خاطرات حسین کمالی از ۴ دهه همراهی با مرحوم هاشمی

حسین کمالی با اشاره به خاطرات خود از ۴ دهه همراهی با مرحوم هاشمی به ایلنا گفت: در  در رابطه با وقایع پاییز سال جاری، به نظر می رسد می‌شد مسائل را به شکل منطقی‌تر و سنجیده‌تر ارزیابی و سپس برای حل و فصل مشکلات چاره اندیشی کرد. ولی متأسفانه این اتفاق نیفتاد و مشکلات عدیده ای دست به دست به هم داد و کشور را با بحران عظیمی روبرو کرد به گونه ای که آثار آن همچنان قابل مشاهده است. اگرچه مشکلات با این روش ها حل نمی شوند و مانند آتش زیر خاکستر در جامعه همچنان باقی می مانند ولی به نوعی آرامش ظاهری به وجود آمده است. این روش حل و فصل تعارضات و اعتراضات موجب می شود تا برخی در انتظار آینده ای نه چندان دور به طراحی نقشه های جدید برای مقابله با نظام باشند و گروهی خوش باور هم با این اندیشه که با اقدامات خشن صورت گرفته مشکلات را حل و فصل کرده اند و مخالفین سرکوب شده اند؛ به خواب خوش فرو می روند.

وی افزود: وقایعی از این دست در گذشته نیز اتفاق افتاده است که بعضی از آنها با برنامه ریزی و با مداخلاتی که صورت گرفت تا حدودی کنترل شد؛ در خصوص همان اتفاقات تلخ هم شاید می شد به گونه ای عمل کرد که رخ نمی دادند. به طور مثال؛ در سال ۱۳۷۴ در اسلامشهر، مردم به خاطر آب آشامیدنی و برخی مسائل دیگر تظاهرات کردند و خیابان ها و جاده ها را بستند. مأموران انتظامی و امنیتی هم دخالت کردند و اوضاع پیچیده شد. در همان مقطع، به آقای هاشمی رفسنجانی گفتم که اسلامشهر، منطقه کارگرنشین است و من با بسیاری از کارگرهایی که در آنجا ساکن هستند، از طریق کارخانه ها ارتباط دارم؛ اگر لازم می دانید بروم و با آنها صحبت کنم و قانعشان کنم که دست از کاری که کردند بردارند و جاده را باز کنند و به تظاهرات خود خاتمه دهند تا بعدا مشکلاتشان را حل و فصل کنیم.

کمالی ادامه داد: آقای هاشمی به جای عصبانیت و ناراحتی از اتفاقی که افتاده بود با خونسردی کامل و با حالتی منطقی گفتند:«نه! حق با مردم است. جمعیت زیادی در آن منطقه زندگی می کنند و مشکل آب آشامیدنی دارند و ما نسبت به وضعیت آنها، توجه کافی را نداشتیم بنابراین آنها حق دارند که اعتراض کنند. باید بگذاریم که اعتراضشان را کنند. وظیفه ما هم این است که به اعتراضات آنها رسیدگی کنیم و مشکلات را حل و فصل نماییم. فقط اتفاقی که باید بیفتد این است که مانع خشونت و برخورد فیزیکی بین مأمورین و مردم شویم و اجازه ندهیم که در خلال اعتراضات اتفاق تلخ و تندی بیفتد.» یا در بحث استان شدن قزوین که مردم به خیابان ها ریخته بودند و تظاهرات کردند باز همین موضع را داشتند.در آن روزها ایشان تاکید کردند که:" اختلافاتی که از گذشته وجود داشته و سالیان سال روی هم انباشته شده حالا سرباز کرده و ما به جای نگرانی یا برخورد خشونت آمیز باید به حل مشکل توجه کنیم. من با وزیر کشور صحبت می کنم که مسئله را در دستور کار دولت قرار دهد."

