هرگونه مذاکرات با آمریکا بستگی به اقتضای مصالح دارد
وزیر امور خارجه کشورمان گفت: حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران بزرگ‌ترین نقض قوانین بین‌الملل بود.
به گزارش ایلنا، سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه در برنامه امشب «تهران ایران جهان» شبکه تهران درباره آینده همکاری ایران و آژانس گفت: وظیفه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اصولاً حفاظت از تاسیسات صلح‌آمیز و همکاری با کشورها در حوزه صلح‌آمیز است. تاسیسات ما نیز در آژانس به عنوان یک تاسیسات صلح‌آمیز و تحت نظارت آژانس قرار داشت و همه ثبت شده بود و بازرسین آژانس به طور مرتب بازرسی داشتند.
حمله به تاسیسات صلح آمیز بزرگ‌ترین نقض قوانین بین‌المللی است
وی ادامه داد: وقتی این تاسیسات مورد حمله قرار گرفت این بزرگ‌ترین نقض قوانین بین‌المللی و یک نقض واقعاً نابخشودنی در حوزه روابط قوانین بین الملل است ولی آژانس و مدیر کل آژانس امتناع کرد از اینکه این حملات را حتی محکوم کند.
وی با بیان اینکه شرایط تغییر پیدا کرده است، گفت: برخی از تأسیسات هسته‌ای ما مورد حمله و بمباران قرار گرفته‌اند و صدماتی دیده‌اند. طبیعی است که، هم به دلیل این تحولات میدانی و هم به موجب قانون مصوب مجلس، ما باید یک دوران جدیدی را با آژانس آغاز کنیم. با توجه به این واقعیات، و این نیاز است که یک چارچوب جدید برای همکاری با آژانس تدوین کنیم. چارچوب قبلی قطعاً پاسخ‌گو نیست. باید یک چارچوب جدید، حالا می‌خواهیم اسمش را بگذاریم «ترتیبات جدید»، «مدالیته همکاری»، یا هر تعبیر دیگری، به‌هرحال باید به این چارچوب برسیم و سپس همکاری‌های ما با آژانس بر اساس آن تنظیم خواهد شد.
وزیر امور خارجه گفت: در این چارچوب، قانون مجلس مد نظر قرار خواهد گرفت؛ از جمله اینکه مجلس تأکید کرده که این فرآیند باید از طریق شورای عالی امنیت ملی انجام شود که این مسئله یک امر کلیدی به شمار می‌رود. همچنین واقعیت میدانی نیز اهمیت دارد. وقتی می‌گوییم واقعیت میدانی، به این معنی است که ما هیچ سابقه‌ای نداریم از اینکه تأسیسات هسته‌ای‌مان مورد حمله و بمباران قرار گرفته باشند. حال، سؤال از آژانس این است که اگر شما می‌خواهید از این تأسیسات بازدید کنید، تأسیساتی که بمباران شده‌اند، به ما بگویید چگونه قصد دارید این بازدید را انجام دهید. آیا برای بازدید از یک تأسیسات بمباران‌شده، پروتکل، قانون، قاعده یا آیین‌نامه‌ای وجود دارد؟ هیچ‌چیز وجود ندارد. بنابراین طبیعی است که در وهله‌ی نخست، باید این قاعده، حالا می‌خواهیم اسمش را بگذاریم آیین‌نامه یا مدالیته یا هر نام دیگر، تدوین شود.
عراقچی تصریح کرد: با توجه به درخواست‌هایی که آژانس داشته، ما بر اساس قانون مجلس شورای اسلامی، از معاون مدیرکل آژانس دعوت کرده‌ایم که به تهران سفر کند تا در خصوص همین چارچوب‌ها گفت‌وگو کنیم. ایشان برای بازرسی یا ارزیابی یا بررسی نمی‌آید. ما چنین اجازه‌ای نداده‌ایم و نخواهیم داد. ایشان می‌آید تا درباره این موضوع گفت‌وگو کنیم تا از این پس، همکاری‌های ایران با آژانس در خصوص برنامه‌ی هسته‌ای صلح‌آمیز، بر اساس چه قواعد و ترتیباتی باید صورت گیرد.
