پیش‌نویس طرح آشتی ملی عراق در حال نگارش است/ کمک ایران در مقابله با داعش جلوی بسیاری از فجایع را گرفت
مشاور سیاسی رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق گفت: یکی از محورهای اصلی فعالیت مجلس اعلی چه در زمان حاضر و چه در زمان حکومت صدام، ایجاد وحدت ملی میان گروه های مختلف عراقی اعم از شیعه، سنی، ترکمن، آشوری و ایزدی بوده است.
«سید محسن حکیم» مشاور سیاسی رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق٬ عضو شورای رهبری مجلس اعلا، برادر و مشاور سیاسی «سید عمار حکیم» در گفتوگوی اختصاصی با خبرنگار ایلنا، به بررسی موضوع‌هایی همچون جایگاه مجلس اعلا در عرصه سیاست داخلی این کشور و روابط میان ایران و عراق پرداخت.
متن کامل این مصاحبه در ذیل می‌آید:
مجلس اعلا یکی از گروه های شناخته شده عراق است. لطفا تاریخچه کوتاهی از فعالیت آن را از بدو تاسیس تا امروز شرح بدهید.
مجلس اعلای اسلامی یکی از مهم ترین گروه‌های سیاسی عراق است. این مجموعه در سال 1982 توسط «آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی» تاسیس شد و شهید بزرگوار «آیت الله سید محمد باقر حکیم» سخنگویی مجلس را بر عهده گرفت. تعداد زیادی از علمای به نام و شاخص اسلام در تاسیس مجلس اعلی نقش داشتند و در ابتدای امر شاهد حضور بخشی از کردهای عراق در تشکیل این مجموعه بودیم.
مجلس اعلی در آن زمان از جبهه ای اسلامی به شمار می رفت و نقش بسیار مهمی در رهبری معارضه با رژیم بعث ایفا می کرد. مجلس اعلی با سازماندهی جریان سیاسی و جهاد ضد رژیم صدام نقش تاثیرگذاری در سرنگونی بعثی‌ها ایفا کرد و در دوره بعد از آن نیز، حضور پررنگی در فرآیند دولت سازی عراق داشت.
بعد از شهادت سید محمدباقر حکیم، برادر ایشان «سید عبدالعزیز حکیم» به ریاست مجلس اعلی انتخاب شد. وی نیز شخص موثری در پروسه دولت سازی و اخراج نیروهای بیگانه از عراق بود و به عنوان رئیس ائتلاف یکپارچه عراق در آن زمان تلاش می‌کرد تا منافع ملت را در نظر بگیرد و منادی وحدت مذاهب باشد. پس از فوت سید عبدالعزیز در سال 2009 میلادی، شاهد انتخاب فرزند وی به عنوان رئیس مجلس اعلا بودیم و از آن زمان تاکنون، «سید عمار حکیم» سکاندار هدایت این مجموعه است.
مجلس اعلی در انتخابات اخیر توانست کرسی‌های زیادی را کسب کند. در حال حاضر، معاون اول رئیس مجلس از اعضای این مجلس است. این مجموعه در دولت نیز حضور موثری دارد و وزرای نفت، حمل و نقل و ورزش و جوانان از دوستان در مجلس اعلا هستند.
مجلس اعلی پس از صدور فتوای تاریخی آیت الله سیستانی، تمام نیروهای خود را بسیج و تحت عناوین مختلفی مانند «سرایا عاشوراء»، «سرایا جهاد» و «سرایا عقیده» برای مبارزه با داعش سازماندهی کرد. همچنین گروه های متعددی از نیروهای مجلس اعلا برای حمایت از برادران ترکمن در «تلعفر» و «کرکوک» حضور دارند.