وزیر پیشین تعاون، کار و رفاه اجتماعی یادآور شد: در قضیه مربوط به تیراندازی به ایشان که در حرم امام خمینی (ره) صورت گرفت، در بعدظهر همان روز که گزارش واقعه را وزیر اطلاعات مطرح می کرد با آرامش و خونسردی خاصی با مسئله برخورد کردند و از گفت و گوی تند و خشن به این علت که خود ایشان در معرض ترور قرار گرفته بودند؛ خودداری کردند. یا در رابطه با بحث انتخابات سال 84، زمانی که تا نزدیکی های صبح ایشان به عنوان برنده انتخابات مطرح شده بود اما به ناگاه از ساعت 2 الی 3 نیمه شب نتایج آرا تغییر کرد و برنده انتخابات فرد دیگری شد.

وی افزود: صبح روز بعد وقتی برای ملاقات با ایشان وارد دفترشان شدم، دیدم ناراحت در حال قدم زدن بودند. بعد از سلام و احوال پرسی گفتم؛ شما نمی بایست ناراحت شوید. این شما هستید که به پست ریاست جمهوری اعتبار می دهید نه پست ریاست جمهوری به شما. بالآخره اتفاقی است که افتاده. ایشان گفتند:" من از این مسئله ناراحت نیستم. اگر یک انتخابات منطقی صورت گرفته بود و یک رقابت منطقی شکل گرفته بود دلیلی برای ناراحتی وجود نداشت. با اقدامات و مداخلاتی که صورت گرفت من می فهمم که اگر همین روش ادامه یابد دیگر انتخابات در کشور ما به شکل واقعی آن در آینده برگزار نخواهد شد."به ایشان گفتم که من، آقای دعائی، آقای لطفی، آقای امراللهی و بعضی از دوستان دیگر عضو هیئت اجرایی انتخابات هستیم. تخلفاتی نیز از بعضی مناطق گزارش شده اگر لازم می دانید که همه اینها را که در جلسه هم اعلام کردیم، رسماً طی بیانیه ای اعلام عمومی کنیم. ایشان اظهار کردند که پیگیری این مسئله دیگر ضرورت ندارد. این رفتار آقای هاشمی بدان معنا بود که از پیگیری حق، موقعیت و حیثیت خودشان برای منافع ملی گذشتند و به نوعی از ایجاد حواشی برای کشور جلوگیری کردند.

کمالی با بیان اینکه برداشت من نسبت به مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی این است که هر وقت که انقلاب نیاز داشت تا کسی خود را برای آن هزینه کند، ایشان پیش قدم بود و آماده بود که اعتبار و موقعیت خودش را فدای انقلاب و اسلام کند، گفت: به همه اصول انقلاب، پایبند و معتقد بود و بدون دل نگرانی از اتفاقاتی که پیش می آمد، آنچه را که باور داشت به زبان می آورد. در سال 88 زمانی که انتخابات برگزار شد و یک جمعیتی معترض بودند آقای هاشمی جمعیت را به آرامش و سکوت یا پرهیز از اینکه حرفشان را نزنند، دعوت نکرد. بلکه در کنار مردم قرار گرفت و تقاضای رسیدگی به موضوع انتخابات را داشت تا رسیدگی مجددی صورت بگیرد و توجه بیشتری به نظر مردمی که معترض بودند، شود.

وی خاطرنشان کرد: یعنی در حقیقت ایشان حق اعتراض مردم را در بخش های مختلف و در زمینه های مختلف به رسمیت می شناخت؛ اما این اعتراض الزاماً به معنای این نیست که مبنای درستی داشته باشد. احتمال دارد اعتراض غلطی به موضوع غلطی باشد یا حرف غلطی زده شود ولی اینکه کسی حق داشته باشد که اعتراض کند یا نه! این را به رسمیت می شناختند و تا جایی که می توانستند برای تحقق آن تلاش می کردند. همه گفتگوی ایشان با ما که محیط کارگری و صنعتی را در کشور اداره می کردیم این بود که اگر اعتصابی صورت می گیرد و یا اگر شلوغی ای به وجود می آید یا اگر کارخانه ای به تعطیلی کشانده می شود سعی کنید بدون عارضه و بدون برخورد انتظامی و با گفتگو موضوع را حل و فصل کنید.با بحث های منطقی سعی کنید که افراد را قانع کنید که کار به جاهای باریک کشیده نشود.

