مکی در گفت‌وگو با ایلنا:
عدم واکنش اروپا به اسرائیل، ادعای حقوق بشری آنها را زیر سوال می‌برد/ قطع روابط تجاری بروکسل و تل‌آویو بعید است
کارشناس مسائل اروپا گفت: تحولات پیش‌رو به روشنی نشان خواهد داد که آیا اروپا آماده است تا نقشی مستقل، انسانی و مسئولانه در قبال فجایع خاورمیانه ایفا کند یا همچنان در سایه سیاست‌های آمریکا و فشارهای تل‌آویو باقی خواهد ماند.
مرتضی مکی، کارشناس مسائل اروپا در تشریح دور جدید تنش‌های دیپلماتیک میان کشورهای اروپایی و اسرائیل در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: در پی تشدید جنگ و کشتار در نوار غزه و نقض آتش‌بس از سوی اسرائیل، روابط میان تل‌آویو و دولت‌های اروپایی به مرحله‌ای بی‌سابقه از تنش رسیده است. تجاوزات نظامی اسرائیل به غزه که با حملات هوایی گسترده و محاصره کامل منطقه همراه بوده، باعث افزایش شمار قربانیان شده است. این کشتار سیستماتیک که بسیاری آن را نسل‌کشی می‌دانند، نه تنها افکار عمومی جهان بلکه ساختارهای حقوق بشری اروپا را نیز به واکنش واداشته است. در بسیاری از شهرهای اروپایی، اعتراضات مردمی علیه جنایات اسرائیل شکل گرفته و حضور گسترده مردم در این تجمعات نشان‌دهنده آگاهی و نگرانی عمومی نسبت به فجایع انسانی جاری در غزه است. تظاهرات‌هایی با حضور هزاران نفر در کشورهای مختلف اروپایی نه تنها بازتاب‌دهنده خشم عمومی، بلکه چالشی برای سیاست‌گذاران این کشورها نیز به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: افکار عمومی اروپا از دولت‌هایشان انتظار دارند که در برابر آنچه در نوار غزه رخ می‌دهد، موضعی روشن و قاطع اتخاذ کنند؛ مسألهای که برخی کشورها را به تجدیدنظر در نوع برخورد با اسرائیل واداشته است. اتحادیه اروپا که همواره خود را مدافع حقوق بشر معرفی کرده، در مواجهه با اقدام‌های اسرائیل به ویژه در ۱۹ ماه اخیر، بارها با بیانیه‌هایی انتقادی واکنش نشان داده است. اما به نظر می‌رسد شدت و گستره جنایات اخیر چنان افزایش یافته که دیگر مواضع دیپلماتیک سنتی و ملایم پاسخگوی نیازهای اخلاقی و فشار افکار عمومی نیست. به همین دلیل، دولت‌های اروپایی در این مرحله از بحران، با لحنی بلندتر و صریح‌تر به محکومیت اقدامات اسرائیل پرداخته‌اند. واکنش تل‌آویو نیز تند بوده است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی این انتقادات را بی‌پایه دانسته و دولت‌های اروپایی را به چشم‌پوشی از یهودستیزی و تروریسم متهم کرده است. در واکنش به مواضع اسرائیل، تهدید به تحریم‌های اقتصادی و بازنگری در روابط تجاری نیز از سوی اروپا مطرح شده است؛ هرچند تحلیل‌گران معتقدند بعید است که این تهدیدها به طور جدی به مرحله اجرا برسد یا اروپا بخواهد دست به تحریم‌هایی جدی علیه اسرائیل بزند. در این میان، اوضاع انسانی در غزه با ممانعت اسرائیل از ورود دارو و غذا به مرحله‌ای فاجعه‌بار رسیده است.
این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری، از جمله دبیرکل و معاون او، مواضعی جدی‌تر از گذشته اتخاذ کرده‌اند. با این حال، ناکارآمدی و سکوت نسبی در عمل، فشار را بر دولت‌های اروپایی برای تحرک بیشتر دوچندان کرده است.