وحدت میان شیعه و اهل تسنن یکی از مولفه های مهمی است که همواره مورد تاکید علمای اسلام به خصوص آیت الله سیستانی و مقام معظم رهبری قرار گرفته است. شما به عنوان یکی از گروه های اصلی سیاسی عراق چه گامی در تحقق این مهم برداشته اید؟
یکی از محورهای اصلی فعالیت مجلس اعلی چه در زمان حاضر و چه در زمان حکومت صدام، ایجاد وحدت ملی میان گروه‌های مختلف عراقی اعم از شیعه، سنی، ترکمن، آشوری و ایزدی بوده است. در این زمینه کارهای زیادی از جمله برگزاری کنفرانس‌های گفت‌وگو میان ادیان، مذاهب و قومیت ها انجام شده است. علاوه بر این، طرح کاملی برای ایجاد وحدت ملی عراق توسط ما تدوین شده است. مجلس اعلی اتاق فکری از بهترین افراد خود تشکیل داد و آنها را مامور به تهیه پیش نویس طرح آشتی ملی در عراق کرد.
کمتر از یک ماه پس از آغاز این ماموریت، این تیم توانست پیش نویس مذکور را تدوین و به شورای رهبری مجلس اعلا ارائه کند تا اصلاحات لازم بر آن اعمال شود. این طرح، متشکل از خواسته‌ها و مطالبات تمام قومیت‌ها و مذاهب در چارچوب قانون اساسی عراق است؛ زیرا آشتی ملی تنها با حضور همه گروه‌های مدنی جامعه امکان پذیر است. این تصور غلط در طول 10 سال گذشته وجود داشته که آشتی ملی باید از یک طرف پیگیری شود. به همین دلیل این طرح تدوین شد و برای تمام گروه‌ها، مراجع دینی و طیف‌های سیاسی فرستاده شد تا نظرات خود را بیان کنند. این کار در حال حاضر در حال انجام است و منتظر هستیم که تا نظر تمام گروه‌ها جمع آوری شود تا در یک گردهمایی مشترک، به یک جمع‌بندی کلی برسیم.
این طرح از دو بخش تشکیل شده؛ یک قسمت با توجه به مشکلات جامعه ما، مربوط به حل مشکلات اجتماعی عراق است و بخش دیگر به بحث دولت سازی مربوط می‌شود. تمام این تلاش ها و کارکردها برای ایجاد یک دولت قوی و منسجم در عراق است. در صورت اجرای این طرح، تحول بزرگی در عراق ایجاد می‌شود. این طرح یک مساله ملی و فراشمول است. بخشی از آن برای اجرا، نیاز به تصویب پارلمان دارد و بخش دیگری باید توسط قوه مجریه اجرا شود. قسمتی از آن بر دوش گروه‌های سیاسی و ابعادی دیگر بر عهده نخبگان جامعه مدنی عراق است؛ علما و مراجع دینی نیز نقش بسیار پررنگی در تحقق آشتی ملی حقیقی دارند.
عراق در حال حاضر با پدیده شوم تروریسم دست به گریبان است. کمک‌های جمهوری اسلامی ایران به دولت و ملت عراق را چقدر موثر ارزیابی می کنید؟
بدون تردید ایران مهم ترین کشوری است که از ملت و جمهوری عراق پشتیبانی می کند. کمک‌های ایران به عراق و مردم آن محدود به امروز نیست. جمهوری اسلامی از زمان حکومت صدام و مبارزه با آن حکومت کنار ملت عراق قرار دارد و ما همواره شاهد یاری رساندن ایران بوده‌ایم.
کمک‌های ایران مخصوص به شیعیان نبوده و تمام گروه‌های عراقی را شامل شده است. اگر به تاریخ اپوزیسیون عراق نگاه کنیم، می‌بینیم که سران گروه‌های معارض صدام در ایران ساکن و از کمک های مادی و معنوی کشور شما برخوردار بودند. پس از سقوط صدام نیز ایران نخستین کشوری که پروسه سیاسی جدید (شورای حکومتی) عراق را به رسمیت شناخت. اولین هیئت خارجی که به عراق آمد و با شورای حکومتی دیدار کرد، هیئت اعزامی تهران بود.
