چرا همسر حضرت زینب (س) در کربلا حضور نداشت؟

بنابر روایت حوزه، برای واکاوی این موضوع مهم، گفتگویی با حجت‌الاسلام مهدی سنجرانی، پژوهشگرو کارشناس پاسخگویی به شبهات دینی، داشته ایم که مشروح این گفت‌وگو را با شما مخاطبین گرامی به اشتراک می‌گذاریم.

پاسخ:

عبدالله بن جعفر فردی گرامی در بین مسلمانان و مؤمنین بود و همواره خود را پیرو امیرالمؤمنین علیه السلام و سپس امام حسن و امام حسین علیهما السلام می دانست. حتی وقتی معاویه از او دخترش را برای یزید خواستگاری کرد، زمام امر را به امام حسین علیه السلام واگذار کرد و گفت من در این زمینه از او اطاعت می کنم و هر دستوری بدهد، تابعم.

خصلت های اخلاقی او مثل بخشندگی و همچنین ویژگی های ایمانی او از جمله دفاع از جایگاه ولایت ائمه اطهار علیهم السلام زبانزد بود. او یکی از کسانی است که برای اثبات ولایت و امامت حضرت علی علیه السلام به واقعه ی غدیر خم استناد کرده است که خود این نشان از فضل و بزرگی ایشان دارد.

با همه ی اینها، درباره اینکه چرا عبدالله در سفر کربلا با امام حسین علیه السلام همراه نشد، احتمالات مختلفی مطرح شده است. ولی شاید بتوان دو احتمال را از بقیه پررنگ تر و به حقیقت نزدیک تر دانست:

کهولت سن، مانع از حضور در کربلا

احتمال اول این است که او مردی حدود ۷۰ ساله بود و کسی در این سن، معمولا توان یاری امام علیه السلام در چنین سفری را ندارد. بنابر این، عبدالله مثل همیشه تابع و پیرو امام حسین علیه السلام بود. ولی به دلیل کهولت سن، نمی توانست با ایشان همراه شود. شاهد اینکه عبدالله برای همراه نشدن با امام حسین علیه السلام عذر داشت این بود که اولا همسرش حضرت زینب سلام الله علیها را با ایشان همراه کرد و ثانیا به دو فرزندش عون و محمد مأموریت داد که با امام علیه السلام همراه شوند و در رکاب ایشان شمشیر بزنند.

شاهد دیگر این است که ایشان همواره حتی پس از واقعه ی کربلا از اینکه نتوانست در رکاب امام حسین علیه السلام شهید شود، افسوس می خورد که خود نشان دهنده این است که با توجه به شخصیت والایی که داشت، اگر مانعی نداشت، حتما با آن حضرت همراه می شدند.

شاهد دیگر این است که نه حضرت زینب سلام الله علیها و نه بقیه بنی هاشم، ایشان را برای همراه نشدن با امام حسین علیه السلام هرگز ملامت نکردند و ارج و منزلت ایشان پس از واقعه کربلا به هیچ وجه در بین بنی هاشم و شیعیان کاسته نشد.

تلاش عبدالله برای منصرف کردن امام حسین (ع)

احتمال دیگر، این است که عبدالله با همه ی جایگاه والا و پیروی مطلقی که از امام حسین علیه السلام داشت، طبق تحلیل خود، سفر امام حسین علیه السلام را به صلاح نمی دانست و با آن مخالف بود.

شاهد این که تلاش هایی کرد تا امام علیه السلام را از حرکت به سمت مکه منصرف کند و نامه ای هم به والی مکه نوشت تا امان نامه ای به ایشان بدهند؛ اما این مسأله باعث نشد که همراه نشدن او، تخلفی از پیروی امام علیه السلام باشد. چه اینکه امام حسین علیه السلام نه بر ایشان و نه بر بقیه شیعیان الزام نکرده بود که با او همراه شوند. بلکه هر کسی همراه امام علیه السلام می شد، فضیلت ویژه ای پیدا می کرد.

شاهد این احتمال می تواند کهولت سن ایشان و این احتمال باشد که بعضی گفته اند خود امام علیه السلام هم موافق ماندن ایشان بوده اند تا در بین سایر بنی هاشم که در مدینه می مانند، بزرگی بماند تا امور آن ها را سامان دهد.

عبدالله بن عباس؛ همراهی نکرد اما اطاعت را ترک ننمود

بنابراین طبق این تحلیل، عبدالله در اطاعت از امام حسین(علیه السلام) کوتاهی نکرده است و صرفاً به دلیل تحلیل خاص یا موانع موجود، از فضیلت همراهی با ایشان محروم شده است. با این حال، او حضرت زینب(سلام الله علیها) و دو فرزند خود را در رکاب امام(علیه السلام) قرار داد تا حداقل از این طریق یاری‌گر باشد.

ناگفته نماند که عدم همراهی عبدالله به هیچ‌وجه دلیلی بر اشتباه بودن قیام امام حسین(علیه السلام) نیست؛ چراکه عبدالله خود امام را پیشوای خویش می‌دانست و در دفاع از مقام امامت ایشان هیچ‌گاه کوتاهی نکرد.

از سوی دیگر، حقانیت قیام عاشورا را باید در کلام و رفتار خود امام حسین(علیه السلام) جستجو کرد، نه در مواضع دیگران - حتی اگر این شخصیت، بزرگی مانند عبدالله بن جعفر (همسر حضرت زینب(سلام الله علیها)) باشد.

در مجموع، می توان گفت، با توجه به اینکه عبدالله انسانی مؤمن و ولایت پذیر بود، و اینکه دارای کرامت های اخلاقی والایی بود، و با توجه به اینکه حضرت زینب سلام الله علیها و فرزندانش را با امام حسین علیه السلام همراه کرده بود، بتوان احتمال نخست را تقویت کرد و نتیجه گرفت که اگر موانع موجود نبود، عبدالله حتما با امام علیه السلام همراه می شد و در رکاب ایشان به شهادت می رسید.