحان در مراسم مختلف، «مولودی‌خوانی» است. مولودی همانطور که از نامش پیداست، علاوه بر روزهای شاد مختص زادروز ائمه اطهار (ع) است.
درباره تاریخچه و قدمت مقوله «مولودی» اسناد و مدارک کمی وجود دارد. زندگینامه مشایخ نیشابور در سده چهارم هجری نشان می‌دهد که در آن روزگار نیز برگزاری مجالس «مولودی» مرسوم بوده و طبق برنامه در روزهایی از هفته و در زمان و مکانی معین برپا می‌شده است.
در کتاب مولود نامه و معراج نامه اثر ملا عبدالکریم مدرس در مورد تاریخ و سنت حسنه مولودی‌خوانی آمده است: «عید مولود پیغمبرصلی‌الله علیه و سلم از سه قرن بعد از هجرت در بین مسلمانان پیدا شد و از آن تاریخ در بین مسلمانان در شهر و روستاها همه ساله روز دوازدهم ماه مولود جشن گرفته شد.»
در برخی اسناد هم آمده، اولین پادشاهی که جشن مولود را برگزار کرده مظفر ابوسعید پادشاه اربیل (هولیر) عراق بوده است. این فرد برای جشن مولود احترام زیادی قائل بوده و در هر جشن مولودی، مسلمانان را دور هم جمع کرده است.
با توضیح اینکه «مولودی‌خوانی» منحصر به شهر و استان خاصی نیست، باید تاکید کرد که همه توضیحات ارائه شده تعریفی کلی از مولودی و مولودی‌خوانی است و این آیین مرسوم، در کردستان به شیوه‌ای دیگر برگزار می‌شود.
برگزاری آیین مولودی‌خوانی در کردستان و مناسک آن؛ از جمله ادای نذر و نذورات
«مولودی و مولودی‌خوانی» آیین خاص و قابل احترام کردستان ایران
کردهای استان کردستان به دلیل ارادت و محبتی که به حضرت رسول اکرم (ص) دارند، مولودی را با کیفیت و گستردگی هرچه تمام‌تر اجرا می‌کنند و هرسال نیز بر عظمت و احترام و شکوه این آیین مذهبی می‌افزایند. متاسفانه این رسم سالانه مذهبی در استان کردستان و بخش‌هایی از کرمانشاه آنطور که باید به عموم مردم معرفی نشده، با این حال در هفته وحدت مسافران زیادی برای پیوستن به جمع مولودی‌خوانان و دف نوازان به غرب کشور سفر می‌کنند که البته کرونا طی دو سال گذشته این روند را مختل کرده است.
آغاز برگزاری «مولودی» در پایتخت دف ایران!
اهالی کردستان هرساله با فرا رسیدن ماه ربیع‌الاول و آغاز هفته وحدت به استقبال فرا رسیدن روز میلاد پیامبر اسلام(ص) می‌روند و برنامه‌هایی را در قالب «مولودی» در مساجد و اماکن مذهبی خود تدارک می‌بینند. آنچه که بر زیبایی «مولودی‌خوانی» کردستان افزوده دف‌نوازی است. طی این آیین مداحان و مولودی‌خوانان اشعار کردی، فارسی و عربی را با همراهی دف می‌خوانند.
باید یادآور شد دلیل استفاده جدی از دف در مراسم «مولودی» این است که کردستان خاستگاه آن است تا آنجا که این استان را «پایتخت دف» ایران نام نهاده‌اند.
ساز «دف» چگونه به مولودی راه یافت؟
سازایرانی دف با قدمت تاریخی بسیار در ابتداسازی عرفانی و منحصر به خانقاه درویشان بوده و تا حدود چهل و اندی سال پیش در موسیقی ایرانی و آیین‌ها و مناسک غیرعرفانی جایگاهی نداشته است. کسی که ساز دف را ازانحصار خانقاه و جم‌خانه درآورده بیژن کامکار است. اوست که چند دهه قبل با همراهی زنده‌یاد محمدرضا لطفی این ساز را با تلاش و پا فشاری بسیار از محدوده خانقاه و عرفان خارج می‌کند. نتیجه این تلاش معرفی درست ساز دف به عامه مردم و استفاده به جا از آن در موسیقی دستگاهی و نواحی ایران است.
