تفاوت دیدگاه پوتین و زلنسکی درباره مذاکرات استانبول/ ابعاد تلاقی منافع اروپا و آمریکا در مورد جنگ اوکراین

قاسم مؤمنی، کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به مذاکرات آتی روسیه و اوکراین در استانبول در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: در مسیر پرونده جنگ اوکراین، یکی از ایده‌ها و فشارهایی که دونالد ترامپ مطرح کرده بود، این بود که مذاکرات باید انجام شود و مسأله اوکراین خاتمه یابد. به همین دلیل به نظر می‌رسد ولادیمیر پوتین، که اکنون وارد سال چهارم جنگ در اوکراین شده، از این وضعیت خسته شده است. در واقع، ارتش روسیه آمادگی چنین جنگ طولانی‌ را نداشت و باید گفت که این جنگ، پس از جنگ جهانی دوم، بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین نبرد روسیه به شمار می‌رود. از سوی دیگر، اروپایی‌ها نیز شروط خاص خود را دارند که به نوعی از زبان اوکراین مطرح می‌شود؛ شروطی در خصوص ترتیبات امنیتی منطقه، بحث ناتو، و روابط امنیتی-نظامی میان اعضای ناتو، در برابر تهدیداتی که از سوی روسیه احساس می‌کنند.

وی ادامه داد: اینکه پوتین پذیرفته است با اوکراین مذاکره کند، به نوعی نشانه‌ای از تأثیر تحریم‌هاست؛ و می‌توان گفت که او از مواضع سرسخت پیشین خود عقب‌نشینی کرده است. این در حالیست که زلنسکی هم خواهان اجرای آتش‌بس همزمان با مذاکره است و باید گفت زلنسکی در حال آزمودن پوتین است. اگر پوتین بپذیرد که ابتدا آتش‌بس برقرار شود و سپس وارد مذاکره شود، نشان می‌دهد که از نظر روانی و مدیریتی در اداره جنگ دچار ضعف شده است. اما اگر بگوید بدون آتش‌بس وارد مذاکره می‌شود، به این معناست که همچنان مصمم است مناطق اشغالی را در اختیار خود نگه دارد، و اوکراین به نتیجه‌ای نخواهد رسید. به نظر من، این یک تاکتیک جنگ روانی و سنجش توانمندی روسیه از سوی اوکراین است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: در شرایط فعلی، این مذاکرات در استانبول می‌تواند مقدمه‌ای برای مذاکرات بعدی باشد. اگر تا پنج‌شنبه، که قرار است مذاکره صورت گیرد، آتش‌بس حاصل شود، احتمال دارد مذاکرات جدی‌تر آغاز شود. در همان چارچوب، موضوع آتش‌بس مطرح خواهد شد و زمانی مشخص برای آن در نظر خواهند گرفت. اتحادیه اروپا به‌صورت تلویحی از این روند استقبال کرده است. رئیس‌جمهوری فرانسه، نخست‌وزیران بریتانیا و لهستان و همچنین صدراعظم جدید آلمان، چند روز پیش به کی‌یف سفر کردند و با زلنسکی دیدار داشتند و آن‌ها نیز پس از بازگشت، دیدگاه‌های مشابهی با زلنسکی مطرح کردند و حتی ماکرون گفته بود که از مذاکرات استقبال می‌کنیم، اما این کافی نیست. اکنون نیز دوباره موضوع آتش‌بس به‌عنوان مقدمه مذاکرات مطرح شده است.

وی افزود: این مسأله در واقع واکنشی است به دیدگاه‌های اتحادیه اروپا، زیرا آن‌ها معتقدند که پوتین در حال وقت‌کشی است. بنابراین به نظر می‌رسد که آن‌ها نیز اکنون منافع خود را یکپارچه کرده‌اند و می‌خواهند درباره آن تصمیم بگیرند. به همین دلیل، فکر می‌کنم زلنسکی نیز در راستای سیاست‌گذاری‌های اتحادیه اروپا عمل خواهد کرد. اتحادیه اروپا برخلاف ترامپ از ابتدا از اوکراین حمایت کرده است. اکنون به‌نوعی کنترل و مدیریت اوکراین در دست اتحادیه اروپا قرار دارد، و آن‌ها به دنبال منافع خود در این مذاکرات هستند تا در کنار آمریکا، به اهدافشان برسند. از نگاه آمریکا، مذاکرات پنج‌شنبه در استانبول بیشتر برای گرفتن امتیازات امنیتی است. ترامپ از نظر خود، قراردادها را بسته، منافعش را گرفته و خیال راحتی دارد. حالا چه جنگ شود، چه نشود و به نوعی باید گفت که آمریکا سود خود را برده است و این اروپاست که حالا باید از روسیه امتیازات بگیرد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: اکنون آمریکا نمی‌خواهد مانند گذشته خود را وارد آتش کند. می‌گوید اتحادیه اروپا باید هزینه کند، منابع بدهد، و اگر آمریکا هم چیزی ارائه داد، هزینه‌اش را خواهد گرفت. آمریکایی‌ها دیگر مجانی چیزی به اوکراین نمی‌دهند. اگر بخواهیم به‌صورت نهایی جمع‌بندی کنیم، در صورتی که دیدار پنج‌شنبه بین پوتین و زلنسکی برگزار شود، احتمال دارد توافقی حاصل شود، آتش‌بسی شکل بگیرد و فرصتی برای جلسه بعدی فراهم شود؛ جلسه‌ای که ممکن است با حضور نمایندگانی از آمریکا و اتحادیه اروپا نیز همراه باشد. این امر می‌تواند نشان‌دهنده اراده‌ای برای پیشبرد روند صلح باشد.