وی ادامه داد: مطابق قانون مجلس، آنها درخواست‌های خود را چگونه باید ارائه دهند؟ شورای عالی امنیت ملی چگونه آنها را بررسی خواهد کرد؟ چگونه پاسخ خواهد داد؟ این ترتیبات باید تنظیم شود. اگر بتوانیم به توافقی در خصوص این چارچوب برسیم، همکاری‌های ما بر همان اساس آغاز خواهد شد. اگر نتوانیم، طبیعی است که باید گفت‌وگوها ادامه پیدا کند تا نهایتاً به یک چارچوب مشترک دست یابیم. برای زمان سفر یک زمان پیشنهاد شده است که در حال برنامه ریزی هستیم البته زمان قطعی مشخص نیست اما محدوده آن مشخص شده است.
وی در بخش دیگری از صحبت هایش درباره سفر به روسیه گفت: روسیه و چین دو قدرت عضو دائم شورای امنیت هستند که ما روابط عمیق و دیرینه‌ای با آنها داریم و حوزه همکاری‌های ما بسیار وسیع است. ما با هر دو کشور یک توافق دراز مدت برای همکاری داریم که چشم انداز همکاری‌های ما را در درازمدت روشن می‌کند. با چین یک توافق ۲۵ ساله امضا کردیم با روسیه هم هم چند ماه پیش یک توافق ۲۰ ساله امضا شد.
رئیس دستگاه دیپلماسی گفت: روابط ما با چین و روسیه بسیار گسترده است و مشورت‌ها میان ما به‌طور مرتب و مستمر انجام می‌شود. همچنین اجلاس سه‌جانبه ایران، چین و روسیه در سطح مدیرکل، حدود یکی دو هفته پیش در تهران برگزار شد. این اجلاس با هدف بررسی فنی و کارشناسی مسائل مربوط به اسنپ‌بک برگزار گردید که البته خود موضوع مستقلی دارد.
وی ادامه داد: نابراین، ما به‌طور مستمر در حال رایزنی و مشورت با یکدیگر هستیم. مواضع چین و روسیه در جریان تهاجم اخیر آمریکا و رژیم صهیونیستی بسیار قاطعانه بود؛ هم در محکومیت این حملات و هم در اعلام همبستگی و حمایت از جمهوری اسلامی ایران. طبیعی است که همکاری‌های ما با این دو کشور دامنه‌های مختلفی را از گذشته در بر می‌گرفته و اکنون نیز ادامه دارد؛ چه در حوزه سیاسی، چه در حوزه اقتصادی، و چه در حوزه دفاعی. این همکاری‌ها همچنان برقرار است.
هرگونه مذاکرات بستگی به اقتضای مصالح دارد
وزیر امور خارجه در پاسخ به این سوال که آیا قرار است که در آینده نزدیک، دور جدیدی از گفتگوها را ما به‌صورت غیرمستقیم با آمریکا داشته باشیم، گفت: قراری که قطعی شده باشد، نه. صحبت‌هایی بوده و هنوز هم است. پیام‌هایی از طرف مقابل به ما رسیده، و اینکه در آینده، چه آینده نزدیک و چه آینده دورتر مذاکراتی صورت بگیرد، دقیقاً بستگی دارد به اینکه مصالح ما چه اقتضا کند.
وی تصریح کرد: مذاکره، بخشی از عرصه هماوردی ما با بقیه دنیاست و در این مورد خاص، به طور مشخص با آمریکاست. ما هرجا که لازم باشد، برای تأمین منافع ملی و مصالح ملی کشور می‌جنگیم؛ هرجا که لازم باشد، مذاکره می‌کنیم؛ هرجا که لازم باشد، دیپلماسی را به کار می‌بریم و هرجا که لازم باشد، از قدرت دفاعی و نظامی خودمان، از مردم خودمان استفاده می‌کنیم.
عراقچی تصریح کرد: هیچ‌یک از ابزارهای موجود را ما از دست نمی‌دهیم. همان‌طور که پیش از حمله آمریکایی‌ها، منافع ما اقتضا می‌کرد، ما پنج دور مذاکره با آمریکایی‌ها انجام دادیم و همان‌طوری که در مقابل تهدیدهای آنها در جنگ، از منافع مردم ایران دفاع شد، در مذاکره هم به همان ترتیب از منافع مردم دفاع شد. چون در مذاکرات به هدف‌شان نرسیدند، رو به گزینه‌های دیگر آوردند.
