لشکرکشی مسکو به اوکراین/ تلاش کرملین برای ثبت انحصار در قفقاز/ اردوغان در محاصره بحران لیر/ چرخش هدفمند آنکارا به سوی امارات و اسرائیل

«قاسم مؤمنی» کارشناس مسائل قفقاز در تشریح مهمترین وقایع روسیه و ترکیه در سال ۱۴۰۰ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: روسیه در سال گذشته از دو منظر داخلی و خارجی قابل تحلیل است. در داخل ما شاهد وقوع تجمعات و اعتراض‌های گسترده علیه کرملین و رفتار دولت پوتین بودیم که مرکزیت آن را الکسی ناوالنی، رهبر اپوزیسیون روسیه در دست داشت و در واقع باید گفت که او توانست یک جنبش مردمی ضد دولتی در این کشور به راه بیاندازد. از سوی دیگر، باید گفت که پوتین در سال گذشته به نوعی از وضعیت جاری در داخل و خارج کشورش احساس خطر کرد. این احساس خطر را می‌توان در سخنان رییس‌جمهوری روسیه مشاهده کرد؛ به گونه‌ای که پوتین اعلام کرده بود هیچ قدرتی قادر به هدف قرار دادن روسیه و بر هم زدن نظم آن نیست مگر آنکه روسیه همانند شوروی سابق از درون فرو بپاشد.

وی ادامه داد: این سخنان رئیس‌جمهوری روسیه نشان می‌دهد که او معتقد است غرب در داخل کشورش به گونه‌ای رفتار کرده که می‌تواند او را هدف قرار دهد و در این راه بود که مسکو دست به فیلترینگ اینترنت و شبکه‌های اجتماعی و حتی اعمال فشارهای داخلی زد. اما آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد بدون شک اقدام مسکو علیه اوکراین بود. به باور بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان سیاسی و نظامی در سراسر دنیا، ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ که مصادف با ورود نظامی روسیه به خاک اوکراین بود، اساساً همه چیز به هم ریخت و ما دیدیم که تا به امروز چه اتفاقاتی از حیث سیاسی، نظامی و اقتصادی در دنیا رخ داد. روسیه مدعی است که برای عقب زدن ناتو و نفوذ غرب در اوکراین و همچنین به دلیل عدم ارائه تضمین‌های امنیتی از سوی دولت آمریکا در قبال پرونده اوکراین، دست به اقدام نظامی علیه کی‌یف زده است که به هر ترتیب تبعات آن در حال مشاهده شدن است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: تحریم‌هایی که از سوی مجموعه غرب (اعم از آمریکا و اروپا) علیه مسکو اعمال شد به نوعی تا حد زیادی ساختار اقتصادی این کشور را با مشکل روبه‌رو کرد و ما به وضوح می‌بینیم که روس‌ها هم از این روند متضرر شده‌اند. واقعیت این است که مساله اوکراین و حمله روس‌ها به این کشور باعث شد تا اروپا و آمریکا با هم علیه کرملین متحد شوند و اوضاع را به سمتی ببرند که حالا روس‌ها در این میان با مشکلات زیادی روبه‌رو شده‌اند. اگر چه غرب در این پرونده مقابل مسکو ایستاد، اما آنها به صورت واضح نمی‌توانند بیش از حد علیه روس‌ها کار کنند و به همین دلیل ما باید منتظر یک سناریوی جدید و احتمالی از سوی ایالات متحده و شرکای اروپایی آن باشیم.

مؤمنی اضافه کرد: رزمایشی که روسیه در مرز مشترک با اوکراین برگزار کرد از یک سو و در خواست کی‌‌یف برای پیوستن به ناتو از سوی دیگر باعث شده تا اوکراین به یک پرونده بسیار مهم اما پرتخاصم میان مسکو و آ‌مریکا تبدیل شود. پیام‌های تهدیدی که از ناحیه روسیه و غرب به یکدیگر مخابره شده بود به نوعی بود که کسی فکر نمی‌کرد اوضاع در این راستا بهم بریزد ولی به هر ترتیب بیش از یک ماه است که جنگ در اوکراین قربانی می‌گیرد. پرونده دیگری که روسیه در سال اخیر چندین بار در آن مداخله کرد و به دنبال تامین منافعش بود، بحث قره‌باغ و درگیری آذربایجان و ارمنستان است. مسکو به صورت علنی در حال صحنه‌گردانی با محور تأمین منافع خود در ناحیه قفقاز است و به نوعی در این میان سعی می‌کند تا سال جدید هم از این مسأله بهره‌برداری کند.

