خلیجی که فارس بوده، هست و خواهد بود

پهنه نیلگونی که زیر آفتاب سوزان خاورمیانه می‌درخشد و ایران را از عربستان جدا می‌کند، آنجا که وزش هر نسیم نجوای دریانوردان گذشته را به گوش ما می‌رساند، «خلیج فارس» نام دارد. نام خلیج فارس ابداع جدیدی نیست. بیش از دو هزار سال است که جهان این آبراه را با نامی می‌شناسد که از قلب یک تمدن باستانی نشأت می‌گیرد: تمدن ایران، که در گذشته به نام پارس شناخته می‌شد. جغرافیدانان و تاریخ‌نگاران از شرق تا غرب همگی از آن با همین عنوان یاد کرده‌اند. برخی همچون بطلمیوس و استرابو یونانی آن را «سینوس پرسیکوس» نامیده‌اند و برخی دانشمندان مسلمان نیز آن را «بحر فارس» خوانده‌اند.

اما آنچه اهمیت دارد این است که تمام اینها به معنای یک نام است، نامی که از مسافران و کاشفان اروپایی تا دفاتر استعماری بریتانیا در زمان اوج خود، آن را گرامی داشته‌اند؛ نامی به وسعت تاریخ، یعنی «خلیج فارس».

در نیمه دوم قرن بیستم، به ویژه پس از ظهور ملی‌گرایی عرب، جریانی آغاز شد که ابتدا به طور غیرمستقیم و سپس با کوششی بیشتر برای تغییر نام خلیج فارس به نام جعلی «خلیج عربی» اقدام کرد. این اقدام که فاقد ریشه و علل تاریخی بود، صرفاً از رقابت‌های ژئوپلیتیکی نشأت می‌گرفت. اما با وجود تلاش همه‌جانبه، هرگز مشروعیت بین‌المللی نیافت.

سازمان ملل، سازمان‌های دریانوردی بین‌المللی و اطلس‌های تاریخی بر سر این موضوع ثابت‌قدم هستند: این آبراه، بدون شک، خلیج فارس است. قدمت نام خلیج فارس آن چنان دیرینه است که جای هیچ گونه شک و تردیدی را باقی نمی‌گذارد. این پهنه آبی در تمام متون عربی، دریای فارس یا خلیج فارس نامیده شده است هرچند تلاش‌هایی برای جعل آن از سوی استعمار با هدف ایجاد ریشه اختلاف و دشمنی بین جمهوری اسلامی و کشور‌های همسایه عربی انجام شد، اما مستندات تاریخی و حقوقی بسیاری وجود دارند که گواه نام این دریای نیمه بسته تحت عنوان خلیج فارس هستند.

خلیج فارس دارای اهمیت فوق العاده از لحاظ استراتژیک، سیاسی و اقتصادی از دیرباز در طول تاریخ و در عصر امروز داشته و دارد و به مثابه یک راه آبی از آغاز تاریخ موقعیت برجسته سیاسی داشته است و به نوعی خاستگاه تمدن‌های بزرگ خاور باستان و با پیشینه‌ای چند هزار ساله است.

حال چه این خبر صرفاً یک دروغ رسانه‌ای باشد یا رئیس‌جمهور آمریکا برای خوش‌خدمتی به اعراب تلاش کند تا نام خلیج فارس را تغییر دهد، فاقد اهمیت است. آنچه اهمیت دارد این است که نام خلیج فارس پیش از وجود تمامی این کشورها وجود داشته و خواهد داشت؛ نامی که گواه بر حافظه، هویت و تاریخی است که در زبان و زمان حک شده. میراثی که برای ایرانیان امروز به یادگار گذاشته شده و پاسداری از آن وظیفه تمام آن‌هاست.