وی ادامه داد: این نشان می‌دهد که در مذاکرات، ما با دست پر بودیم و در دفاع از حقوق مردم ایران هیچ‌گونه کوتاهی انجام ندادیم. این نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه داشت. مذاکراتی که انجام شد قبل از جنگ، منجر به تثبیت یا شناسایی حقانیت مردم ایران و مشروعیت دفاع ما در مقابل تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا شد. یعنی همه دنیا حق را به ما داد.
رهبر انقلاب با همان عصای موسی‌گونه خود، راه‌ها را گشودند و اجازه ندادند دشمنان به اهدافشان دست یابند
وی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: واقعاً نباید از نقش رهبری داهیانه و شجاعانه مقام معظم رهبری، چه در طول سال‌های گذشته و چه به‌ویژه در این دوره‌ی خاص، غفلت کنیم یا آن را از یاد ببریم. واقعاً، ایشان هم در زمانی که ما مشغول به‌کارگیری دیپلماسی و ورود به مذاکرات بودیم و هم در زمانی که در موضع دفاع قرار داشتیم، رهبری‌ای خردمندانه، شجاعانه و جسورانه ایفا کردند. با همان عصای موسی‌گونه خود، راه‌ها را گشودند و اجازه ندادند دشمنان به اهدافشان یعنی از میان بردن توان دفاعی ما، تضعیف ساختار فرماندهی و کنترل ما، و ضربه زدن به انسجام ملی ما دست یابند.
این عضو دولت چهاردهم تصریح کرد: ایشان همه‌ی این ظرفیت‌ها را در مدت‌زمانی کوتاه، احیا و بازسازی کردند. تعبیر «عصای موسی» که به‌کار بردم، را واقعاً در آن دوازده روز با چشم خود می‌دیدم که چگونه رهبری ایشان مسیرها را می‌گشود، همان‌گونه که عصای موسی دریا را شکافت و راهی پدید آورد. ایشان در تمامی امور راهگشا بودند و این حماسه را رقم زدند.
در مذاکرات ما تابع تصمیمات هستیم
وی درباره مذاکرات گفت: بحث اینکه ما چگونه مذاکره کنیم، با چه اختیاراتی و به چه ترتیبی، همه این‌ها در سطحی عالی مورد بررسی قرار می‌گیرد و درباره آن تصمیم‌گیری می‌شود و همه ما تابع آن تصمیمات هستیم. تصور من این است که در دوره جدید نیز ما به همان شیوه سابق به کار خود ادامه خواهیم داد. البته، هرچه که مصلحت باشد، به همان شکل عمل خواهیم کرد. اما برداشت من این است که با حضور آقای دکتر لاریجانی، ما همان مسیر سابق را دنبال خواهیم کرد.
وی ادامه داد: در دوره پیشین نیز مسئولیت اجرای مذاکرات با ما بود، ولی سیاست‌گذاری در حوزه مذاکرات در شورای عالی امنیت ملی انجام می‌شد. ما در جلسات متعددی در آنجا شرکت می‌کردیم؛ تصمیم‌گیری و جمع‌بندی در همان‌جا صورت می‌گرفت و بر اساس همان جمع‌بندی‌ها، ما در پشت میز مذاکره عمل می‌کردیم. به اصطلاح، اکنون نیز قطعاً همین روند ادامه خواهد داشت.
عراقچی همچنین درباره دانشکده روابط بین الملل گفت: وزارت امور خارجه دانشکده‌ای به نام دانشکده روابط بین‌الملل دارد که سابقه‌ای بیش از ۱۲۰ سال دارد و شاید کار خود را تحت عنوان «مدرسه عالی سیاست خارجی» آغاز کرده باشد. اولین رئیس آن مرحوم دهخدا بوده است. بعد از انقلاب، نام آن تغییر کرد و آقای دکتر خوشرو یک سازماندهی جدید به آن دادند و بر همان اساس، این دانشکده تا امروز حرکت کرده است. تعداد بسیار زیادی دانشجو را تربیت کرده و هم به وزارت امور خارجه تحویل داده و هم به نهادهای دیگر، چون ما بیشتر از ظرفیت خودمان دانشجو تربیت می‌کنیم. دانشکده بسیار موفقی بوده و همچنان است.
