صادق ملکی در گفت‌وگو با ایلنا:
دشمنان منطقه‌ای ایران درصدد استفاده از فرصت ترامپ علیه تهران هستند
یک کارشناس ارشد مسائل سیاسی با بیان اینکه دستگاه دیپلماسی ایران باید از جزیره‌ای عمل کردن در عرصه سیاست خارجی پرهیز کند، تاکید کرد: همه نهادهای کشور به نوعی می‌تواند نظرات خاص خود را در ارتباط با مقوله سیاست خارجی داشته باشد اما وزارت امور خارجه باید مرکز اصلی تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اتخاذ راهبردهای کلان کشور در عرصه دیپلماسی باشد.
صادق ملکی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در خصوص عملکرد دستگاه دستگاه دیپلماسی در سال ۹۵ گفت: سیاست خارجه دولت یازدهم در نگاهی کلان مورد تایید است اما در جزئیات ما دچار نواقصی هستیم. سیاست خارجی را باید از وابستگی به فرد و دولت‌ها رهایی داد.
نتوانسته‌ایم بر مسائل پیرامونی توجه دقیق و کاملی داشته باشیم
او ادامه داد: ما آنچنان که متمرکز بر مسائلی همچون برجام بوده‌ایم نتوانسته‌ایم نسبت به مسائل پیرامونی توجه دقیقی و کاملی داشته باشیم.
برجام بزرگترین دستاورد دولت در عرصه سیاست خارجی است
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه نه همه مسائل کشور و نه همه مسائل سیاست خارجی، برجام است، اظهار داشت: اگرچه برجام خود به تنهایی بزرگترین دستاورد دولت در عرصه سیاست خارجی محسوب می‌شود و بر مسائل داخلی نیز تاثیرگذار بوده اما باید ما در آخرین روزهای پایانی دولت و با توجه به اینکه پیش‌بینی‌ها مبتنی بر پیروزی مجدد آقای روحانی در انتخابات سال ۹۶ است، میدان سیاست خارجی را وسیعتر از دوره اول دیده و مورد ارزیابی قرار دهیم.
سیاست خارجی ایران همچنان وابسته به دولت‌ها و افراد است
ملکی با بیان اینکه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از ۳۷ سال همچنان وابسته به دولت‌ها و افراد است، تصریح کرد: باید وزارت امور خارجه آنچنان جایگاهی را برای خود ایجاد کند که افرادی که در رئوس مدیریتی آن قرار می‌گیرند، فارغ از دولت‌ها در چارچوب سیاست خارجی تعریف شده نظام حرکت کنند.
با تغییر دولت‌ها نوع سیاست خارجی کشور هم تغییر می‌کند
او با اشاره به ساختار وزارت خارجه کشورهای پیشرفته خاطرنشان کرد: قالب و ساختار سیاست خارجی کشورهای مختلف دارای تعریف سیستمی است که تغییر دولت نمی‌تواند آن تغییر سیستمی و کارکرد آنها را تغییر دهد در حالی که متاسفانه در ایران با تغییر دولت‌ها نوع سیاست خارجی کشور هم تغییر می‌کند مثلا در دولت قبل در حالی بر مساله هولوکاست توجه خاصی بود و بر آن مانور داده می‌شد اما در دولت جدید شاهد هستیم که وزیر امور خارجه اعلام می‌کند ایران پناهگاه یهودیان فراری از کشتارگاه اروپا در جنگ جهانی دوم بوده است.
وزارت خارجه باید مرکز اصلی تصمیم‌گیری‌های سیاسی در عرصه دیپلماسی باشد
دستگاه دیپلماسی ایران باید از جزیره‌ای عمل کردن در عرصه سیاست خارجی پرهیز کند
این کارشناس ارشد مسائل سیاسی با بیان اینکه دستگاه دیپلماسی ایران باید از جزیره‌ای عمل کردن در عرصه سیاست خارجی پرهیز کند، ابراز داشت: البته همه نهادهای کشور به نوعی می‌تواند نظرات خاص خود را در ارتباط با مقوله سیاست خارجی داشته باشد اما وزارت امور خارجه باید مرکز اصلی تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اتخاذ راهبردهای کلان کشور در عرصه دیپلماسی باشد تا به توجه به درک راهبردی از تحولات جهان منافع ملی ایران را پیگیری کند.
صداهای مختلف در یک پرونده به ظرفیت‌های کشور صدمه می‌زند
ملکی با اشاره به برخی نظرات بعضا متفاوت در یک پرونده واحد در عرصه سیاست خارجی بیان کرد: هنگامی که صداهای مختلفی از یک پرونده واحد شنیده می‌شود این مساله به ظرفیت‌های کشور صدمه می‌زند و موجب می‌شود گام‌های برداشته شده در عرصه دیپلماسی که حاصل برنامه‌ریزی‌های دقیق و صرف زمان زیاد بوده است، با یک حرکت هیجانی از بین برود که نمونه آن را در حمله به سفارت عربستان شاهد بودیم.
