جرم کلاهبرداری چیست؟ + [مجازات کلاهبرداری در قانون جدید]

جرم کلاهبرداری چیست؟

کلاهبرداری از نظر قانون، نوعی عمل مجرمانه است که با توجه به نوع عمل انجام‌شده، می‌تواند زیرمجموعه کلاهبرداری ساده یا مشدد قرار گیرد و مرتکبین را مشمول مجازات کلاهبرداری کند.

طبق ماده ۱ «قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشا و کلاهبرداری»، این جرم شامل گرفتن مال یک فرد با استفاده از حیله، فریب، نیرنگ و استفاده از روش‌هایی متقلبانه است. در این حالت، قربانی فریب خواهد خورد و با رضایت خود، مالش را به کلاهبردار خواهد داد.

انواع کلاهبرداری

جرم کلاهبرداری از دید قانون‌گذار، به دو دسته «ساده» و «مشدد» تقسیم می‌شود که هر یک، مجازات‌های خاصی را برای متهم به دنبال خواهد داشت.

• کلاهبرداری ساده

در این نوع، متهم صرفا با استفاده از روش‌ها یا عناصر متقلبانه اقدام به فریب قربانی خود کرده و هیچ عنصر دیگری در این بین وجود نخواهد داشت.

• کلاهبرداری مشدد

اگر فرد علاوه بر روش‌های فریب‌کارانه، خود را در جایگاه کارمند یکی از سازمان‌های دولتی یا نظامی به قربانی معرفی کرده و از این طریق، مال او را به‌دست آورد، مرتکب جرم کلاهبرداری مشدد شده و مجازات وی از حالت ارتکاب جرم کلاهبرداری ساده، بیشتر خواهد بود. به عبارتی، مجازات کلاهبرداری وی سنگین‌تر خواهد بود.

علاوه بر این دو نوع، جرم کلاهبرداری از لحاظ نحوه وقوع نیز به دو دسته دیگر تقسیم می‌شوند:

• کلاهبرداری سنتی

این حالت، معمول‌ترین و قدیمی‌ترین نوع کلاهبرداری است که در آن، متهم با استفاده از روش‌های متنوع و غیر وابسته به رایانه، مال دیگران را با فریب از آن‌ها می‌گیرد.

• کلاهبرداری رایانه ای

کلاهبرداری رایانه ای، یکی از انواع مهم و معمول کلاهبرداری در چند سال اخیر است. طبق ماده ۷۴۱ قانون مجازات اسلامی، اگر فرد با استفاده از رایانه، اقدام به محو، توقف، تغییر، ورود یا ایجاد اختلال غیرمجاز در یک سامانه شده و مالی را جابه‌جا کرده یا داده‌ها و اطلاعاتی را بدزدد و به‌وسیله آن‌ها بتواند امتیاز مالی یا وجهی را از قربانی برباید، مرتکب جرم کلاهبرداری رایانه ای شده و مجازات کلاهبرداری قابل توجهی برای وی در نظر گرفته می‌شود.

همچنین، ساخت و استفاده از صفحات فیشینگ (مثل صفحات پرداخت بانکی) و ساخت برنامه‌ها، اپلیکیشن‌ها، نرم‌افزارها یا نگارش هرگونه محتوای دیجیتال برای دزدیدن اطلاعات مالی افراد، جزو کلاهبرداری اینترنتی هستند. در چنین شرایطی مشورت با یک وکیل جرایم رایانه ای که از تجربه کافی برخوردار باشد، توصیه می‌شود.

مشاوره با وکیل کلاهبرداری

اگر می‌خواهید از وکیل متخصص کلاهبرداری مشورت بگیرید، عبارت: «مشاوره حقوقی وکیل با من» را در گوگل جستجو کرده و وارد سایت وکیل با من شوید؛ سپس موضوع کیفری را برای مشاوره خود انتخاب کنید.

عناصر جرم کلاهبرداری

جهت تحقق یک جرم از دیدگاه قانون، وقوع سه رکن مادی، معنوی و قانونی ضروری است. اگر جرم محقق شود، مرتکب به مجازات کلاهبرداری محکوم خواهد شد. این ارکان برای جرم کلاهبرداری عبارت‌اند از:

۱. رکن مادی جرم کلاهبرداری

عنصر مادی، شامل بردن مال فرد دیگر با استفاده از روش‌های متقلبانه و فریب قربانی است. به‌گونه‌ای که شخص با رضایت خود، اموالش را در اختیار کلاهبردار قرار می‌دهد و اگر متهم به هر روش دیگری که رضایت فرد در آن نقشی نداشته باشد، اموال وی را برباید، رکن مادی کلاهبرداری محقق نشده است.

۲. رکن معنوی جرم کلاهبرداری

در کلاهبرداری، داشتن سوءنیت برای برداشتن مال فرد و فریب وی، به‌عنوان رکن معنوی این جرم تعریف شده و متهم باید به‌صورت عامدانه آن را مرتکب شود. در غیر این صورت، جرم کلاهبرداری محقق نشده و مجازات کلاهبرداری را در پی ندارد.