وی ادامه داد: دانشجویان ما از امکاناتی مثل سفرهای خارجی علمی برخوردار هستند، فرصت‌های مطالعاتی دارند، با دانشکده‌های مشابه در خارج از کشور تبادل دانشجو داریم، رفت‌و‌آمد علمی برقرار است. از همه مهم‌تر اینکه، اساتید این دانشکده، دیپلمات‌های وزارت امور خارجه هستند؛ یعنی نظریه را همراه با عمل تدریس می‌کنند، خود در عمل تجربه کرده‌اند. کادرسازی واقعاً ادامه داشته و دارد، و با تثبیت وضعیت دانشکده، ان‌شاءالله وضعیت بهتری هم پیدا خواهد کرد.
«پیشنهاد دادن» در سیاست خارجی خود یک هنر است
وزیر امور خارجه گفت: واقعاً سیاست خارجی نیاز زیادی به اندیشیدن دارد و آن‌هایی موفق‌تر هستند که بتوانند تولید فکر و ایده داشته باشند. همین «پیشنهاد دادن» در سیاست خارجی خود یک هنر است و نیاز به تجربه دارد. البته، کاری که ما در وزارت امور خارجه زیاد انجام می‌دهیم و شاید نتیجه‌اش مشابه نتایج حاصل از کارِ هوش مصنوعی باشد، برگزاری جلسات «طوفان فکری» یا همان «بارش فکری» است که به‌اصطلاح به آن brainstorming می‌گویند و اصطلاحی رایج است.
عراقچی گفت: در وزارت امور خارجه، به مسئله هوش مصنوعی نیز توجه شده است. بخش‌هایی از اداره‌کل فناوری اطلاعات ما در حال کار روی این مسئله هستند که چگونه می‌توان از هوش مصنوعی در حوزه‌ی سیاست خارجی و دیپلماسی بهره‌برداری کرد. این امر نیاز به Big Data دارد. یعنی باید داده‌های بزرگ و گسترده‌ای تولید و گردآوری شود. داده‌هایی که در وزارت خارجه وجود دارد که بسیار فراوان هم هستند، از جمله اسناد مختلف، تلکس‌ها، و گزارش‌ها، باید وارد سامانه‌های داده‌پردازی شوند تا یک سامانه هوش مصنوعی بتواند آنها را تحلیل و پردازش کند. این کار، کاری سخت و پیچیده است، اما ما آن را آغاز کرده‌ایم.
وی درباره روابط ایران و مصر نیز گفت: روابط ما با مصر در یک سال گذشته، واقعاً جهشی فوق‌العاده داشته است. من در طول این مدت، چهار بار با رئیس‌جمهور مصر دیدار کرده‌ام که با هیچ رئیس‌جمهور کشور دیگر، حتی کشورهایی که روابط دوستانه‌ای با آنها داریم این میزان دیدار نکردم. مثلاً با پوتین فقط دو بار دیدار بوده یا با رؤسای جمهور دیگر کشورهای همسایه.
عراقچی تصریح کرد: تعداد ملاقات‌های من با وزیر خارجه مصر، فکر می‌کنم در یک سال گذشته، بیش از ۱۰ مورد بوده است. تماس‌های تلفنی ما هم که دیگر از حد گذشته! این تماس‌ها بیشتر در زمینه روابط دوجانبه است؛ اگرچه موضوع غزه و فلسطین هم بخشی از آن را تشکیل می‌دهد. در حوزه روابط دوجانبه نیز پیشرفت خوبی داشته‌ایم. یک سری موانع قدیمی وجود داشت که مدت‌ها قرار بود حل‌وفصل شود. مثلاً اسم خیابان‌ها تغییر کرد. آن طرف هم اقداماتی انجام دادند که وارد جزئیات آن نمی‌شوم چون اهمیتی ندارد، ولی مهم این است که اراده همکاری در هر دو طرف وجود دارد.
وی تصریح کرد: روابط ما با مصر، فراتر از آن حد انتظارات عادی است اما در اینکه این روابط به‌طور رسمی اعلام شود، نه ما عجله‌ای داریم و نه آنها. هر وقت زمانش برسد، این کار انجام خواهد شد. در ماه‌های آینده ما به آن نقطه خواهیم رسید. چه‌بسا اگر جنگ و تحولات اخیر نبود، زودتر به آن مرحله می‌رسیدیم.