از منظر تحلیلی، تداوم این وضعیت نه تنها روابط سیاسی و دیپلماتیک میان اروپا و اسرائیل را متأثر خواهد کرد، بلکه ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان دور تبعات اقتصادی و تجاری نیز به دنبال داشته باشد. گرچه در حال حاضر اقدامات تنبیهی جدی از سوی اروپا علیه اسرائیل مشاهده نمی‌شود، اما در صورت تداوم روند کنونی، به‌ویژه در صورت تشدید بحران انسانی، احتمال وقوع چنین اقدامات افزایش خواهد یافت. موضع‌گیری اسرائیل نسبت به توقف مذاکرات دوحه نیز نشان می‌دهد که تل‌آویو به‌دنبال آن است تا از هرگونه آتش‌بس پایدار جلوگیری کند. اسرائیل تلاش دارد تنها در چارچوب توافقی محدود برای آزادی گروگان‌هایش، آتش‌بسی کوتاه‌مدت را بپذیرد و بلافاصله پس از آن حملات خود را با هدف نابودی کامل توان نظامی حماس از سر گیرد. این استراتژی نه‌تنها دستیابی به صلح را به تعویق می‌اندازد، بلکه زمینه را برای تداوم بحران فراهم می‌کند.
نکته کلیدی اینجاست که تا زمانی که ایالات متحده آمریکا به‌طور جدی وارد صحنه نشود و جلوی ماشین جنگی اسرائیل را نگیرد، بعید است که فشارهای اروپا به نتایجی ملموس منجر شود. آمریکا تاکنون سیاست سکوت یا حمایت ضمنی از اقدامات اسرائیل را در پیش گرفته و بر این باور است که اسرائیل باید در بازه زمانی کوتاه‌مدتی اهداف خود را محقق کند، پیش از آنکه بحران به مرحله‌ای غیرقابل کنترل برسد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در این میان، تفاوت‌هایی در مواضع کشورهای اروپایی نیز مشهود است. ایرلند و اسپانیا نسبت به سایر اعضای اتحادیه اروپا، رویکردی جدی‌تر و صریح‌تر اتخاذ کرده‌اند. این دو کشور اگرچه قدرت سیاسی و اقتصادی بزرگی در سطح اروپا ندارند، اما نقش اخلاقی و نمادینی در این بحران ایفا می‌کنند. در مقابل، سه قدرت اصلی اروپا یعنی آلمان، فرانسه و بریتانیا که همواره از تأمین‌کنندگان عمده تسلیحات و کمک‌های مالی به اسرائیل بوده‌اند، در روزهای اخیر لحنی تندتر از گذشته در پیش گرفته‌اند. همین تغییر لحن از سوی این سه کشور اروپایی است که بیش از هر چیز، باعث نگرانی نتانیاهو شده است. چراکه نقش تعیین‌کننده این کشورها در ساختار امنیتی و سیاست خارجی اتحادیه اروپا، می‌تواند در صورت ادامه این روند، موجب بازتعریف روابط اروپا با اسرائیل شود. اگرچه تاکنون حمایت‌های مالی و نظامی از سوی این کشورها قطع نشده، اما انتقادات آشکار آنها نشانه‌ای است از احتمال آغاز یک بازنگری جدی در این روابط.
به طور کلی، آنچه امروز در غزه می‌گذرد نه تنها یک فاجعه انسانی است، بلکه آزمونی برای ادعاهای اخلاقی و حقوق بشری جهان غرب محسوب می‌شود. اگر اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن در برابر این بحران نتوانند موضعی مؤثر اتخاذ کنند، نه‌تنها مشروعیت اخلاقی خود را در چشم شهروندان‌شان از دست خواهند داد، بلکه نشان خواهند داد که در مواجهه با بحران‌های جهانی، بیش از آنکه اصول حقوق بشری را ملاک عمل قرار دهند، منافع سیاسی و اقتصادی‌شان را ترجیح می‌دهند. تحولات پیش‌رو به روشنی نشان خواهد داد که آیا اروپا آماده است تا نقشی مستقل، انسانی و مسئولانه در قبال فجایع خاورمیانه ایفا کند یا همچنان در سایه سیاست‌های آمریکا و فشارهای تل‌آویو باقی خواهد ماند.