حمله به سفارت عربستان ضربه‌ای اساسی به سیاست خارجی ایران بود
او افزود: ما در برجام نشان دادیم که اهل تعامل گفت‌وگو و مذاکره هستیم اما حمله به سفارت عربستان که یک حرکت هیجانی و قابل تامل و شاید با ملاحظات داخلی بود، ضربه‌ای اساسی و غیرقابل جبران به سیاست خارجی ایران وارد کرد.
بدانیم در کجای تحولات منطقه‌ای و جهانی هستیم
این کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا با بیان اینکه در حالی که جهان و خصوصا خاورمیانه از تحولات سختی عبور می‌کند ما نباید دچار تشتت آرا در داخل در رابطه با نوع نگاه به مسائل باشیم، عنوان کرد کرد: ما باید بدانیم در کجای تحولات قرار داشته و با توجه به قابلیت‌هایمان جایگاه خود را تعریف کرده و در آن مسیر گام برداریم.
تغییر موازنه در سیاست خارجی خطری جدی برای ایران ایجاد می‌کند
ملکی با بیان اینکه سیاست نه شرقی و نه غربی دیگر کاربرد ندارد بلکه باید هم شرقی بود و هم غربی یادآور شد: یکی از علل پایداری ایران در تاریخ معاصر حفظ موازنه با قدرت‌ها بوده است که این نقطه موضوعی راهبردی است و کماکان باید در روابط‌مان با کشورها حفظ شود. باید دانست که تغییر موازنه در سیاست خارجی به سود یک قدرت می‌تواند خود خطر جدی برای ایران ایجاد کند.
میزان تاثیرگذاری کشورها در تحولات متکی به قابلیت آنها در عرصه بین‌المللی است
او با بیان اینکه نگاه به صحنه بین‌المللی نباید تنها برخواسته از نگاه داخلی باشد، گفت: اگرچه سیاست خارجی دولت‌ها در بخش مهمی حاصل انسجام و قدرت داخلی آنها است اما ما امروز در جهانی زندگی می‌کنیم که تحولات آن در قسمت مهمی حاصل ارتباط با نظام جهانی است و میزان تاثیرگذاری کشورها در تحولات متکی به قابلیت و جایگاه آنها در عرصه بین‌المللی است.
عزت، حکمت و مصلحت می‌تواند راهکارهای خروج از بحران‌های احتمالی را نشان دهد
این تحلیگر ارشد مسائل سیاست خارجی در خصوص روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا و چگونگی تعامل ایران با او هم اظهار داشت: ما اصولی در سیاست خارجی داریم که تحرکات ما بر اساس آن است و آن اصول می‌تواند نقش راه ما در عرصه سیاست خارجی باشد. سه اصل عزت، حکمت و مصلحت می‌تواند با توجه به شرایط سیال سیاسی راهکارهای خروج از بحران‌های احتمالی را نشان دهد
دشمنان منطقه‌ای ایران درصدد استفاده از فرصت ترامپ علیه تهران هستند
ملکی با بیان اینکه ما می‌توانیم از دوران ترامپ به سلامت عبور کنیم، تصریح کرد: بخشی از نگاه منفی رئیس جمهور آمریکا و تیم او حاصل اقدامات دو طرف پس از انقلاب اسلامی است. هم‌اینک تیم ترامپ با مطرح کردن این مسائل درصدد پیدا کردن بهانه از ما هستند. همچنین دشمنان منطقه‌ای ما با توجه به تصور ایجاد شده برای آنها مبنی بر خلق یک فرصت برای تحت فشار قرار دادن ایران می‌خواهند از فرصت ایجاد شده برای بازگشایی عقده‌های خود نسبت به تهران استفاده کنند.
عربستان و ترکیه، ایران را در سوریه و عراق دشمن می‌بینند
او با بیان اینکه ریاض، آنکارا و بسیاری از دیگر کشورها در بهترین شرایط به ما به عنوان یک رقیب نگاه می‌کنند، خاطرنشان کرد: هم‌اینک عربستان و ترکیه در میدان سوریه و عراق به ایران به عنوان دشمن نگاه می‌کنند لذا در تحریکات تیم ترامپ علیه ایران کشورهای منطقه نقش بسزایی دارند.
باید با کشورهای منطقه وارد مذاکره شویم
این کارشناس ارشد مسائل سیاسی با بیان اینکه دو اقدام می‌تواند در کاهش نگاه خصمانه ترامپ علیه ایران اثرگذار باشد، ابراز داشت: نخستین اقدام این است که ما باید از تنش‌های احتمالی آینده و ایجاد بهانه برای آمریکا در عرصه سیاست خارجی ممانعت به عمل آوریم و دومین اقدام آن است که تلاش کنیم با کشورهای منطقه نه از ضعف بلکه از نقطه قدرت وارد مذاکره‌ای شویم که منافع متقابل دو طرف را حفظ کند.