اگر آمریکایی‌ها فکر می‌کنند با حمله به تأسیسات، موضع ما تغییر کرده یا ما کوتاه خواهیم آمد، این‌طور نیست
وزیر امور خارجه در پاسخ به این سوال که گفته‌اید که شرط آغاز مذاکرات جدید با آمریکا، تعهد این کشور نسبت به عدم حمله‌ی نظامی است. آیا می‌توان به چنین تعهدی از سوی آمریکا امید داشت؟ گفت: نه، حتماً نمی‌توان امید داشت. هیچ‌کس نمی‌تواند چنین تعهدی بدهد. اما به‌هرحال، مهم آن است که بتوانند اطمینان ما را جلب کنند؛ اینکه اگر وارد مذاکره شدیم که هنوز یک «اگر» است، آنچه که در دفعه قبل رخ داد، این بار تکرار نشود و برای یک مذاکره واقعی پای میز بیایند.
وی ادامه داد: ما هنوز به این اطمینان نرسیده‌ایم که اگر مذاکره مجددی آغاز شود، آنها با نیت یک مذاکره واقعی، برای رسیدن به نتایج مبتنی بر داد و ستدی متوازن وارد مذاکره خواهند شد.
وزیر امور خارجه گفت: ما رسماً و با صراحت اعلام کرده‌ایم که اگر تصور می‌کنند ما وارد مذاکره خواهیم شد تا آنچه را که از طریق حملات نظامی نتوانسته‌اند به‌دست بیاورند، اکنون در مذاکرات به‌دست آورند، این اتفاق نخواهد افتاد، همان‌طور که در مذاکرات پیش از جنگ نیز نیفتاد و اکنون هم نخواهد افتاد.
عراقچی تصریح کرد: اگر فکر می‌کنند با حمله به تأسیسات، موضع ما تغییر کرده یا ما کوتاه خواهیم آمد، این‌طور نیست. برعکس، موضع ما حتی قوی‌تر نیز شده است. من چندی پیش توییتی منتشر کردم که مضمون آن این بود که تأسیسات هسته‌ای ما آسیب دیده، اما اراده ما نه؛ و در مصاحبه با رسانه‌های آمریکایی نیز همین را گفتم که تأسیسات تخریب شده، اما ساختمان‌ها را می‌شود دوباره ساخت؛ تجهیزات و ماشین‌ها را می‌توان جایگزین کرد. علم که از بین نمی‌رود. علم، علم است و با بمباران از بین نمی‌رود.
وی ادامه داد: اگر با این درک و با این فهم وارد مذاکره شوند، ما آمادگی داریم وارد مذاکره شویم. منطق مذاکراتی ما نیز بسیار روشن است. ما نسبت به صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود اطمینان کامل داریم و هیچ مشکلی نداریم که این اطمینان را به دیگران نیز منتقل کنیم. یعنی آمادگی کامل برای اعتمادسازی در این خصوص داریم. اما از آن سو، در مقابل این اعتمادسازی، تحریم‌ها باید برداشته شود و حقوق ما، از جمله حق برخورداری از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای و به‌ویژه غنی‌سازی، باید مورد احترام قرار گیرد.
منطق مذاکراتی ما بسیار روشن است
عراقچی گفت: منطق مذاکراتی ما بسیار روشن است. پیش‌تر نیز با همین منطق وارد مذاکره شدیم، اما طرف مقابل زیر بار نرفت و تلاش کرد از طریق گزینه‌ی نظامی مسئله را حل کند. حالا خودشان دریافته‌اند که گزینه نظامی کارایی نداشته است. بنابراین، اگر مذاکراتی مجدد شکل بگیرد، من فکر می‌کنم این بار خودِ آنها با این فهم به پای میز مذاکره خواهند آمد؛ اینکه گزینه‌ای را که انتخاب کرده بودند، ناموفق بوده و حالا ناچارند وارد یک مذاکره عادلانه شوند. اینکه آیا به نتیجه خواهیم رسید یا نه، موضوعی است که در مراحل بعد مشخص خواهد شد.
نقطه قوت ایران در یک سال گذشته، روابط بسیار خوب با کشورهای همسایه بوده است
وزیر امور خارجه درباره روابط ایران و کشورهای منطقه گفت: نقطه قوت و مزیت بزرگ ما در یک سال گذشته، روابط بسیار خوب با کشورهای همسایه بوده؛ روابطی که با زحمت و تلاش، آن را اصلاح و گسترش دادیم. البته دولت‌های قبلی هم این مسیر را آغاز کرده بودند و تلاش‌هایی صورت گرفته بود؛ من اصلاً این اقدامات را نادیده نمی‌گیرم. اما در یک سال گذشته، سیاست جمهوری اسلامی واقعاً بر تمرکز بر روابط همسایگی بنا شد.
