در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
توضیحات مفصل وزیر آموزش و پرورش درباره دلایل عمده افت تحصیلی دانش‌آموزان/ رد آمار دو میلیونی بازماندگان از تحصیل
وزیر آموزش و پرورش دلایلی را برای افت تحصیلی دانش‌آموزان برشمرد و گفت: عوامل متعددی وجود دارد که کیفیت تحصیل را پایین آورده است؛ لذا فقط نباید آموزش و پرورش را متهم کنیم که خدایی نکرده معلم کم‌کاری می‌کند، بیایید در یک کلاس ۵۰ نفری که هیچ استانداردی ندارند کار کنید، ببینیم چه محصولی تولید می‌کنید؟ معلمان ما با تمام وجود کار می‌کند اما خیلی از متغیرها اصلا در اختیار آن‌ها نیست.
علیرضا کاظمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره کاهش میانگین معدل دانش‌آموزان در سطح کشور و چرایی این موضوع گفت: خواهشم این است که این موضوع را چندعلیتی ببینید؛ یک بخشی از این مسئله به خانواده‌ها برمی‌گردد. به هر حال، الان به دلیل مشغله‌ها و مسائل خاصی که در فضای عمومی خانواده به وجود آمده و تفاوت و شکاف و گسست بین والدین و دانش‌آموزان و موضوع تفردگرایی و انزواگرایی دانش‌آموزان که در خانواده‌ها به شدت رواج دارد، همه ین مسائل باعث شده که خانواده‌ها وقت رسیدگی به مسائل تربیتی و تحصیلی دانش‌آموزان را نداشته باشند مگر عده‌ای معدود که این کار را انجام می‌دهند.
گوشی‌های امروز نه تنها دانش‌آموزان بلکه من و شما را هم از پرداختن به مسائل اساسی زندگی بازمی‌دارد
وزیر آموزش و پرورش با اشاره به این که بخشی از این موضوع به نظام تربیتی خانواده و بخشی به نظام تربیتی جامعه بازمی‌گردد، ادامه داد: به هر حال، این گوشی‌هایی که امروز در اختیار ماست، نه تنها دانش‌آموزان را بلکه حتی من و شما را هم از فرصت فکر کردن و پرداختن به مسائل اساسی زندگی‌مان بازمی‌دارد. حتی بسیاری از مشکلات بین زن و مرد هم به همین موضوع برمی‌گردد. وقتی به این مسائل عمیق‌تر نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که این موضوع باعث کاهش ارتباطات و توجهات شده است و این خود تأثیرگذار است.
وی افزود: بخش دیگر این افت تحصیلی به ساختار کلان نظام تعلیم و تربیت برمی‌گردد که شاید در اختیار آموزش و پرورش هم نیست. مثلاً من برایتان یک مثال می‌زنم؛ تفاوت‌ها را ببینید در جایی یک دانش‌آموز پیش‌دبستانی یک، دو و سه را می‌گذراند و از ابتدا در فضای یاددهی و یادگیری رشد می‌کند این را مقایسه کنید با دانش‌آموزی که در چنین فضایی قرار نگرفته، خصوصا در مناطق دو زبانه که یکدفعه دانش‌آموز وارد فضای آموزشی می‌شود ، حتی نمی‌تواند بخواند و معلم نمی‌تواند متوجه شود؛ این مسائل به شدت نقش دارند.
بخشی از افت تحصیلی دانش‌آموزان به آموزش و پرورش بازمی‌گردد
کاظمی یادآور شد: الان پوشش ما در حوزه پیش‌دبستانی در حال تغییر است و به دلیل نوع جدیدی که سازمان تعلیم و تربیت کودک شکل گرفته و به تازگی آغاز شده، ما در ابتدای راه هستیم. یک بخشی از این کاهش کیفیت به این موضوع بازمی‌گردد و بخش دیگر هم طبیعتاً به خود آموزش و پرورش بازمی‌گردد که ما هم معتقدیم این سازمان سهم زیادی در این موضوع نسبت به بقیه دارد.
معلم در کلاس ۱۰ نفره می‌تواند ۵ دور درس را مرور کند اما در کلاس ۵۰ نفره اصلاً نمی‌تواند تکالیف را بررسی کند
وی با بیان این‌که استانداردهای موجود در فضا، تجهیزات و منابع انسانی نیز تأثیرگذار هستند، گفت: اگر این سه را کنار هم بگذاریم، طبیعتاً در کیفیت تأثیر خواهد گذاشت، برای مثال، اگر بچه شما در یک کلاس ۱۰ نفره تحصیل کند یا در یک کلاس ۳۰ نفره، قطعا این روی کیفیت تأثیر دارد. معلم می‌تواند در کلاس ۱۰ نفره ۵ دور با آن‌ها درس را بررسی کند و با آن‌ها مورد به مورد کار کند، اما در کلاس ۵۰ نفره، باید عمومی درس بدهد و اصلاً نمی‌تواند تکالیف را بررسی کند.