۳. رکن قانونی جرم کلاهبرداری

طبق شرایطی که در ماده ۱ قانون تشدید ذکر شده، اگر فردی با استفاده از روش‌های متقلبانه، شخص یا اشخاصی را فریب داده و اموال آن‌ها را تصرف کند، از دیدگاه قانونی به‌عنوان کلاهبردار شناخته شده و بر اساس نوع کلاهبرداری، مستحق مجازات‌های مختلفی از حبس تا رد مال و حتی پرداخت جریمه به دولت خواهد شد.

رد مال در جرم کلاهبرداری

یکی از مجازات‌هایی که قانون برای فرد کلاهبردار در نظر گرفته است، رد مال یا بازگرداندن عین مال ربوده‌شده به صاحب مال است.

رد مال در این جرم، می‌تواند پیش یا پس از شکایت مال‌باخته صورت گیرد و ازآنجاکه جنبه حق‌الناس دارد، تا زمانی که متهم نخواهد یا نتواند مال ربوده‌شده را برگرداند، از حبس و زندان رهایی نخواهد یافت و حتی علی‌رغم پایان مدت حبس تعزیری، در زندان می‌ماند.

در رابطه با رد مال در پرونده‌های کلاهبرداری، رضایت شاکی می‌تواند باعث تخفیف در مجازات کلاهبرداری یا حتی مختومه شدن پرونده کیفری و گذشت از مجازات متهم شود؛ که این مورد با توجه به ارزش مالی اموال ربوده‌شده تعیین می‌شود.

نحوه اثبات جرم کلاهبرداری

جرم کلاهبرداری از آن دسته جرائمی است که روش‌های اثبات ادعا در سایر جرائم تعزیری مانند سوگند، قسامه و مواردی از این قبیل برای آن قابل اجرا نخواهد بود و باید از روش‌های دیگری برای اثبات آن استفاده کرد.

این روش‌ها شامل اقرار عینی فرد به انجام یا مشارکت در فعل کلاهبرداری، شهادت شهود (دو شاهد عاقل و بالغ که شخصا ناظر به انجام این جرم توسط متهم یا متهمان بوده‌اند.)، ارائه اسناد مربوط به انجام فعل کلاهبرداری و همچنین، علم قاضی است.

در این بین، اقرار متهم یا متهمان به انجام این جرم، از سایر روش‌های اثبات جرم کلاهبرداری، از اهمیت بیشتری برخوردار است و در صورت اقرار فرد، نیاز به مدرک دیگری برای اثبات جرم نخواهد بود.

مجازات کلاهبرداری

تا چند سال گذشته اگر فرد، مرتکب جرم کلاهبرداری می‌شد، مجازات وی شامل ۱ تا ۷ سال حبس به همراه رد مال و جریمه نقدی بود. اما بر اساس ماده ۱۱ قانون کاهش، درصورتی‌که مبلغ کلاهبرداری کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان باشد، زندان به ۶ ماه تا حداکثر ۳٫۵ سال کاهش پیدا خواهد کرد. بر این اساس، اگر شاکی پرونده رضایت دهد مجازات کیفری فرد حذف شده و پرونده آن بسته می‌شود.

اگر ارزش مال بیشتر از ۱۰۰ میلیون تومان باشد، حتی در صورت رضایت شاکی، جرمِ انجام‌شده دیگر قابل گذشت نبوده و تنها در مجازات کیفری متهم تخفیف داده می‌شود؛ ولی این مجازات حذف نخواهد شد.

مرور زمان در جرم کلاهبرداری

بسیاری از جرائم تعزیری، می‌توانند شامل قانون مرور زمان شده و پس از مدتی، حق شکایت و پیگیری را از فرد قربانی سلب نمایند. کلاهبرداری، از این دسته جرائم است که به دلیل نوع مجازات تعزیری برای متهم، شامل قانون مرور از زمان می‌شود.

اگر ارزش مال ربوده‌شده، کمتر از صد میلیون تومان باشد، قربانی باید حداکثر تا 1 سال پس از اطلاع از وقوع جرم، از متهم شکایت کند؛ در غیر این صورت و به دلیل قوانین جدید مرتبط با کاهش مجازات حبس تعزیری، حق شکایت از وی سلب خواهد شد.

البته این مورد برای کلاهبرداری مشدد یا زمانی که ارزش مال ربوده‌شده بیش از صد میلیون تومان باشد، صادق نیست و فرد تا هر زمان پس از وقوع جرم، می‌تواند از کلاهبردار شکایت کند.

بهترین وکیل کلاهبرداری

اگر شما هم گرفتار جرم کلاهبرداری شده‌اید، توصیه می‌کنیم از وکیل کلاهبرداری سایت «وکیل با من» (www.vakilbaman.com) کمک بگیرید. این مجموعه دارای وکلای متخصص بوده که می‌توانند در این مسیر به شما کمک کنند.