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به کاندیداتوری آیت‌الله هاشمی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲، خاطرنشان کرد: از ماه های آغازین سال ۱۳۹۱ یا حتی از ۶ ماهه دوم سال ۹۰ مردم مرتب به آقای هاشمی رفسنجانی مراجعه می کردند و از ایشان تقاضا می کردند که در انتخابات سال ۹۲ حضور پیدا کنند. از نقاط مختلف کشور و گروه های مختلف دانشجویی، اساتید، معلمین، کارگران و کشاورزان و از قسمت های مختلف و مردم کوچه و بازار، از همه جا می آمدند و با ایشان ملاقات می کردند و از ایشان تقاضا می کردند که در انتخابات حضور پیدا کند تا مردم را از شرایط سختی که در آن قرار داشتند خارج کند. مردم باور کرده بودند که ایشان توانایی انجام این کار را دارد و می تواند کشور را به وضعیت مطلوبی برساند.

وی گفت: احساس بنده هم این است که آقای هاشمی چندان بی رغبت نبود و احساس می کرد که اوضاع کشور خوب پیش نمی رود و لازم است که در صحنه حضور پیدا کند. بنابراین نسبت به ملاقات هایی که با ایشان صورت می گرفت و درخواست می شد تا در عرصه انتخابات حضور یابند جواب منفی نمی دادند. در آن ایام می شد در ایشان تردیدی را مشاهده کرد. ضمن اینکه دستگاه امنیتی- اطلاعاتی در آن مقطع، بعضاً با کسانی که می خواستند با ایشان ملاقات کنند تماس می گرفتند و تذکر می دادند که این ملاقات ها صورت نگیرد. اما علیرغم این موضوع، افراد بسیاری می آمدند و آقای هاشمی با این‌ها ملاقات و گفت‌وگو می‌کرد و تا زمانی که در آن چند روز آخر ثبت نام انتخابات دیگر به این نتیجه رسید که باید ورود کند و به قول معروف حجت بر ایشان تمام شد که وجودشان برای حضور در انتخابات، لازم است.

کمالی یادآور شد: بعضاً از آقایان علمای قم می آمدند و ملاقات و صحبت هایی می کردند و از ایشان می خواستند که در انتخابات حضور پیدا کنند.مرحوم آیت الله هاشمی نقش زیادی در مسائل داخلی و حتی مسائل خارجی در همان مقطع داشت. گروه های مختلفی از کشورهای خارجی به ایران می آمدند تا با مسئولین سیاسی ملاقات کنند. گرچه بعضی از مسئولین وقت اجرایی کشور به آن گروه های خارجی روی خوشی برای ملاقات آنها با آقای هاشمی نشان نمی دادند ولی برخی از آنها با اصرار با آقای هاشمی رفسنجانی ملاقات می کردند. چه از رؤسای جمهور کشورها یا شخصیت های دیگری از کشورهای اسلامی یا حتی غیراسلامی بعضاً می آمدند و ملاقات می کردند. در داخل کشور نیز گروه هایی ایشان را به عنوان یک مرجع سیاسی و ذی نفوذ به رسمیت می شناختند و تاکید داشتند که ایشان می تواند نقش سازنده ای را در کشور ایفا کند.