بحث مبارزه با داعش نیز در همین مسیر است. جمهوری اسلامی ایران کمک‌های بسیار شایسته به دولت و عراق کرد. اگر فتوای مرجعیت دینی عراق که منجر به بسیج عمومی مردم شد و کمک‌های بی بدیل ایران نبود، شاهد فجایع زیادی بودیم. با توجه به اطلاعات موجود، به طور قطع این فجایع به عراق منتهی نمی‌شد و دامنه آن کشورهای دیگر منطقه را نیز در بر می گرفت. همانطور که داعش به طور رسمی اعلام کرد که هدفش در عراق و سوریه خلاصه نشده و تمام کشورهای منطقه از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس و اردن را در بر می گیرد.
شبکه های اجتماعی مملو از تصاویری که رزمندگان حشدالعبی عراق، عکس مقام معظم رهبری را در دست گرفته اند یا به آن ادای احترام کرده اند. من تصویر ایشان را در نجف و حتی بغداد نیز به وفور مشاهده کردم. برخی رسانه ها و افراد این موضوع را دستمایه تحلیل های منفی علیه ایران قرار داده و عنوان می‌کنند که در دست داشتن تصویر رهبری ایران به معنای نفوذ جمهوری اسلامی در عراق است. این موضوع را چگونه می بینید؟
حضرت آیت الله خامنه ای دارای دو عنوان هستند؛ اول، عنوان دینی معظم له است. ایشان یکی از مراجع تقلید بزرگ و سرشناس جهان اسلام هستند. عنوان دوم، عنوان سیاسی ایشان به عنوان ولی فقیه و رهبر ایران است. حضرت آیت الله خامنه‌ای مقلدان، مریدان و معتقدان زیادی در عراق دارند. لذا نه در عراق و نه در هیچ کشور دیگری نمی توان مقلدین را از ابراز احساسات و ارادت به مرجع تقلیدشان منع کرد.
سپتامبر سال گذشته میلادی، رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که ائتلاف بین المللی برای مبارزه با داعش تشکیل می‌دهد که گستره عملیات کشورهای عراق و سوریه را در بر می گیرد. به نظر شما عملکرد ائتلاف قابل قبول است؟
ما در عراق، حرف ائتلاف بین المللی ضد داعش را بیشتر از عمل آن می بینیم. حرف هایی که می زنند بسیار بزرگ است اما در عمل، بسیار محدود و کوچک فعالیت می کنند. این ارزیابی تنها متعلق به مجلس اعلی نیست؛ فکر می کنم که ما با تمام گروه های سیاسی عراق در تماس هستیم و آن ها به ما می گویند که ما نیز همین اعتقاد را داریم و ائتلاف بین المللی می توانست بیشتر از آنچه امروز ظاهر شده، کارایی داشته باشد. کارکرد ائتلاف به رهبری آمریکا در مقایسه با حجم حمله‌های انجام شده به مواضع داعش، محدود است. آنها کارهایی انجام داده‌اند و کسی منکر آن نیست؛ اما به نسبت تبلیغات انجام شده و به نسبت حجم حملات داعش، بسیار کمتر از حد لزوم بوده است. امروز یک شبه اجماع در مورد اهداف ائتلاف وجود دارد مبنی بر اینکه آنها خواستار مهار داعش در عراق هستند و نه نابودی آن. سیاسیون عراق این برداشت را دارند. فرماندهان نظامی عراق نیز همین برداشت و باور را دارند.
روابط کنونی میان ایران و عراق را چگونه ارزیابی می کنید؟
ارتباط بین ایران و عراق یک ارتباط تنگاتنگ و تاریخی است. مولفه‌های مشترک بسیار زیادی مانند عتبات عالیات، حوزه‌های علمیه، مراجع عظام تقلید و مسائل سیاسی، اقتصادی و امنیتی میان ایران و عراق وجود دارد. یکی از جنبه های مهم این ارتباطات، جنبه مردمی آن است. حضور نخبگان علمی و عشایر، اصحاب رسانه، علمای دین و حتی تجَار در دو کشور این ارتباط را نزدیک‌تر می‌کند. دو کشور زمینه‌های زیادی برای گسترش همکاری دارند٬ اما احساس می‌شود که کارهای انجام نشده زیادی وجود دارد. این ارتباط‌ها، روابط میان دو دولت نیست.