وی گفت: این در حالی است که مشکلات در حوزه انرژی و اقتصاد به حدی زیاد شده که به نظرم ولادیمیر پوتین شکست‌ها و فشارهای متعددی را در سال ۱۴۰۱ حس خواهد کرد. بسیاری معتقدند اگر این روند در سال جدید هم اتفاق بیفتد و روسیه به همین منوال با مشکل روبرو شود، بی‌شک گسل‌های متعدد در داخل روسیه به وجود می‌آید و در این مسیر اوضاع بدتر خواهد شد؛ چراکه فعلاً تنها درآمد روس‌ها بحث صادرات تسلیحات است که این مسأله هم در رقابت با آمریکا قرار گرفته است و حالا در پی درگیری با اوکراین، استفاده از این محور صادرات هم با مشکل روبه‌رو شده است.

ترکیه

مومنی افزود: ترکیه هم در سال گذشته روزهای بسیار سختی را پشت سر گذاشت که بحث افول اقتصاد و بالا رفتن تورم یکی از این محورهای اصلی بود. این کشور ۱۲ ماه گذشته را به سختی پشت سر گذاشت که دلیلش سیاست‌های خارجی و داخلی اردوغان و حزب حاکم بوده است. اردوغان همانند سالیان قبل مخالفان خود را حذف کرد و باز هم به نوعی سعی کرده بود تا اوضاع را به نفع خودش کنترل کند اما موفق به این کار نشد. او صدماتی را از ناحیه سیاست خارجی به ترکیه وارد کرد که ریشه‌اش ماجراجویی‌ها در لیبی، قبرس، قره‌باغ، عراق و منطقه بود و همین مسایل باعث شد تا فشار اقتصادی بر ترکیه افزایش پیدا کند. از سوی دیگر مردم همانند گذشته به اردوغان اعتماد ندارند و دلیل این موضوع هم متزلزل شدن اقتصاد ترکیه است که به نوعی حزب حاکم را با مشکل و انتقادهای زیاد روبه‌رو کرد. بحران لیر باعث شد تا مردم این کشور در تنگنا قرار بگیرند و اعتراض‌های خیابانی به عدم سیاستگذاری‌های دولت بیش از گذشته افزایش پیدا کرد که نشان از محاصره اردوغان توسط لیر و بحران برآمده از آن دارد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در همین راستا آنکارا سعی کرد تا بتواند برای بهبود وضعیت سیاسی و اقتصادی خود به نوعی با کشورهای جدید وارد رابطه سیاسی و دیپلماتیک شود که امارات متحده عربی و اسرائیل در صدر این فهرست قرار داشتند. اردوغان پس از کنار رفتن ترامپ به نوعی تماس‌های خود با کشورهای منطقه را افزایش داد تا بتواند اوضاع را به هر نحوی که شده، تحت کنترل و به نفع خود درآورد و از سوی دیگر سرمایه‌گذاری خارجی را به سمت آنکارا سرازیر کند. به همین جهت ما بعد از ۱۰ الی ۱۱ سال شاهد سفر رئیس‌جمهوری ترکیه به امارات بودیم. در همین میان بود که نوعی از ترمیم روابط با ابوظبی شکل گرفت. البته قبل از این سفر، ولیعهد ابوظبی به ترکیه سفر کرده بود و قرارداد سرمایه‌گذاری حدود ۱۱ میلیارد دلاری با اردوغان امضا کرد که همین موضوع نشان داد اردوغان برای رهایی از بحران اقتصادی، حاضر به تغییر جهت در سیاست خارجی خود شد. از سوی دیگر سفر اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی به ترکیه هم باعث شد تا روابط تل‌آویو با آنکارا هم وارد دور جدید خود شود که نشان از چرخش‌های هدفمند اردوغان به سوی اسرائیل و امارات داشت.