کاظمی گفت: می‌خواهم بگویم که استانداردها اهمیت دارند. حال اگر تجهیزات من به‌روز باشد و فناوری‌های پیشرفته در اختیار معلم و دانش‌آموزان قرار گیرد، شرایط تفاوت می‌کند. بخشی هم به آموزش معلمان و توانمندی‌های آن‌ها برمی‌گردد که ما در این حوزه هم کار می‌کنیم.
توانمندسازی معلمان و تغییر فضای کلاس درس برای ارتقاء کیفیت دانش‌آموزان ضروری است
وزیر آموزش و پرورش بیان کرد: یکی از برنامه‌های مهمی که در دولت و در دستور کار دکتر پزشکیان قرار دارد موضوع کیفیت‌بخشی است. من به عنوان تجربه‌ای که دارم، معتقدم کیفیت با دو عامل دیگر باید لحاظ شود. اما فعلاً آنچه در اختیار من است، یک مدرسه و یک کلاس درس است. من نه به خانواده دسترسی دارم و نه می‌توانم در فضای مجازی و جامعه تغییراتی ایجاد کنم و آن‌ها مسیر خودشان را می‌روند، اما فعلاً چه کار می‌توانم انجام دهم؟ من می‌گویم با تکیه بر دو عامل می‌توانم تحول ایجاد کنم و کیفیت را ارتقا دهم؛ یکی توانمندسازی معلم در کلاس درس و دیگری تغییر فضای کلاسی است.
باید دانش‌آموزان را به کنشگران فضای یادگیری و یاددهی تبدیل کنیم نه یک شنونده محض
وی عنوان کرد: چگونه می‌توانم تغییر دهم؟ اولاً، معلمان را توانمند کنیم. دوماً، روش‌های یاددهی و یادگیری فعال را داشته باشیم که دانش‌آموزان در آن فعال شوند؛ به این معنی که دانش‌آموزان را گروه‌بندی کنیم و شب قبل از درس، به آن‌ها بگوییم که خودشان مطالعه کنند و یک پیش زمینه درسی به آن‌ها بدهیم و روز بعد خود دانش‌آموزان بیایند و درس را ارائه دهند. به عبارت دیگر، ما باید دانش‌آموزان را به کنشگران فضای یادگیری و یاددهی تبدیل کنیم تا یک شنونده محض.
باید فضای کلاس‌ها را از این فضای خشک و بی‌روح تغییر دهیم
کاظمی گفت: سومین مورد این است که باید فضای کلاس را از این فضای خشک و بی‌روح تغییر دهیم، باید چیدمان کلاس را به هم بریزیم و به اختیار معلم و دانش‌آموز قرار دهیم. می‌تواند دایره‌ای باشد یا گروه‌بندی شود. هر طور که دوست دارند، کلاس را بچرخانند تا دانش‌آموز حس خوبی در کلاس داشته باشد. فضای کلاس را هم با کمک دانش‌آموزان به یک فضای مفرح، شاد و بانشاط تبدیل کنیم. بخشی از این کار می‌تواند توسط خود دانش‌آموزان و خانواده انجام شود. حتما مشاهده کرده‌اید بعضی وقت‌ها، آدم وارد کلاسی می‌شود که با کلی گل و گلدان و تصاویر و نوشته‌های زیبا مواجه می‌شود، قطعا دانش‌آموز در این کلاس که می‌نشیند خودش حکم یادگیری را دارد.
به هر دانش‌آموز یک نقش بدهیم
وزیر آموزش و پرورش با تاکید بر ضرورت نقش‌پذیری دانش‌آموزان در یادگیری آنان، گفت: به هر دانش‌آموز یک نقش بدهند؛ یکی همیار معلم شود، یکی نماینده کلاس، یکی مسئول حضور و غیاب و دیگری مسئول نظافت و بهداشت کلاس شود و در اداره کلاس نقش داشته باشند. این موضوع یعنی تیکه بر کلاس و معلم بسیار مهم است.
دانش‌آموزان در نیمکت‌های سه یا چهار نفره حس خوبی ندارند
وی ادامه داد: یک بخش هم نرم‌افزار و سخت‌افزار کلاس است که باید استانداردها را تغییر دهیم. دانش‌آموزان در نیمکت‌های سه یا چهار نفره حس خوبی ندارند. باید این‌ها را شخصی‌سازی کنیم و به اصطلاح، میزهای تک‌نفره بگذاریم و مرتب کنیم. امکان جابجایی این‌ها راحت‌تر خواهد بود و دانش‌آموز هم احساس بهتری خواهد داشت.