سفر پزشکیان به ترکمنستان طی دو هفته آینده
وی ادامه داد: در همین مدت، آقای دکتر پزشکیان به عراق سفر کردند، به آذربایجان و ارمنستان رفتند و دو هفته دیگر نیز قرار است به ترکمنستان بروند. به تاجیکستان رفتند، به پاکستان سفر کردند که همین هفته گذشته سفر بسیار خوبی بود، در جنوب هم به عمان و قطر رفتند من هم تقریباً در همه این سفرها حضور داشتم و حتی فراتر از این کشورها، به اردن، مصر، و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس سفر کردم. حتی با کشورهایی که رابطه رسمی نداشتیم، رفت و آمد انجام شد. موضع‌گیری‌هایی که کشورهای منطقه نسبت به حمله آمریکا و رژیم صهیونیستی انجام دادند و محکومیت‌هایی که صادر کردند، به نظر من بی‌سابقه و بی‌نظیر بود.
وزیر امور خارجه تصریح کرد: بیانیه‌ای که شورای همکاری خلیج فارس صادر کرد، و بیانیه‌هایی که تک‌تک کشورهای این شورا به صورت جداگانه دادند، و نیز سایر کشورها، واقعاً هاله‌ای پیرامونی بسیار مثبت در اطراف جمهوری اسلامی ایران شکل داد. از نظر ارتباطات اقتصادی هم رشد بسیار خوبی داشتیم و این روابط، بسیار مفید و لازم بود. از نظر سیاسی و منطقه‌ای نیز، روابط همسایگی ما توانست سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را در سطحی بسیار مقتدر در منطقه نگه دارد.
آخرین وضعیت روابط ایران و اردن
عراقچی درباره ارتباط با اردن گفت: ما با اردن ارتباط دیپلماتیک داریم، البته فعلاً در سطح کاردار است. من به اردن نیز سفر کرده‌ام و با وزیر امور خارجه اردن تماس‌های تلفنی منظم داریم و مشورت‌هایی انجام می‌دهیم. سیاست ما در یک سال گذشته نیازی به تأکید یا تکرار توسط من ندارد، چراکه خود به‌خودی گویاست. یک سال گذشته، شاید در تاریخ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بلکه در تاریخ معاصر ایران، کم‌نظیر بوده است؛ از نظر میزان التهابات، تحولات عمیق، و سطح تنش‌هایی که تجربه شد.
وی ادامه داد: ما تقریباً همه‌چیز را تجربه کردیم؛ از تجربه جنگ با آمریکا، تا درگیری با رژیم صهیونیستی، آن هم به‌صورت هم‌زمان. تحولات گسترده‌ای که در منطقه رخ داد، در لبنان، سوریه، یمن و به‌ویژه آنچه در غزه در جریان است. توطئه‌هایی که رژیم صهیونیستی برای نابود کردن کامل آرمان فلسطین دنبال می‌کند. همچنین، تنش‌هایی که با آمریکا داشتیم، هم در قالب مذاکرات و هم در سطح درگیری، و نیز تنش‌های فوق‌العاده‌ای که با اروپا در عرصه‌های مختلف داشتیم.
وزیر امور خارجه در بخش دیگری از صحبت های خود درباره اسنپ بک گفت: اجازه بدهید ابتدا توضیحی درباره «اسنپ‌بک» بدهم که اصلاً چیست، چون این واژه زیاد استفاده می‌شود، اما معمولاً بسیاری از افراد اطلاعات دقیقی درباره‌اش ندارند. ببینید، در زمان مذاکرات برجام، یکی از پرسش‌های اصلی این بود که ضمانت اجرای برجام چیست؟ یعنی اگر یک طرف، تعهدات خود را انجام نداد، طرف مقابل چه اقدامی می‌تواند انجام دهد؟ این سؤال برای ما هم وجود داشت. مثلاً اگر آمریکا یا کشورهای اروپایی به تعهداتشان عمل نکردند، ما باید چه کار می‌کردیم؟ به شورای امنیت مراجعه کنیم، که خود آنها در آن عضو هستند؟ برویم سراغ دادگاه بین‌المللی لاهه؟ که تازه آن‌هم ممکن است رسیدگی‌اش یک سال طول بکشد. یا اصلاً کجا باید می‌رفتیم؟ طرف مقابل هم دقیقاً همین دغدغه را داشت که اگر ایران به تعهداتش پایبند نبود، چه اقدامی باید انجام می‌دادند؟
وی ادامه داد: در نهایت، همه‌ی طرف‌ها به این نتیجه رسیدند که مکانیزمی در متن برجام پیش‌بینی شود تا اگر یک طرف به تعهداتش عمل نکرد، طرف مقابل بتواند به شرایط پیش از برجام بازگردد. این مکانیزم، اصطلاحاً «اسنپ‌بک» (Snapback)، به معنای «بازگشت سریع» یا «جهش به عقب» نام گرفت.
