۵ دلیل افزایش نقش ترکیه در بحران لیبی/ سناریوی غرب و کشورهای عربی برای آنکارا و طرابلس

«جعفر قنادباشی» کارشناس مسائل آفریقا با اشاره به تشدید درگیری‌ها در لیبی و افزایش نقش ترکیه در این بحران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: از آغاز دور جدید درگیری‌ها در لیبی و گسترش مناقشات سیاسی-نظامی در این کشور حدود یک سال می‌گذرد و به نوعی وارد سال دوم این بحران شده‌ایم. چندی پیش طرفین درگیری در این بحران سعی داشتند تا بتوانند مناقشات را حل و فصل کنند که در این میان شاهد برگزاری اجلاس برلین بودیم اما این اجلاس هم خروجی خاصی در بر نداشت و نتوانست کاری از پیش ببرد. پس از آن نیروهای ارتش ملی لیبی به رهبری ژنرال خلیفه حفتر به مواضع دولت وفاق ملی لیبی در طرابلس حمله کردند اما بحران وارد فضای جدید شد که موجب افزایش تحرکات ترکیه در این کشور شده است. باید متوجه باشیم که محوریت دور جدید درگیری‌های لیبی، با آنکارا است؛ چراکه این کشور اخیراً با تقویت حمایت خود از دولت وفاق ملی باعث شد تا آنها بتوانند علیه خلیفه حفتر وارد درگیری با خلیفه حفتر شوند و حالا می‌توانیم بگوییم که معادلات در لیبی وارد فاز جدید خود شده است.

وی ادامه داد: در روزهای اخیر دولت وفاق ملی لیبی با حمایت ترکیه توانسته شهر ترهونه را از نیروهای خلیفه حفتر پس بگیرد و به نوعی این وضعیت نشان می‌دهد که ترکیه در حال تقویت مواضع دولت وفاق ملی لیبی است. در این میان باید متوجه باشیم که آنکارا اهداف زیادی از ورود به بحران لیبی و حمایت از جناح فائزالسراج داشته است. نخستین دلیلی که باعث شده ترکیه وارد معادلات لیبی شود گسترش ابعاد سلطه و سیاستی است که در عوام به آن عثمانی‌گری گفته می‌شود؛ البته این سیاست طی چند سال اخیر و به خصوص توسط نخست وزیر سابق این کشور یعنی «احمد داوود اوغلو» به صورت ضمنی مورد اشاره قرار گرفته بود ولی اردوغان در حال تعمیق و گسترش این مسئله است. دلیل دوم حضور ترکیه در لیبی استفاده این کشور از منابع نفت و گاز شمال آفریقاست که حالا در اختیار طرابلس قرار دارد. ترکیه به دنبال آن است تا در شمال لیبی جای پای خود را محکم کند تا از منابع نفت و گاز این کشور استفاده کند. دلیل سوم حضور آنکارا در لیبی مباحث ایدئولوژیک است؛ باید متوجه باشید که ترکیه و همچنین دولت وفاق ملی لیبی به تفکر اخوان‌المسلمین گرایش دارند و حالا آنکارا به دنبال آن است تا بتواند ریشه‌های اخوانی در لیبی را گسترش و در مرحله دوم تثبیت کند.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: مسئله چهارم که باید آن را از زاویه داخل ترکیه مورد تحلیل قرار داد این است که این کشور یکی از کشورهایی است که رکورددار کودتا توسط ارتش است و حالا اردوغان به دنبال آن است تا بتواند فضایی را ایجاد کند که ارتش این کشور بیکار نباشد. به یاد داریم که در کودتای ۱۵ جولای ۲۰۱۶ ارتش مورد مواخذه جدی قرار گرفت و اساساً این جناح را مسئول به وجود آمدن کودتا دانستند. به همین دلیل پس از سال ۲۰۱۶ تاکنون شاهد آن هستیم که ترکیه و در رأس آن اردوغان به دنبال طراحی و اجرای سناریوهایی است که بتواند ارتش کشورش را مشغول نگه دارد که می‌توان به پرونده حضور ترکیه در سوریه و همچنین در لیبی اشاره کرد. پنجمین هدف حضور ترکیه در لیبی به فروش تسلیحات نظامی این کشور برمی‌گردد. باید متوجه باشیم که ترکیه یکی از کشورهای عضو ناتو است و به راحتی می‌تواند تسلیحات سبک و سنگین تولید کند. از این جهت لیبی بازار مناسبی برای تسلیحات تولید شده توسط آنکارا خواهد بود.

قنادباشی افزود: ترک‌ها برای فائق آمدن بر بحران‌های سیاسی و اقتصادی خود اقدام به حمایت از دولت وفاق ملی و ورود به لیبی کرده‌اند اما مسئله اینجاست که آنها از غرب چراغ سبز دریافت کردند. یکی از نکات بسیار مهم در رابطه با لیبی این است که روسیه و ترکیه در زمین بازی این کشور با یکدیگر اتفاق نظر دارند و از سوی دیگر غربی‌ها نگران بودند که یک دولت مستقل در لیبی سر کار بیاید اما حالا که ترکیه عضو ناتو است و به عنوان صحنه‌گردان وارد معادله این کشور شده غربی‌ها تا حدودی آرام شدند. مطمئناً غربی‌ها بین روسیه و ترکیه، آنکارا را انتخاب می‌کنند و به نوعی انتخاب بین بد و بدتر اتفاق افتاده است. در راستای این وضعیت، درگیری ترکیه با امارات و عربستان در مورد لیبی هم کاملاً مشهود است. این سه ضلعی وارد محور جدیدی از اختلاف‌های خود شده‌اند و به نوعی یک دوقطبی ایجاد شده است. به عنوان نمونه اگر نگاهی به تسلیحات ارتش ملی لیبی به رهبری خلیفه حفتر بیندازیم می‌بینیم که امکانات و تجهیزات آنها برای مقابله با ترکیه و دولت وفاق ملی بروزرسانی شده که این موضوع فعال بودن ریاض و ابوظبی را نشان می‌دهد. موضوع دیگر جنگ رسانه‌ای میان آنکارا با عربستان و امارات است که به یک درگیری مجازی با درون‌مایه سیاسی تمام‌عیار تبدیل شده است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: ترکیه تمام امکانات نظامی و تسلیحات خود را در اختیار طرابلس قرار داده و تمام این مسائل نشان از تاثیر شرکت‌های نظامی بر اقتصاد کشورهای دخیل در بحران لیبی دارد؛ چراکه شرکت امنیتی واگنر هم از سوی روس‌ها در این مجادله قرار دارد و وظیفه‌اش حمایت از نیروهای خلیفه حفتر است. معتقدم که چشم‌انداز لیبی مبهم است و حتی آتش‌بس هم روی کاغذ اعتبار دارد. تمام دولت‌های درگیر در مناقشه این کشور به دنبال پایان جنگ و درگیری نیستند، بلکه آنها به دنبال ضرر کمتر و منافع بیشتر هستند. این موضوع دقیقاً نشان می‌دهد که مردم لیبی بازنده اصلی این بحران خواهند بود. در وضعیت کنونی نیاز مردم لیبی بحث دولت‌سازی و تصویب قانون اساسی است ولی هیچکدام از بازیگران دخیل در پرونده لیبی حاضر نیستند دست به چنین کاری بزنند. بنابراین باید بگویم لیبی همانند سومالی وارد یک بحران جدی شده است که هزینه آن را مردم این کشور پرداخت می‌کنند.