دولت‌ها، چه در ایران و چه در عراق می‌آیند و می‌روند و هر کدام دارای دیدگاه خاص خودشان هستند. ما باید بتوانیم ایران و عراق را از لایه جوامع دو کشور به یکدیگر گره بزنیم. متاسفانه دشمن‌ها همواره تلاش کرده‌اند که میان دو کشور جنگ به راه بیاندازند. آمار بسیار دردناکی در این مورد وجود دارد؛ در طول چهار قرن گذشته، 24 جنگ میان ایران و عراق در گرفته، هر چند 20 معاهده صلح نیز امضا شده است. همه ما شاهد بودیم که آخرین جنگ میان ایران و عراق که همان جنگ تحمیلی است، چه آثار زیانباری بر جای گذاشت. ما باید این تلاش ها را یک بار برای همیشه پایان بدهیم. سال گذشته دو میلیون و صدهزار عراقی وارد ایران شدند و از کشور شما نیز تقریبا همین تعداد نفر به عراق سفر کردند؛ به خصوص برای شرکت در مراسم های اربعین، عاشورا، عرفه و نیمه شعبان. این ارتباطات و مراوادات در نزدیک کردن هر چه بیشتر دو کشور بسیار موثر است.
حضور اصحاب رسانه نیز یکی از مولفه های موثر در تحقق این امر است. بسیار خوشحالم که شما را به عنوان یک خبرنگار در بغداد ملاقات می کنم. مطمئنا شما در طول مدت حضور خود در عراق با افراد مختلف ملاقات و گزارش‌های مختلفی تهیه کردید. ما امیدوار هستیم که شما و تمام خبرنگاران، روی گزاره‌های مثبت مشترک میان دو کشور کار و آن ها را منتشر کنید٬ زیرا دشمنان همیشه روی نقاط اختلاف تمرکز می‌کنند. در واقع دایره مشترکات بزرگ‌تر از نقطه‌های اختلاف است. به طور قطع جمهوری اسلامی ایران و عراق می توانند دو نقطه قوی در منطقه، بلکه در جهان باشند. امروز دولت و ملت عراق برداشت مثبتی نسبت به مردم ایران دارند. آمار و ارقام می گویند که سال گذشته میان دو کشور، 14میلیارد دلار تبادل تجاری صورت گرفته است. ایران و عراق ظرفیت دو یا سه برابر کردن این تبادل را از لحاظ تجاری و از جهات دیگر دارا هستند.
سخن پایانی...
ما امیدواریم روزی برسد که هر عراقی بتواند هر زمان برای زیارت یا ملاقات اقوام و دوستان به ایران بیاید و هر ایرانی نیز بتواند برای زیارت عتبات عالیات و دیدنی های عراق به کشور ما سفر کند. امروز میان ترکیه و عراق، حذف روادید جریان دارد و اتباع دو کشور برای سفر نیازی به اخذ ویزا ندارند. در مورد ایران و ترکیه نیز به همین صورت و مردم دو کشور به راحتی می توانند به آن طرف مرزها بروند. بنابراین با توجه به تمام مشترکاتی که بر شمردیم، چرا باید میان ایران و عراق قانون لزوم اخذ روادید جریان داشته باشد؟
البته کارهایی در این زمینه انجام شده و در گام اول، روادید سیاسی و خدمت دو طرف حذف شد. اما این موضوع محدود است؛ مگر چندبار در سال هیئت های سیاسی ایرانی و عراقی به کشورهای مقابل سفر می‌کنند؟ با توجه به اینکه دو میلیون و صدهزار شهروند در سال گذشته به ایران و عراق سفر کرده اند. این موضوع هیچ توجیه سیاسی و حتی اقتصادی ندارد. در ازای صدور روادید برای مسافر، چهل دلار اخذ می کنیم در حالی که آن مسافر مبلغی بیشتر از آن را در کشور مقصد خرج می کند. زمانی که ما قوانین سفر را تسهیل کنیم، عواید اقتصادی طرفین نیز بیشتر خواهد شد. در انتها از شما و مجموعه خبرگزاری کار ایران (ایلنا) بسیار متشکرم.
گفت و گو: محسن صالحی خواه