طرح ویتکاف برای غزه در راستای کسب امتیاز حداقلی برای آمریکا است/ پایان جنگ به معنای اتمام حیات سیاسی نتانیاهو خواهد بود

جلال چراغی، کارشناس مسائل سیاسی منطقه با اشاره به طرح ایالات متحده برای تبادل اسرا و آتش‌بس در غزه در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: استیو ویتکاف، نماینده آمریکا در امور خاورمیانه، اخیراً طرحی را ارائه داده که هدف آن دستیابی به یک توافق آتش‌بس ۶۰ روزه میان رژیم صهیونیستی و حماس است. بر اساس مفاد این طرح، قرار است بیش از هزار اسیر فلسطینی آزاد شوند و در مقابل حدود ۱۶ اسیر یا جسد به رژیم اسرائیل بازگردانده شود. با وجود اینکه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، به‌صورت رسمی با این طرح موافقت کرده، اما حماس هنوز با این طرح موافقت نکرده است. این موضع‌گیری نتانیاهو تحت فشارهای شدید داخلی و خارجی صورت گرفته است. از یک‌سو، خانواده‌های اسرای اسرائیلی که در نوار غزه نگهداری می‌شوند، به‌صورت روزانه تظاهرات کرده و از کابینه اسرائیل بابت بی‌توجهی به سرنوشت اسرا شکایت کرده‌اند. آنها حتی پای این ماجرا را به دستگاه قضایی رژیم صهیونیستی کشانده و نتانیاهو را متهم به اهمال در این زمینه کرده‌اند. ادامه این فشارها می‌تواند بحران‌های بیشتری را متوجه نتانیاهو کرده و جایگاه سیاسی وی را بیش از پیش تضعیف کند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، حملات موشکی یمنی‌ها به رژیم صهیونیستی و محاصره دریایی و هوایی که بر آن تحمیل کرده‌اند، شرایط را برای اسرائیل به‌شدت دشوار کرده است. محاصره دریایی به‌گونه‌ای کامل انجام شده و اسرائیل تقریباً از لحاظ کشتیرانی فلج شده است. بنادر کلیدی چون بندر ام‌الرشاش از جنوب و بندر حیفا در مدیترانه عملاً فعالیتی ندارند و تنها برخی کشورها با احتیاط و با ترس از حملات یمنی‌ها کمک‌هایی ارسال می‌کنند. از لحاظ هوایی نیز بیشتر شرکت‌های هواپیمایی جهان، پروازهای خود را به مناطق اشغالی متوقف یا تعلیق کرده‌اند. این وضعیت فشارهای بین‌المللی را نیز بر رژیم صهیونیستی افزایش داده و آن را به نقطه‌ای رسانده که برای خروج از بن‌بست، ناگزیر به پذیرش طرح آتش‌بس شده است. در همین حال، حماس نیز خواسته‌های مشخصی برای پذیرش این طرح مطرح کرده است. یکی از شروط اصلی حماس ورود روزانه هزار کامیون حامل کمک‌های انسان‌دوستانه به نوار غزه است. این خواسته با توجه به شرایط فاجعه‌بار انسانی در غزه بسیار حائز اهمیت است. اما رژیم صهیونیستی سعی دارد مسیر ورود این کمک‌ها را کنترل کرده و تنها از مناطقی که خود تعیین می‌کند اجازه ورود بدهد. هدف از این اقدام، استفاده از ابزار کمک‌رسانی برای اعمال فشار سیاسی و نظامی بر حماس است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: با وجود پذیرش اولیه طرح توسط رژیم صهیونیستی، اعتماد حماس به تعهد این رژیم نسبت به توافقات گذشته بسیار پایین است. یکی از نگرانی‌های اصلی این است که اگر پس از ۶۰ روز آتش‌بس، تمام اسرای اسرائیلی آزاد شده باشند و دیگر برگ برنده‌ای در دست حماس باقی نماند، چه تضمینی وجود دارد که اسرائیل دوباره به نوار غزه حمله نکند؟ تجربه‌های گذشته و سابقه عهدشکنی رژیم صهیونیستی باعث شده که گروه‌های مقاومت نسبت به هرگونه توافقی محتاطانه عمل کنند. در سوی دیگر این معادله، آمریکا قرار دارد که بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ، هنوز هیچ دستاورد جدی در عرصه سیاست خارجی نداشته است. نه در جنگ اوکراین موفق بوده، نه در توقف جنگ غزه، و نه در مذاکرات هسته‌ای به نتیجه رسیده است. این ناکامی‌ها باعث شده که دولت آمریکا به‌شدت در تلاش برای ثبت یک پیروزی ولو موقتی در پرونده خاورمیانه باشد. از همین رو، طرح ویتکاف را می‌توان در چارچوب فشار واشنگتن برای تحقق یک موفقیت نمادین در بحران غزه تفسیر کرد. اختلافات داخلی نیز در اسرائیل به‌شدت افزایش یافته‌اند و گروه‌های سیاسی دچار چنددستگی‌اند و جامعه اسرائیل به‌طور فزاینده‌ای در حال قطبی شدن است. بسیاری از شهروندان و سرمایه‌گذاران نیز به دلیل بحران اقتصادی و امنیتی ناشی از شرایط جنگی و محاصره، اسرائیل را ترک کرده‌اند. این وضعیت شکننده اقتصادی یکی از دلایلی است که نتانیاهو را به سمت پذیرش طرح مذکور سوق داده، با وجود اینکه می‌داند اگر جنگ تمام شود، شاید پایان عمر سیاسی‌اش نیز فرا برسد.

