بررسی ظرفیت تعاونیها برای سازماندهی جمعی نیروی کار در پنل تخصصی هفته پژوهش و فناوری
پنل تخصصی «سازماندهی جمعی نیروی کار با استفاده از ظرفیت تعاونیها» به مناسبت هفته پژوهش و فناوری، با حضور رییس موسسه کار و تامین اجتماعی، پژوهشگران و کارشناسان حوزه کار و رفاه اجتماعی برگزار شد و در آن، ابعاد مختلف نقش تعاونیها در مواجهه با چالشهای بازار کار، توانمندسازی نیروی کار و اصلاح مسیر خصوصیسازی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
به گزارش روابط عمومی موسسه کار و تامین اجتماعی دکتر حسن محمدصادقیان معاون پژوهشی موسسه با اشاره به محورهای این پنل اظهار کرد: بازار کار ایران امروز با گسترش اشتغال غیررسمی و شکافهای جنسیتی و منطقهای در دسترسی به فرصتهای شغلی مواجه است و در چنین شرایطی، نقش تعاونیها برای بازیابی فرصتها و مردمیسازی آنها بیش از گذشته اهمیت مییابد. وی افزود: سه زاویه نگاه متفاوت که در این پنل در کنار هم قرار گرفتهاند، میتوانند تصویری جامع از ظرفیتها و کارکردهای تعاونیها ارائه دهند.
وی با تأکید بر رویکرد مسئلهمحور این نشست تصریح کرد: انتظار ما این است که در این پنل صرفاً توصیف وضعیت موجود مطرح نشود، بلکه شناسایی دقیق مسائل و ارائه راهحلهای عملی در دستور کار قرار گیرد و در نهایت، خروجی مباحث به صورت یک گزارش سیاستی روی میز نهادهای ذیربط قرار گیرد.
در ادامه، عباس گرگی در ارائهای با موضوع «تعاونی کارگر-مالک» به بحث سازماندهی جمعی نیروی کار پرداخت و گفت: به طور کلی، سازماندهی جمعی نیروی کار از دو مسیر قابل پیگیری است؛ نخست از طریق شرکتهای سرمایهداری متعارف موجود و دوم از طریق نیروی کاری که در بخش غیررسمی بازار کار فعالیت میکنند. وی با اشاره به الگوهای مختلف مشارکت کارگران افزود: پنج نوع مشارکت و قدرتدهی به کارگران وجود دارد که از مشارکتهای محدود در چارچوب اقتصاد سرمایهداری آغاز میشود و تا اتحادیهها، شوراهای کار و اشکال مختلف کنترل کارگری ادامه مییابد؛ هرچه در این طیف جلوتر میرویم، میزان مشارکت و قدرت کارگران افزایش پیدا میکند.
وی با اشاره به ایده کارگر-مالک اظهار کرد: رسیدن به مدل کارگر-مالک رؤیایی است که از زمان انقلاب صنعتی مطرح بوده و برای تحقق آن، روشهایی مانند تسهیم سهام بنگاهها و مشروطسازی حق کنترل میان کارگر و کارفرما تجربه شده است؛ رویکردی که میتوان از آن به عنوان نوعی «مشروطه اقتصادی» یاد کرد. به گفته وی، سازمان بینالمللی کار نیز آینده جامعه کارگری را در گسترش همین مدلها میبیند.
دکتر عقیل خالقی نیز در بخش دیگری از این پنل، با تمرکز بر آسیبشناسی توانمندسازی زنان، اظهار کرد: توانمندسازی زنان، بهویژه زنان روستایی، در بستر تشکلهای واقعی و مشارکتمحور محقق میشود و نمیتوان نقش تعاونیها و فرآیند تشکلیابی را در این زمینه نادیده گرفت. وی تأکید کرد که تعاونیها میتوانند بستری عملی برای افزایش مشارکت اقتصادی و اجتماعی زنان فراهم کنند.
در ادامه، دکتر شاهو رستگاری با اشاره به تجربه خصوصیسازی در ایران و امکان بهرهگیری از ظرفیت تعاونیها، گفت: در فرآیند خصوصیسازی سه ضلع اصلی شامل مدیران دولتی، کارگران و بخش خصوصی درگیر هستند و توجه همزمان به هر سه ضلع اهمیت اساسی دارد. وی افزود: برخلاف برخی دیدگاهها که خصوصیسازی را مساوی با دموکراتیک شدن میدانند، تجربه ایران نشان میدهد که این فرآیند در بسیاری از موارد ناموفق بوده و مشکلات متعددی در حوزه تولید، اثربخشی و کارایی بنگاهها ایجاد کرده است.
وی با تأکید بر اینکه خصوصیسازی صرفاً انتقال مالکیت نیست، تصریح کرد: این فرآیند نیازمند پیوستهای فرهنگی و اجتماعی گسترده است و در این میان، تعاونیها میتوانند بهعنوان یک واسط عدالتمحور ایفای نقش کنند و حتی در سطح سیاستگذاری نیز اثرگذار باشند.
این پنل تخصصی تلاش داشت با نگاهی تحلیلی و کاربردی، ظرفیتهای تعاونیها را بهعنوان یکی از ابزارهای مهم سازماندهی جمعی نیروی کار و تحقق عدالت اجتماعی در بازار کار ایران مورد واکاوی قرار دهد.
