پشت‌پرده آغاز به کار ائتلاف ضد داعش در عراق/ سرنوشت مصوبه خروج نظامیان آمریکا/ مدل امتیازگیری الکاظمی از واشنگتن

«قاسم محبعلی» مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در تشریح دلایل و پیامدهای آغاز به کار ائتلاف ضد داعش در عراق در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: شروع کار ائتلاف ضد داعش در عراق به رهبری ایالات متحده چندی قبل از وقایع اخیر منطقه و عراق قابل پیش‌بینی بود؛ چراکه پس از ترور سردار سلیمانی و ابومهدی مهندس در فرودگاه بغداد پاسخ ایران به نحوی بود که مجادله میان تهران و واشنگتن به بالاترین حد خود رسید. این منازعه به حدی بالا گرفت که کشورهای دخیل در ائتلاف ضد داعش و همچنین اعضای ناتو که در خاک عراق حضور داشتند اعلام کردند فعالیت خود را به حالت تعلیق درآوردند و حتی بخشی از نیروهای خود را از عراق خارج کردند. در آنجا بود که ایالات متحده فعالیت ائتلاف ضد داعش را به حالت تعلیق درآورد یا در پایین‌ترین سطح فعالیت می‌کردند. در این برهه و طی بازه مذکور اتفاقات زیادی رخ داد که یکی از آنها بحران بی‌دولتی و عدم استقرار حاکمیت قدرتمند در بغداد بود اما طی هفته‌های اخیر شاهد هستیم که پس از به روی کار آمدن دولت مصطفی الکاظمی، داعش هم اقدام‌های خود را از سر گرفت.

وی ادامه داد: توجه داشته باشید که تمام این مسائل باید در قالب یک سناریو مورد تحلیل قرار بگیرد اما نباید از تئوری توطئه در این راستا استفاده کرد. اینکه دیده می‌شود ائتلاف ضد داعش بعد از چند ماه فعالیت خود را از سر می‌گیرد و اتفاقاً رسانه‌های همسو با آمریکا این موضوع را اعلام رسمی می‌کنند، ریشه در خیزش مجدد داعش در عراق دارد. نکته مهمتر این است که در زمانی که در یک کشور بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با یکدیگر وارد فاز تقابلی می‌شوند، بازیگران غیررسمی و حتی مخرب مانند داعش فضا را برای زیستن مجدد خود مهیا می‌بینند و وارد میدان می‌شوند. به عنوان مثال در مورد پیدایش القاعده در افغانستان هم چنین اتفاقی رخ داد؛ به گونه‌ای که در زمان ورود شوروی به این کشور درگیری میان بازیگران به حدی رسید که شکاف‌های امنیتی، سیاسی و اجتماعی به وقوع پیوست و در نهایت القاعده در چنین محیطی به وجود آمد. پس از آن طالبان به روی کار آمد و تمام اینها نشان می‌دهد که شکاف‌ها و مجادله‌های سیاسی در خاک یک کشور می‌تواند فضا را برای اعلام حضور و رشد جریان‌های رادیکال فراهم کنند.

این تحلیلگر ارشد مسائل منطقه با اشاره به رابطه فعال شدن ائتلاف ضد داعش و خروج نظامیان آمریکا از عراق، گفت: از گذشته انتظار این می‌رفت که داعش در فضای به هم ریخته عراق مجدداً دست به کار شود که طی هفته‌های گذشته شاهد اقدامات آنها و مقابله قوای مسلح عراق بودیم. در این بین باید توجه کرد که در سیاست یک اصل وجود دارد و آن این است که «استفاده از ابزار زمانی محقق می‌شود که فضای بهره‌برداری از ابزار فوق وجود داشته باشد».  با این تئوری به راحتی می‌فهمیم که ایالت متحده چگونه از داعش به نفع خود در عراق استفاده می‌کند. از سوی دیگر باید فهمید که چگونه شکاف‌ها در عراق فعال شده است. البته شیوع کرونا هم در این سناریو دخیل بوده ولی باید متوجه باشیم که احتمالاً عراقی‌ها هم از آمریکایی‌ها برای مقابله با داعش کمک خواسته‌اند. برخی از تحلیلگران معتقدند که آمریکایی‌ها پس از فعال کردن داعش و به دنبال آن ائتلاف ضد داعش، به دنبال آن هستند تا با این سناریو از عراق خارج نشوند و حضور خود را قانونی جلوه دهند. در مقابل این افراد به مصوبه پارلمان عراق مبنی بر خروج نظامیان آمریکا از عراق اشاره می‌کنند و معتقدند که آمریکایی‌ها به همین دلیل در حال نوشتن یک سناریوی جدید هستند.

محبعلی افزود: واقعیت این است که مصوبه پارلمان عراق توسط شیعیان مورد تایید قرار گرفت و اهل سنت به علاوه کردهای عراق آن را قبول ندارند. حتی گفته شده که برخی از شیعیان هم در روز رای‌گیری حضور نداشتند و به همین جهت معتقدم که بحث فعلی فقط بایکوت مصوبه پارلمان در مورد خروج آمریکا از عراق نیست، بلکه سناریوی واشنگتن بزرگتر و همه‌گیرتر از آن چیزی است که ما فکر می‌کنیم. درست است که مصوبه پارلمان عراق اهرم فشار علیه ایالات متحده به حساب می‌آید اما باید توجه داشته باشیم که کلیت این مصوبه همچنان درهاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ حالا هم که تهدید داعش رخ عیان کرده، فکر نمی‌کنم آمریکایی‌ها از عراق خارج شوند. از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که دولت مصطفی الکاظمی تفاوت‌های بسیار زیادی با دولت عادل عبدالمهدی دارد؛ چراکه او یک مهره اطلاعاتی است و بیم آن را دارد که نیروهای نظامی و غیرنظامی در عراق با تعمیق بحران به جان یکدیگر می‌افتند. به همین دلیل نمی‌خواهند در کشور درگیری داخلی ایجاد شود و فضا را به سمتی برود که مجدداً اقدام‌های تروریستی مانند سال‌های قبل به اوج خود برسد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد مصطفی الکاظمی علاقمند به خروج ایالات متحده از عراق نیست ولی در طرف دیگر باید متوجه باشیم که آمریکایی‌ها زمانی از عراق خارج می‌شوند که منافعشان تامین و تثبیت شود و در آن حالت هم بخشی از نیروهای آنها در عراق باقی می‌مانند. نکته دیگر این است که بحث مصوبه پارلمان عراق می‌تواند به یک ابزار امتیازگیری از آمریکا بدل شود؛ بدین معنا که مصطفی الکاظمی به طرف آمریکایی اعلام می‌کند که جریان‌های شیعی فشارهای خود را برای خروج آنها افزایش داده‌اند و همین موضوع می‌تواند باعث شود تا دولت او امتیازهای بیشتری از آمریکا بگیرد. باید به این نکته توجه داشت که بازی سیاست بیش از آنچه که ما فکر می‌کنیم پیچیده است و نمی‌توانیم به صورت تک جانبه مسائل را تحلیل کنیم؛ لذا باید متوجه بود که تمام بازیگران در عراق منافعی دارند و هر کاری برای حفظ این منافع انجام می‌دهند.