عراقچی گفت: ما، پس از خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها و ناتوانی اروپا در جبران و تأمین منافع اقتصادی ایران، طبق بند ۳۶ برجام، اسنپ‌بک خودمان را فعال کردیم و تعهدات برجامی‌مان را کنار گذاشتیم و به شرایط پیش از برجام بازگشتیم. حتی از همان شرایط هم فراتر رفتیم، و امروز برنامه هسته‌ای ما در مقایسه با پیش از برجام، به مراتب جلوتر است.
وزیر امور خارجه درباره پیامدهای دیدگاه ایران پیرامون فعال‌سازی اسنپ‌بک از سوی تروییکای اروپا گفت: سه کشور اروپایی، تعهدات برجامی خود را نقض کرده‌اند و به‌ویژه در هفته‌های اخیر، موضعی مشابه آمریکا اتخاذ کرده‌اند و حرف از «غنی‌سازی صفر» زده‌اند؛ در حالی که برجام، غنی‌سازی را به رسمیت شناخته و حق ایران برای غنی‌سازی را تأیید کرده است. بنابراین آنها با این موضع، برخلاف مفاد صریح برجام حرکت کرده‌اند. تحریم‌ها را نیز نتوانسته‌اند به‌طور کامل بازگردانند. به‌نظر ما، این سه کشور اروپایی دیگر عضو واقعی و مؤثر برجام به حساب نمی‌آیند و اصولاً حق استفاده از سازوکار اسنپ‌بک را ندارند.
اگر اسنپ‌بک فعال شود، تحریم اقتصادی جدیدعمده‌ای اضافه نمی‌شود
وی ادامه داد: سه کشور اروپایی بحثی را مطرح کرده‌اند مبنی بر اینکه نیازی به تمدید قطعنامه در شش ماه آینده نیست؛ در حالی که موضع ما این است که شما اصولاً حقی برای اعمال اسنپ‌بک ندارید که حالا بخواهید بگویید از آن صرف‌نظر می‌کنید و به‌جایش قطعنامه را تمدید می‌کنید. اگر اسنپ‌بک فعال شود، تحریم اقتصادی جدیدعمده‌ای اضافه نمی‌شود و فقط یک‌سری موارد اضافه می‌شود، اما بسیار جزئی و محدود است. در مقایسه با تحریم‌های کنونی در حوزه‌هایی مانند نفت و بانک، چیز فوق‌العاده‌ای به وضعیت تحریمی فعلی اضافه نخواهد شد. بنابراین از نظر اقتصادی می‌توان گفت که اسنپ‌بک تفاوت معناداری در شرایط اقتصادی ایران ایجاد نخواهد کرد.
وی تاکید کرد: اما از نظر سیاسی، تفاوت خواهد کرد چون در این صورت قطعنامه‌های پیشین بازمی‌گردند، ما دوباره ذیل فصل هفتم شورای امنیت قرار می‌گیریم و یک‌سری محدودیت‌ها از جمله در حوزه تسلیحات و مسائل مشابه مطرح خواهد شد. این‌ها خسارت است، زیان است، و باید تلاش کنیم که رخ ندهد. موضع ما در برابر کشورهای اروپایی مشخص است؛ اگر اسنپ‌بک را فعال کنند، ایران واکنش نشان خواهد داد. اینکه این واکنش دقیقاً چه خواهد بود، در زمان مناسب درباره‌اش تصمیم‌گیری خواهد شد. اما سه کشور اروپایی باید بدانند که در صورت انجام چنین اقدامی، برای همیشه نقش خود را در فرآیند برجام و مذاکرات هسته‌ای از دست خواهند داد و عملاً مسیر را تخریب خواهند کرد.