وزیر آموزش و پرورش گفت: به هر حال، باید حداقل تجهیزات مبتنی بر فناوری‌های جدید را هم در کلاس مهیا کنیم. یکی دو نرم‌افزار خوب هم به معلمان ارائه دهیم تا کنشگری بیشتر و سریع‌تر صورت گیرد. این‌ها کارهایی است که می‌توانیم در کلاس انجام دهیم.
وقتی رئیس آموزش و پرورش بودم اولین جایی که در مدارس بازدید می‌کردم سرویس‌های بهداشتی بود
کاظمی با بیان این‌که علاوه بر اقداماتی که در کلاس‌های درس باید صورت گیرد، باید برخی کارها را در فضای مدرسه انجام دهیم، گفت: اگر این کارها را بکنیم، فضای مدرسه و کلاس تبدیل به فضایی جذاب می‌شود که دانش‌آموز وقتی وارد مدرسه می‌شود، حس خوبی به او دست می‌دهد و این خود باعث ارتقای کیفیت می‌شود. به طور مثال من خودم رئیس آموزش و پرورش بودم وارد مدرسه که می‌شدم اولین جایی که بازدید می‌کردم سرویس‌های بهداشتی بود، چرا؟ زیرا بسیار مهم است.
دانش آموزش باید در مدرسه احساس راحتی کند
اگر مدرسه سرویس بهداشتی کثیفی داشته باشد، دانش‌آموز نمی‌تواند درس گوش کند
وی ادامه داد: این مسئله بسیار ساده است؛ اگر به من بگویند چه چیزی باعث ارتقای کیفیت آموزش می‌شود؟ می‌گویم دانش‌آموز در مدرسه باید احساس راحتی کند، یعنی چه؟ یعنی اگر مدرسه سرویس بهداشتی کثیفی داشته باشد، دانش‌آموز کلی اذیت می‌شود، در کلاس نمی‌تواند درس گوش کند، چون حواسش جای دیگری است، چون نه می‌تواند دستشویی برود و نه دست و صورتی می‌شوید و در عذاب است. مشخص است که در این وضعیتی که دارد نمی‌تواند درس گوش دهد. ببینید این یک کار ساده است.
مدیران مدرسه باید ظرفیت‌های اجتماعی محله را بشناسند و در محیط مدرسه تغییرات ایجاد کنند
وزیر آموزش و پرورش بیان کرد: نکته بعدی که در کیفیت آموزش موثر این است که باید مدیر مدرسه را توانمند کنیم، یعنی مدیرانی عاشق، دلسوز، توانمند و فعال داشته باشیم که ظرفیت‌های اجتماعی محله را بشناسند و در آن محیط مدرسه تغییرات ایجاد کنند تا وقتی دانش‌آموز از مدرسه بیرون می‌آید حس خوبی داشته باشد. حال به چه ابزارهایی؟ فعالیت‌های تربیتی، ورزشی و فضای کالبدی من‌جمله سرویس‌های بهداشتی را خوب رسیدگی کند. مدیری موفق است تمیزترین سرویس بهداشتی را داشته باشد و فضای ورزشی خوبی داشته باشد، امکانات ورزشی حداقلی داشته باشد و به بچه‌ها در فضای مدرسه نقش دهد.
وی تاکید کرد: اجرای این دو کاری که گفتم پول آنچنانی نمی‌خواهد بلکه انگیزه تحرک می‌خواهد، واِلا خانواده‌ها پای کار هستند و فضای پیرامونی در اختیار است که این اتفاقات می‌تواند بیفتد.
۲ سال کرونا دانش‌آموزان را از فضای آموزشی دور کرد
خیلی از متغیرها اصلا در اختیار معلمان نیست
کاظمی ادامه داد: بخشی از این پایین بودن کیفیت به چه چیزی بازمی‌گردد؟ باید بگویم عوامل متعددی وجود دارد که کیفیت تحصیل را پایین آورده است؛ لذا فقط نباید آموزش و پرورش را متهم کنیم که خدایی نکرده معلم کم‌کاری می‌کند، بیایید در یک کلاس ۵۰ نفری که هیچ استانداردی ندارند کار کنید، ببینیم چه محصولی تولید می‌کنید؟ معلمان ما با تمام وجود کار می‌کند اما خیلی از متغیرها اصلا در اختیار آن‌ها نیست.
وی بیان کرد: الان شاید بخشی از این کیفیت به تاثیرات دوران کرونا بازمی‌گردد؛ به هر حال ۲ سال دانش آموزان ما کاملا از فضای آموزشی فاصله داشتند و از آن فضا دور شدند بخشی هم به مسائل اجتماعی و فرهنگی بازمی‌گردد و لایه‌های عمیقی دارد که فرصت حرف زدن در مورد آن را ندارم ولی اگر روزی زمان و شرایط مهیا باشد حاضرم دو ساعت درباره آن صحبت کنم. خوشحالم که شما خیلی ساده به این موضوع نپرداختید.