«دف» سازی که با آن در مدینه به استقبال پیامبر(ص) رفتند
در کل دف‌سازی مربوط به دیروز و امروز نیست و حتی براساس برخی اسناد مذهبی در دین اسلام حلال شمرده شده است. ماموستا اقبال بهمنی (مسئول مرکز بزرگ اسلامی غرب کشور در سنندج) که اخیرا به عنوان دبیر دبیرخانه ائمه جمعه مرکز بزرگ اسلامی غرب کشور انتخاب شده، در آیین اختتامیه چهارمین جشنواره مولودی‌خوانی «هه‌تاو» به یکی از رسانه‌ها گفته است: در صدر اسلام زمانی پیامبر اکرم (ص) وارد مدینه شدند یاران و دوستداران آن حضرت با نوای دف و شور و اشتیاق فراوان به استقبال ایشان رفتند.
او در ادامه گفته است: مراسم «مولودی‌خوانی» را هم کُردها به خاطر حب و عشق به پیامبر (ص) پایه‌گذاری کرده و موسس آن بوده‌اند. مراسم مولودی خوانی در مواقع مختلف سال و در خانه‌ها، تکایا و خانقاه‌های استان با شور و حال خاصی برگزار می‌شود.
آداب و مراتب انجام آیینی که منابع مکتوبی درباره آن وجود ندارد
با اینکه منابع مکتوبی درباره «مولودی‌خوانی» حضرت رسول (ص) و ائمه اطهار (ع) وجود ندارد، اما این آیین مذهبی در کردستان آداب و مراتبی دارد. البته این بدان معنا نیست که مراسم مولودی در شهرهای دیگر فاقد قوانین و مراتب است اما کردهای سنندج و دیگر شهرهای تابعه آیین مربوطه را بر اساس مراتبی از پیش تعیین شده اجرا می‌کنند. فضا و مکان مراسم مولودی خوانی در کردستان به جهت احترام به ساحت مقدس پیامبر(ص) و مدح وی به صورت خود جوش از نظم و هم نوایی ذاتی برخوردار است؛ بنابراین از آنجا که روح معنوی ویژه‌ای بر مراسم «مولودی» حکمفرماست، این آیین با سکوت و نظمی خاص برگزار می‌شود. مورد دیگر اینکه از ابتدا تا به انتهای مراسم به مدح و ثنای وجود پیامبر اکرم (ص) اختصاص دارد و برنامه‌های حاشیه‌ای یا پرداختن به موضوعات دیگر در این برنامه جایی ندارد.
یکی دیگر از مواردی که به عمومیت یافتن «مولودی‌خوانی» کمک کرده، مردمی بودن آن است. این مراسم سالانه در کردستان با حضور حداکثری و عموم عاشقان رسول‌الله (ص) به دور از هرگونه تشریفات در مساجد و دیگر اماکن مذهبی برگزار می‌شود. در اجرای «مولودخوانی» به جز مدح و ثنای حضرت محمد (ص)، مجلس سماع نیز برگزار می‌شود.
هدف اصلی در برپایی «مولودی‌خوانی» هم مدح رحمه للعالمین، آشنایی با سیره و منش اخلاقی پیامبر (ص) و الگو گرفتن از آن در همه ابعاد زندگی است.
در ادامه برخی از مولودی‌خوانی‌های گذشته و امروز کردستان را ببینیم و بشنویم؛
مولودی‌خوانی توسط ملاعباس و ملامحمد؛
اجرای مولودی در یکی از محافل آیینی کردستان؛
مولودی‌خوانی سیدابراهیم حسینی؛
اجرای مختار زندسلیمی به مناسبت ماه ربیع و مولود پیامبر اسلام در امامزاده پیر محمد(ع) سنندج؛
یک قطعه از خواننده کرد پیام عزیزی در مدح پیامبر (ص)؛
هم‌خوانی قطعه «یا رسول‌الل»/پیام عزیزی و سامی یوسف خواننده مسلمان؛
قطعه‌ای دیگر در مدح حضرت رسول (ص) بر اساس یک ملودی قدیمی؛
مولودی‌خوانی شهرام منصوری هنرمند کردستانی؛
قطعه «مولودی» با صدای جمشید عزیزخانی؛
مولودی‌خوانی توسط خواننده ماشاالله بختیاری و ابراهیم خادمی؛