وی گفت: ما به‌طور جدی توصیه می‌کنیم که این تهدید به اسنپ‌بک را کنار بگذارند. همان‌طور که حمله نظامی آمریکا هیچ مشکلی را حل نکرد، اسنپ‌بک اروپایی‌ها نیز هیچ مشکلی را حل نخواهد کرد و صرفاً بر مشکلات موجود خواهد افزود.
درباره تبعات فعال‌سازی اسنپ‌بک نباید دچار بزرگنمایی رسانه‌ای یا روانی شویم
وزیر امور خارجه درباره تبعات فعال‌سازی اسنپ‌بک گفت: پیش از این تأکید کرده‌ام که همان‌طور که اقدامات نظامی آمریکا به نتیجه مطلوب نرسید و در عمل باعث شد مسیر دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک و مذاکره سخت‌تر و پیچیده‌تر شود، اگر اروپایی‌ها نیز بخواهند به سمت استفاده از مکانیسم اسنپ‌بک حرکت کنند، به همان ترتیب نتیجه‌ای نخواهند گرفت. بلکه برعکس، چنین اقدامی مسیر گفتگو و تفاهم را دشوارتر خواهد کرد.
وی ادامه داد: در برخی تحلیل‌ها یا فضاسازی‌ها، موضوع اسنپ‌بک بیش از اندازه بزرگنمایی شده است. البته نمی‌گویم که چنین اقدامی بی‌اهمیت یا بی‌اثر است، طبیعتاً دارای پیامدهایی است اما به باور من، بیش از واقعیتِ موجود، این موضوع در ذهن جامعه و افکار عمومی بزرگ جلوه داده شده است.
وزیر امور خارجه تصریح کرد: گاهی چنین تصویرسازی می‌شود که اگر اسنپ‌بک اجرایی شود، اتفاقی بسیار خاص یا فاجعه‌آمیز رخ خواهد داد، یا تحریم‌ها وارد مرحله‌ای بی‌سابقه خواهند شد. در حالی که چنین نیست و این تصور با واقعیت فاصله دارد. تجربه نیز نشان داده است که ابزارهای فشار، به‌ویژه در چارچوب‌های حقوقی بین‌المللی، الزاماً آن کارایی‌ای را که طراحان آن انتظار دارند، به همراه ندارد.
عراقچی گفت: نباید دچار نوعی بزرگنمایی رسانه‌ای یا روانی شویم که فضای تصمیم‌گیری را از واقعیات صحنه جدا کند. سیاست خارجی و مواجهه با فشارهای بین‌المللی نیازمند تحلیل دقیق و شناخت درست از ابزارها و وزن واقعی آن‌هاست، نه واکنش به برداشت‌های هیجانی و فضای رسانه‌ای.
ما از هر تصمیمی که حزب‌الله بگیرد، حمایت می‌کنیم
وزیر امور خارجه ایران همچنین در پاسخ به سوالی در ارتباط با افزایش فشارها بر حزب الله لبنان برای خلع سلاح نیز گفت: این برای اولین بار نیست که تلاش می‌شود حزب‌الله لبنان خلع سلاح شود و توانمندی حزب‌الله در این زمینه از کار انداخته شود. دشمنان دیده‌اند که در صحنه عمل سلاح مقاومت چه کارهایی می‌تواند، انجام دهد.
وی ادامه داد: آنها فکر می‌کردند با ضرباتی که حزب‌الله در جنگ متحمل شده، می‌توانند موضوع خلع سلاح را به پیش ببرند ولی موضعی که رهبر حزب‌الله لبنان اتخاذ کرد و بیانیه‌ای که در این زمینه از سوی حزب‌الله لبنان منتشر شد نشان داد که حزب‌الله ایستادگی می‌کند و محکم با این موضوع برخورد کرده است . خوشبختانه جریان امل وابسته به آقای «نبیه بری» نیز حمایت خوبی کرده است. شیعه در لبنان در اوج و اقتدار خود است و تا آنجایی که می‌دانیم ضرباتی که در جنگ به حزب‌الله لبنان وارد شده ترمیم شده است، فرماندهان جایگزین شده‌اند و حزب‌الله از قدرت کافی برخوردار است.
عراقچی خاطرنشان کرد: ما از هر تصمیمی که حزب‌الله بگیرد، حمایت می‌کنیم و دخالتی در این زمینه نداریم.