چه کنیم تا تلقی و تصور ترکیه و عربستان به ایران تغییر کند؟
ملکی با بیان اینکه هیچ کدام از کشورهای منطقه مانند ترکیه، عربستان و ایران قابل حذف از معادلات منطقه نبوده و نیستند، عنوان کرد: حتی کشور کوچکی مانند کویت در عرصه معادلات منطقه‌ای نقش قابل توجهی دارد. اگر ما بسترساز روابطی باشیم که ترکیه و عربستان قدرتمند برای ایران تهدید تلقی نمی‌شود و این تلقی به تصور برای آنها هم ایجاد شود که ایران قدرتمند برای آنها خطرناک نیست شاید این مساله زمینه‌ساز تفاهم کشورهای منطقه با یکدیگر و تغییر نگاه نسبت به هم شود.
کشورهای منطقه باید از نگاه‌های قومی و مذهبی رهایی پیدا کنند
او تاکید کرد: کشورهای منطقه نیز باید به نوبه خود با نگاه‌های قومی و مذهبی رهایی پیدا کرده و معتقد به نگاه مبتنی بر همکاری‌های منطقه‌ای و امنیت دسته‌جمعی شوند.
سوریه محل تخلیه ظرفیت‌های ایران و ترکیه شده است
این کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا با بیان اینکه غلبه نگاه سلبی به معنی تخلیه ظرفیت‌های کشورهای منطقه توسط همدیگر بوده و است، یادآور شد: سوریه از سال‌های گذشته تا به امروز محل تخلیه ظرفیت‌های ایران و ترکیه شده است و ضروری است هرچه زودتر این مساله پایان یابد.
توقع تهران از آنکارا احترام و توجه به منافع متقابل است
ملکی با بیان اینکه تغییر نگاه می‌تواند سوریه و عراق را به محل همکاری میان ایران و ترکیه تبدیل کند، ابراز داشت: توقع تهران از کشورهای منطقه از جمله آنکارا آن است که همان منافع و احترامی که برای خود در سوریه و عراق قائلند برای ایران هم قائل باشند واگر این نگاه در منطقه غالب شود به جای اینکه ملاقات‌ها در آمریکا برای تحریک علیه ایران باشد برای همگرایی منطقه‌ای صورت می‌گیرد.
ایران و امریکا از فرصت‌های کاهش اختلاف نتوانستند استفاده کنند
او اضافه کرد: در نگاه به آمریکا هم باید این تصور برایمان ایجاد شود که دشمنی نمی‌تواند ابدی باشد و باقی بماند. مشکلات روس‌ها با آمریکا کمتر از مشکلات و اختلافات میان تهران و واشنگتن نیست. آنها هم در مناسبات مختلف با یکدیگر رایزنی می‌کنند. در حمله آمریکا به عراق و افغانستان فرصت‌هایی برای سیاست خارجی دو کشور ایجاد شد که از میزان نگاه منفی به یکدیگر کاسته شود اما به واسطه ملاحظات آن مسائل میسر نشد و طرفین نتوانستند از آن فرصت‌ها استفاده کنند.
مزیت استراتژیک ایران در تاریخ براساس مزیت‌های فرهنگی‌اش بوده است تا نظامی
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه مزیت استراتژیک ایران در طول تاریخ بیشتر از آنکه بر قدرت نظامی متکی باشد براساس مزیت‌های فرهنگی‌اش بوده است، عنوان کرد: همانگونه که قدرت برد موشک‌های بالستیک‌مان از اهمیت برخوردار است، اهمیت برد فرامرزی فرهنگ ایران هم باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد؛ فرهنگی که از مرزهای اروپا تا شرق دور و هندوستان را در نوردیده و حاصل ادبیاتی است که متکی بر تعامل و نگاه انسانی است و باید در دوران جدید نسبت به این مساله اهتمام بیشتری داشته باشیم.
عدم درک صحیح از تحولات منطقه‌ای و جهانی موجب شوک به کشور می‌شود
ملکی با ضروری دانستن درک تحولات جاری در منطقه و جهان بر اساس واقعیات و نه آرزو و آمال یادآور شد: عدم درک صحیح از تحولات منطقه‌ای و جهانی در دو مقطع به کشور شوک وارد کرد؛ شوک اول پذیرش قطعنامه ۵۹۸ بود که امام از آن به عنوان جام زهر یاد کرد و دیگری اگرچه به اندازه شوک اول نبود پذیرش برجام بود که پذیرش آن حاصل نرمش قهرمانانه‌ای بود.
اتکا به هم‌پیمانان غیرمتعمد موجب شوک به ایران در موضوع سوریه شود
او ادامه داد: نگرانی من آن است که با عدم درک تحولات جاری در سوریه و اتکای صرف به هم‌پیمانانی که در گذشته نشان داده‌اند قابل اعتماد نیستند شوک سوم را به کشور وارد سازند. اگر سیاست خارجی را بر مبنای واقعیت‌های جاری در جهان و قابلیت‌هایمان در عرصه بین‌الملل تعقیب کنیم آنگاه کشور کمتر با شوک‌های غیرمترقبه مواجه شده و هزینه‌های هنگفت را پرداخت نخواهیم کرد.