وی اظهار داشت: بالاخره آقای هاشمی پذیرفت و کاندیدا شد. در همان مقطع، که بررسی می کردند و همه چیز آماده می شد که بتوانند این کار را انجام دهند؛ حملات از سوی برخی از گروه های فشار روی آقای هاشمی زیاد شده بود و بالاخره یکی از اعضای شورای نگهبان برای آقای هاشمی رفسنجانی خبر آورد که در جلسه شورای نگهبان دستگاه‌های امنیتی آمده اند و گزارشاتی داده‌اند که این گزارشات موجب شده تا شورای نگهبان، احساس خطر کند و شما را رد صلاحیت کند. احساس خطری که می‌کردند این بود که حضور و وجود ایشان در انتخابات به نفع انقلاب و اسلام نیست در حالی که هم خود آقای هاشمی رفسنجانی این باور را داشت و هم ما این باور را داشتیم که آقای هاشمی همه وجود خودش را برای انقلاب و اسلام گذاشته بود. به هر صورت شورای نگهبان ایشان را رد صلاحیت کرد.

مشاور آیت‌الله هاشمی عنوان کرد: وقتی که صلاحیتشان مورد تأیید واقع نشد؛ گروه های مختلف در دفتر ایشان جمع شده بودند و بعضی تهدید می کردند به اینکه ما دیگر در انتخابات شرکت نخواهیم کرد و برخی دیگر نیز می گفتند که دیگر انتخابات معنا ندارد. منتهی مرحوم آیت الله هاشمی بسیار خونسرد و آرام گفتند که باید تصمیمی بگیریم که به نفع کشور، انقلاب و مردم باشد و نهایتاً به این جمع بندی رسیدند که از شخص دیگری حمایت کنند. برهمین مبنا گروهی را تشکیل دادند از جمله آقایان ناطق نوری،سیدمحمدخاتمی و سیدحسن آقای خمینی و آن گروه، چند نفری که مطرح بودند را بررسی و نهایتاً آقای روحانی را انتخاب کردند.در حالی که ایشان می توانست همان موقع احساس ناراحتی کرده و قهر کند و شرایطی را بوجود بیاورد که مردم نسبت به انتخابات و انقلاب دلسرد شوند ولی علیرغم دلخوری های قبلی، این کار را نکرد و باز هم در جهت منافع انقلاب و برهم زدن نقشه تندروها و گروه های فشار گام برداشت.

وی یادآور شد: این جایگاه اندیشه ورزی و منطقی بودن تنها در داخل کشور نبود.حتی برخی از چهره های سیاسی بین المللی و مقامات سایر کشور با ایشان برای حل مشکلات داخلی کشورشان یا مشکلات آنها با ایران رایزنی می کردند. یکبار که بشار اسد برای ملاقات با آقای هاشمی آمده بود در میان صحبت های خود گفت که پدرم یعنی حافظ اسد به من گفته بود که هر وقت در اداره امور کشور به مشکلی برخوردید به آقای هاشمی مراجعه کنید و از ایشان مشورت بخواهید.آیت الله هاشمی به عنوان یک صاحب فکر و نظر و به عنوان صالح طرف مشورت در سطح بین المللی شناخته شده بودند . یک نمونه دیگر اینکه، جلال طالبانی رئیس جمهور عراق که به ایران آمده بود با آقای هاشمی ملاقاتی داشت. آقای هاشمی ضیافت شامی ترتیب داده بود و از آقای طالبانی دعوت کرده بود تا با همراهانشان بیایند. من نیز در مراسم حضور داشتم و در کنار آقای طالبانی نشسته بودم.

کمالی ادامه داد: آقای طالبانی به زبان فارسی تسلط داشت. ما با هم صحبت می کردیم. آقای طالبانی از من پرسید: «چرا آقای هاشمی با سفر به عراق موافق نیست؟ و مرتباً هم می گویند بعداً سفر خواهیم کرد.»به آقای طالبانی گفتم که ظاهراً وزیر کشور شما مصاحبه خوبی نکرده و مطالبی را گفته که درخور دوستی با انقلاب و ملت ما نیست.به صورتی هم تلویحی گفته اند که اگر سفری از مقامات سیاسی ایران به عراق صورت بگیرد مردم در خیابان ها علیه ایران تظاهرات خواهند کرد. آقای طالبانی بلافاصله با صدای بلند میان جمعیت اظهار کرد که آیا چنین اتفاقی افتاده؟ و یک چنین مصاحبه ای صورت گرفته است؟ وزرایی که همراه ایشان بودند اظهار بی اطلاعی کردند و آقای هاشمی هم گفت که حالا که چنین است ما می آییم.بعدا سفر آقای هاشمی رفسنجانی به عراق صورت گرفت.

