ماهیت طرح سه ‌مرحله‌ای اشرف غنی برای اجلاس استانبول/ ابعاد معامله روسیه و آمریکا در مورد افغانستان/ ساختار دولت آتی کابل

«پیرمحمد ملازهی» تحلیلگر ارشد مسائل جنوب‌شرق آسیا در تشریح نقشه راه سه‌ مرحله‌ای رئیس‌جمهوری افغانستان برای ایجاد صلح و تشکیل ساختار جدید سیاسی در این کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: قرار است طی روزهای آینده اجلاس استانبول برای صلح افغانستان توسط دولت ترکیه و با حضور بسیاری از بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برگزار شود که دستور کار آن رسیدن به یک چارچوب مشخص برای حل و فصل بحران افغانستان است. در این میان دو روز پیش اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان طرح سه مرحله‌ای برای بحران این کشور ارائه کرده است که شامل دوران انتقالی، ساز و کارهای صلح و آتش بس به علاوه تعیین قانون اساسی جدید می‌شود. قبل از آنکه بخواهیم طرح وی را مورد تحلیل قرار دهیم باید به این نکته بسیار مهم توجه شود که در افغانستان سه جریان اصلی معادلات قدرت در این کشور را سر و شکل می‌دهند که در فضای فعلی بسیار مهم تلقی می‌شوند.

وی ادامه داد: جریان اول طیف بنیادگراها هستند که شامل طالبان و حزب اسلامی حکمتیار می‌شود. جریان دوم که به ائتلاف شمال مشهور است، به جریان جهادی‌های افغانستان گفته می‌شود که رهبری آنها را در وضعیت کنونی عبدالله عبدالله برعهده دارد. جریان سوم، لیبرال دموکرات‌هایی هستند که از اقصی نقاط دنیا و بر اساس ساختار کنفرانس بُن وارد افغانستان شدند که زیر پرچم آمریکا قرار دارند و رهبری آن با اشرف غنی است. حالا اگر قرار باشد این سه طیف با هم تشکیل دولت دهند و به نوعی ادغام شوند، باید ساختار و مکانیزم این دولت‌سازی از سوی هر سه طرف به علاوه سازمان ملل متحد و کشورهای منطقه و فرامنطقه تایید شود. بر این اساس اگر در کنفرانس استانبول این چارچوب‌ها مشخص شود و میزان سهم هر جناح از قدرت تعیین گردد، می‌توان گفت که به زودی بحران در افغانستان  وارد کانال حل و فصل می‌شود.

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: طرح سه مرحله‌ای اشرف غنی به نوعی نشان می‌دهد که او می‌خواهد اوضاع را به سمت صلح و ثبات هدایت کند و معتقدم که این طرح برگرفته از رهنمودهای روسیه و آمریکا به وی است. این طرح بدون تردید در درون خود یک معامله کلی میان واشنگتن و مسکو را خواهد داشت که این معامله فراتر از مرزهای افغانستان خواهد بود؛ به عبارت دیگر آمریکایی‌ها در سوریه فعال‌تر خواهند شد و در قبال این معامله، روسیه از گزند انتقادهای غرب در مورد جزیره کریمه رها خواهد شد. در کنار این وضعیت باید توجه داشته باشید که اگر هم افغانستان به ثبات برسد و آتش‌بس در آن عملیاتی شود، بدون تردید اشرف غنی از معادلات افغانستان کنار زده می‌شود و رهبری طیف لیبرال دموکرات این کشور به شخص دیگری داده می‌شود. ایالات متحده به هیچ وجه حاضر نیست که این طیف به دلیل هزینه‌هایی که طی ۲۰ گذشته در افغانستان انجام داده از بین برود.

ملازهی افزود: بر این اساس احتمال دارد اشخاصی مانند حامد کرزی یا رنگین دادفر اسپنتا و شاید هم اشخاصی در این رده به رهبری طیف لیبرال دموکرات افغانستان گمارده شوند. در این میان عبدالله عبدالله و طالبان هم وارد روابط خاص خود خواهند شد و به نظر می‌رسد یک آمادگی و توافق نسبی میان دو طرف وجود دارد اما باید توجه کرد که طیف جهادیان افغانستان که به ائتلاف شمال معروف هستند از پشتوانه قومی، مذهبی و همچنین پایگاه اجتماعی بسیار قوی‌تری برخوردار هستند. شاید این موضوع برای بسیاری از تحلیلگران مهم نباشد اما واقعیت این است که طیف ائتلاف شمال متشکل از تاجیک‌ها، ازبک‌ها و تُرک‌زبان‌های افغانستان است که این خود یک پتانسیل بسیار بزرگ محسوب می‌شود و به نوعی معادلات قدرت را تغییر خواهند داد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: توجه داشته باشید رفت و آمدهایی که توسط زلمی خلیلزاد و تیم او در دوران دونالد ترامپ و هم‌اکنون در دولت بایدن انجام شد، برای این بود که بتواند طالبان را با واقعیات سیاسی و میدانی افغانستان آشنا کند. آنها می‌خواهند زمانی که طالبان در تشکیل دولت و ساختار سیاسی مشارکت کردند دیگر اختلافی در این میان وجود نداشته باشد. آمریکایی‌ها حتی به دنبال آن هستند تا در قانون اساسی جدید که پس از تشکیل دولت نوشته می‌شود، مدل فدرالی را تثبیت کنند و از سوی دیگر تضمین‌های مورد نظرشان را از طالبان و سایر طیف‌های افغانستان اخذ کنند. باید بدانید که در افغانستان حدود ۵۴ قومیت وجود دارد و هرکدام از آنها سهم مورد نظر خودشان را می‌خواهند که احتمالاً سهم‌شان از سایر جریان‌های اصلی کمتر و کوچک‌تر خواهد بود. لذا باید دید که در چارچوب اجلاس استانبول چه اتفاق‌هایی رخ خواهد داد و از همه مهمتر اینکه بازیگران فرامنطقه‌ای چه مطالباتی را دنبال خواهند کرد.