وی افزود: در کنار همه این مسائل، باید به اختلافات شخصی میان نتانیاهو و ترامپ نیز اشاره کرد. برخلاف آنچه که برخی‌ها می‌گویند، اختلافات اصلی میان آمریکا و اسرائیل نیست بلکه میان این دو چهره است. نتانیاهو احساس می‌کند که سیاست‌های ترامپ با اهداف اعلامی اسرائیل در تضاد است و همین اختلاف نیز یکی از مؤلفه‌های کلیدی در نحوه مواجهه دو طرف با بحران غزه به شمار می‌آید. اگر بخواهیم به چشم‌انداز آینده این طرح نگاه کنیم، باید گفت که حتی اگر حماس به‌طور رسمی اعلام مخالفت نکند، این گروه مقاومت تلاش خواهد کرد شروط خود را به‌گونه‌ای تنظیم کند که با اهداف و منافعش هم‌راستا باشد. حماس در روزهای گذشته توانسته ضربات موفقی در میدان نبرد به اسرائیل وارد کرده و خود را تا حدودی ترمیم کند. گردان‌های قسام و قدس درگیری‌های موفقی با نیروهای اسرائیلی داشته‌اند و نشان داده‌اند که هنوز توان مقاومت را دارند و هدف اسرائیل که نابودی کامل حماس بود، تحقق نیافته است.

چراغی در پایان خاطرنشان کرد: نکته قابل‌توجه دیگر این است که در ماجرای طرح ویتکاف، مذاکرات به‌صورت مستقیم میان نماینده آمریکا و حماس انجام شده و اسرائیل عملاً نادیده گرفته شده است. این موضوع یک ضربه حیثیتی بزرگ برای نتانیاهو به شمار می‌رود. او اکنون به این درک رسیده که اگر بیش از این در برابر فشارها مقاومت کند، احتمال دارد آمریکایی‌ها حتی در موضوعاتی چون ورود کمک‌ها به غزه نیز مستقیماً با حماس وارد مذاکره شوند. در مجموع، نتانیاهو تحت فشار از چندین جبهه (داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی) به طرح ویتکاف تن داده است. حماس نیز به‌طور هوشمندانه تلاش می‌کند با اعلام شروط منطقی و انسانی، هم فشارها را به رژیم صهیونیستی افزایش دهد و هم در عرصه دیپلماتیک خود را مقصر نشان ندهد. اینکه آیا این طرح در نهایت به اجرایی شدن می‌رسد یا خیر، بستگی به آن دارد که اسرائیل تا چه اندازه حاضر است با شروط انسانی و امنیتی حماس کنار بیاید و از سوی دیگر، آمریکا تا چه میزان برای حفظ وجهه خود به این توافق فشار خواهد آورد. با این حال، هیچ‌گونه تضمینی وجود ندارد که این آتش‌بس به صلحی پایدار منجر شود؛ به‌ویژه با توجه به اینکه برای نتانیاهو، پایان جنگ می‌تواند هم‌معنای پایان حیات سیاسی‌اش باشد.