حدود ۹۵۰ هزار دانش‌آموز بر اساس مدارک و مستندات رسمی بازمانده از تحصیل هستند
آمار بازماندگان را نفر به نفر داریم
وزیر آموزش و پرورش درباره این‌که برخی ادعا می‌کنند دانش‌آموزان ترک تحصیل می‌کنند تا وارد بازار کار شوند، گفت: چنین چیزی کذب است. وقتی بنا است چنین مطلبی عنوان شود باید مستند به آمار و یک کار پژوهشی باشد. بهترین آماری که ما داریم، آمار بازماندگان از تحصیل و ترک تحصیل است.
وی بیان کرد: چیزی حدود ۹۵۰ هزار دانش‌آموز بر اساس مدارک و مستندات رسمی سامانه جزو بازماندگان یا ترک تحصیلی‌ها هستند. متأسفانه، آمار کذبی در فضای مجازی منتشر می‌شود، مشخص نیست با چه هدفی هم داده می‌شود، مشاهده کرده‌اید برخی افراد ادعا می‌کنند که دو میلیون نفر بازمانده از تحصیل داریم که این یک کذب است، بیایند آمار را بررسی کنند.
کاظمی تاکید کرد: آمار ثبت احوال وجود دارد، آمار دانش‌آموزان هست ما آمار بازماندگان را نفر به نفر داریم.
نمی‌دانم برخی با چه هدفی آمار کذب منتشر می‌کنند
وی ادامه داد: یا برخی‌ها می‌آیند درباره آسیب‌های اجتماعی آمار کذبی را منتشر می‌کنند که نمی‌دانم با چه هدفی این کار را انجام می‌دهند. این خوب نیست. به نظر من این نوع برخوردها در فضای رسانه خوب نیست که حالا می‌خواهند مطرح شوند یا نتیجه خاصی بگیرند. این‌ها سیاه‌نمایی و ارائه آمار غیرواقعی است که مورد تائید خود ما نیست، یک دستگاهی بیاید واقعا تائید کند این آماری که می‌دهند، چیست.
مهاجرت، معلولیت و تحصیل در مدارس طلاب علوم دینی در زمره دلایل ترک تحصیل در مدارس داخلی
وزیر آموزش و پرورش درباره عمده دلایل بازماندگی یا ترک تحصیل، بیان کرد: ده الی بیست ردیف دارد. به عنوان مثال، یکی از دلایل مهاجرت است. من چند الگوی نمونه برای شما می‌زنم؛ تعداد زیادی از دانش‌آموزان به هر حال شرایط حضور در مدارس خارج از کشور را دارند و با خانواده‌هایشان به خارج از کشور می‌روند و ما هم هیچ اطلاعاتی نداریم.
وی خاطرنشان کرد: یک عده زیادی از دانش‌آموزان معلول هستند یعنی اصلاً شرایط تحصیل در مدرسه را از نظر جسمی ندارند. یک عده از نظر جسمی ضعیف هستند و خانواده می‌گوید حالا سال بعد برود. برخی وارد مدارس طلاب علوم دینی می‌شوند و ما اصلاً اطلاع نداریم یعنی در یک سامانه جامع ثبت نشده‌اند.
تنها حدود سه درصد از بازماندگان از تحصیل به شرایط آموزشی مرتبط است
نمی‌توانیم در هر روستایی دبیرستان بزنیم
کاظمی خاطرنشان کرد: کمترین مورد بازماندگان از تحصیل که حدود سه درصد هستند به این برمی‌گردد که شرایط مناسب آموزشی از نظر دسترسی به فضا وجود ندارد یا در فضای آموزشی موجود حاضر نیستند به مدرسه بروند. مثلاً فرض کنید دختری در جایی باید درس بخواند که در کلاس مختلط بنشیند، والدین راضی نیستند اینجا دسترسی وجود دارد، اما فضا مناسب نیست.
وی ادامه داد: ما که نمی‌توانیم در هر روستایی دبیرستان بزنیم، زیرا دبیرستان حداقل به پنج یا شش معلم متخصص نیاز دارد. به دانش آموز می‌گوییم بیا به روستای کناری برو ما سرویس ایاب و ذهاب هم می‌دهیم، اما می‌گوید نه، من حاضر نیستم لذا، حدود ۱۷ یا ۱۸ محور وجود دارد که عمده‌ترین دلایل همین مواردی بود که گفته شد، البته فقر اقتصادی هم هست و در این زمینه طبیعتا تاثیرگذار است. آمار و اطلاعات ر این زمینه جدول دارد.