وی خاطرنشان کرد: این سفر با استقبال بسیار خوب دولت و مردم شریف عراق مواجه شد. با توجه به هشت سال جنگی که میان ایران و عراق صورت گرفته بود و مردم از هر دو طرف آسیب دیده بودند می توانست این سفر موجبات یک ابراز ناراحتی را بوجود بیاورد ولی در تمام طول سفر هم دولت و هم مردم عراق استقبال بسیار مفصل و شایسته ای از آقای هاشمی و هیأت همراه ایشان به عمل آوردند.این برخورد آقای هاشمی در آن ضیافت شام موجب شد که فرصت بزرگی برای یک سفر دیپلماتیک بوجود بیاید.ایشان در بزنگاه ها تصمیمات خاصی می گرفت که حاکی از هوش و ذکاوت بسیارشان بود.شما این کیاست و ذکاوت را نیز در کشورداری و امر حکمرانی هم مشاهده می کنید.

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب عنوان کرد: از سوی دیگر،آقای هاشمی در هر زمینه ای، واقع نگر بود. در زمینه جنگ، واقع نگری را در ایشان می بینیم. در بحث قطعنامه می بینیم، در بحث برجام می بینیم، در بحث وضعیت اقتصادی کشور می بینیم. در همه بخش های کشور می بینیم که ایشان واقع نگر بود. ایده آل های خودشان را داشتند ولی در کنار این ایده آل ها، به واقعیت هم توجه داشتند که آیا قابل دسترسی هست یا نه! هر وقت که می دیدند نمی توانند به خاطر کاستی ها و کمبودها و مشکلاتی که وجود دارد به نتیجه مطلوب برسند موضوع را صریح با مردم بیان می کردند و سعی می کردند مردم را در جریان قرار دهند و آنها را با خودشان همراه می کردند. در خاطرم هست که حتی در زمان جنگ وقتی که اتفاقی می افتاد و هر وقت در جبهه مشکلاتی پیش می آمد ایشان با یک سخنرانی در نماز جمعه، روحیه را به همه نیروهای نظامی کشور برمی گرداندند و در حقیقت وضعیت را به صورت عادی در می آوردند. آقای هاشمی همواره سعی می کردند تا مسائل را تجزیه و تحلیل کنند و برهمین اساس همه کسانی که دست اندرکار امور بودند را در جریان قرار می دادند تا با همفکری بهترین نتیجه حاصل شود.

وی با بیان اینکه به آرا و نظرات جمعی به شدت معتقد بودند، گفت: در جلسات هیات دولت هیچگاه از جایگاه رئیس دولت و رئیس جمهور برخورد نمی کردند.باید در همه موضوعات اقناع انجام می شد بعد تصمیم و رای هیات دولت گرفته می شد.در دوران دفاع مقدس هم همه احساس می کردند در مدیریت جنگ مؤثرند از کسی که در خانه کمک جزئی به جبهه می کرد تا کسانی که فرزندانشان را به جبهه فرستاده بودند و یا کسانی که تدارکات جنگ را برعهده داشتند. همه احساس می کردند که در دفاع مقدس نقش دارند.

کمالی در پایان عنوان کرد: شما در زمانی که ایشان در مجلس بود ببینید با آن همه وظایف سنگین مجلس بازدیدهای مکررشان از جبهه زبانزد خاص و عام بود.وجوه مختلف شخصیت مرحوم آیت الله هاشمی در طول نزدیک به ۴ دهه تصمیم گیری و تصمیم سازی در سطح کلان کشور شیوه های متنوع حکمرانی را در خود دارد که شاخصه همه این وجوه متنوع توجه و تکیه کامل به مردم و حراست و حفاظت همزمان از جمهوریت و اسلامیت نظام بود.