«آب چغندر» در برابر «آب انار»؛ کدام‌یک برای کاهش فشار خون بهتر است؟

 آب چغندر و آب انار سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که ممکن است با سازوکارهای متفاوت به کاهش فشار خون کمک کنند. چغندر دارای ترکیبات قوی همچون اسید کافئیک و نیترات‌هاست که اثر سریع‌تری بر فشار خون دارند، در حالی که انار حاوی پلی‌فنول‌هاست که در مدت چند هفته یا چند ماه می‌توانند به‌تدریج فشار خون را پایین بیاورند. 

آنتی‌اکسیدان‌ها گروهی متنوع از ترکیبات هستند که به خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند. رادیکال‌های آزاد مولکول‌های ناپایداری هستند که می‌توانند به‌شکل مستقیم به رگ‌های خونی آسیب رسانده و موجب التهاب عروقی شوند؛ رخدادی که در نهایت به فشار خون بالا می‌انجامد. 

بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند، اما چغندر به دلیل نوع ترکیبات خاص خود متمایز است، از جمله: 

• بتالین‌ها: این رنگدانه‌ها که در تعداد کمی از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند، آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمندی هستند که آنزیم تنظیم‌کننده فشار خون به نام ACE (آنزیم مبدل آنژیوتانسین) را مهار می‌کنند. 

• نیترات‌ها: اگرچه از دید فنی آنتی‌اکسیدان نیستند، اما در بدن به اکسید نیتریک (NO) تبدیل می‌شوند که موجب گشاد شدن رگ‌ها و افزایش جریان خون می‌شود و به دنبال آن فشار خون کاهش می‌یابد. 

• اسیدهای فنولیک: از جمله اسید فرولیک که به حفظ سطح اکسید نیتریک در خون کمک می‌کند و اسید کافئیک که موجب شل شدن دیواره رگ‌های خونی می‌شود. 

غلظت بالای نیترات‌ها در آب چغندر موجب ایجاد اثر سریع‌تری بر کاهش فشار خون می‌شود. با افزایش دسترسی NO و تحریک گشاد شدن عروق، آب چغندر ممکن است در مدت تنها ۳۰ دقیقه فشار خون را کاهش دهد. 

آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آب چغندر می‌توانند اثر تجمعی هم داشته باشند و در طول زمان، کاهش بیشتر فشار خون را ایجاد کنند. با کاهش استرس اکسیداتیو، آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند بتالین‌ها ممکن است انعطاف‌پذیری و عملکرد رگ‌ها را بهبود بخشند و طی هفته‌ها یا ماه‌ها به‌تدریج فشار خون را پایین بیاورند.

چگونه آنتی‌اکسیدان‌های آب انار به کاهش فشار خون کمک می‌کنند

آب انار سرشار از گروهی از آنتی‌اکسیدان‌ها به نام پلی‌فنول‌ها است که برخی از آن‌ها اثرات مفیدی بر فشار خون دارند، از جمله: 

• پونیکالاژین

• پدونکولاژین

• پونیکالین

مانند همه آنتی‌اکسیدان‌ها، پلی‌فنول‌ها با کاهش استرس اکسیداتیو و خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد که موجب ضخیم و سفت شدن رگ‌ها می‌شوند، به کاهش فشار خون کمک می‌کنند.  آن‌ها همچنین مانند بتالین‌های موجود در آب چغندر و داروهای ضدفشار خون مانند اِنالاپریل (واسوتک)، به‌شکل طبیعی مهارکننده ACE هستند. 

پلی‌فنول‌های آب انار همچنین از تولید اکسید نیتریک (NO) پشتیبانی می‌کنند، گرچه اثر آن‌ها به قدرت نیترات‌ها نمی‌رسد. در عوض، پلی‌فنول‌ها از سلول‌های پوشاننده دیواره شریان‌ها در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کنند و به آن‌ها اجازه می‌دهند با آزادی بیشتری NO تولید کنند. 

به همین دلیل، اثرات آب انار همواره تدریجی‌تر از آب چغندر است و با مصرف مداوم، طی زمان موجب کاهش فشار خون می‌شود. 

آب چغندر و آب انار چقدر در کاهش فشار خون مؤثرند؟ 

نتایج مطالعات متفاوت است، اما بر پایه تحقیقات موجود، اثر آب چغندر و آب انار بر فشار خون سیستولیک (عدد بالا) و دیاستولیک (عدد پایین) کمابیش ملایم است.  گرچه کاهش فشار خون در برخی افراد، به‌ویژه افراد مبتلا به فشار خون بالا می‌تواند چشمگیر باشد، هیچ‌یک را نباید درمان فشار خون بالا در نظر گرفت. 

یافته‌های کلیدی: 

• آب چغندر: برپایه بررسی ۱۱ مطالعه، آب چغندر فشار سیستولیک را به شکل متوسط ۱۰ میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولیک را ۸ میلی‌متر جیوه کاهش می‌دهد، اما اثر آن کوتاه‌مدت است و طی سه ساعت به اوج رسیده سپس خیلی زود کاهش می‌یابد. با مصرف مداوم، آب چغندر تنها کاهش پایدار فشار سیستولیک را ایجاد می‌کند و آن را حدود ۵ میلی‌متر جیوه پایین می‌آورد. 

• آب انار: برپایه بررسی ۱۴ مطالعه، مصرف روزانه آب انار موجب کاهش متوسط ۵ میلی‌متر جیوه در فشار سیستولیک و ۳ میلی‌متر جیوه در فشار دیاستولیک می‌شود، اما این فواید همواره پس از دو ماه از بین می‌روند و فشار خون به سطح قبلی خود بازمی‌گردد. 

فشار خون بالا چیست؟ 

فشار خون بالا (هایپرتِنشِن) با میلی‌متر جیوه (mmHg) اندازه‌گیری می‌شود و به عنوان فشار سیستولیک ۱۳۰ mmHg یا بالاتر یا فشار دیاستولیک ۸۰ mmHg یا بالاتر تعریف می‌شود. 

سایر فواید سلامتی

آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آب چغندر و آب انار، فواید بیشتری فراتر از «اثر بر فشار خون» دارند، از جمله: 

• بهبود کلسترول: نیترات‌های موجود در چغندر می‌توانند سطح کلسترول بد (LDL) را کاهش دهند، در حالی که پلی‌فنول‌های انار از اکسیداسیون LDL جلوگیری می‌کنند؛ فرآیندی که به تشکیل پلاک در شریان‌ها کمک می‌کند. 

• عملکرد شناختی: اکسید نیتریک حاصل از چغندر می‌تواند جریان خون به مغز را افزایش دهد و شاید عملکرد مغز را تقویت کند. پلی‌فنول‌هایی که در روده به اورولیتین A تبدیل می‌شوند ممکن است در برابر آلزایمر محافظت ایجاد کنند. 

• سرطان: تحقیقات مقدماتی نشان داده که بتالین‌های موجود در چغندر ممکن است از رشد تومورها و ایجاد رگ‌های تغذیه‌کننده سلول‌های سرطانی جلوگیری کنند. پلی‌فنول‌های موجود در انار نیز ممکن است رشد و گسترش سلول‌های سرطان پروستات را کاهش دهند.