فنآوری ارتباطات و اطلاعات، حوزه پیشگام هزاره سوم

بدون شک اکثر خوانندگان با واژگان و مفاهیم مرتبط با تکنولوژی یا فناوری اطلاعات Information Technology - IT آشنا هستند. اخیراً و با نفوذ عمیق ابزار دیجیتال در حوزه­ های مختلف مخابرات، عبارت جامع­ تر فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT  - Information and Communication Technology نیز بسیار شنیده می شود. بدون شک فناوری اطلاعات طی 6 دهه­ی اخیر سرعتی به مراتب بیشتر از توان و قدرت تخیل بشر داشته است... اگر فاصله زمانی بین پیش بینی ژول ورن برای سفر انسان به کره­ی ماه تا قدم گذاشتن نیل آرمسترانگ بر خاک این سیاره را مقایسه کنیم با اولین تصویر ذهنی خودروهای خودران و رقابت جدّی کمپانی های پیشتاز تکنولوژی جهان نظیر Apple، Sony و Tesla ، بدون شک متوجه سرعت بسیار بالای گسترش این فناوری در تمامی عرصه­ های زندگی فردی و اجتماعی می­شویم.

فناوری اطلاعات با سرعت زیادی در حال بلعیدن سایر تکنولوژی ها و تبدیل آنها به فرآیندهای مبتنی بر بستر دیجیتال است. یکی از عرصه هایی که توانسته کمال استفاده را از این فناوری داشته باشد نیز فناوری مخابرات است. میزان نفوذ تکنولوژی یا فناوری اطلاعات و ابزارهای رایانشی در حوزه های مختلف مخابرات به حدّی رسیده است که اکنون صنعت مخابرات را بیشتر به نام فناوری اطلاعات و ارتباطات می شناسیم؛ و بدون شک تصور هرگونه ارتباط خارج از بستر این فناوری برای اذهان نسل بشر در ابتدای هزاره­ی سوم، مقدور و میّسر نیست.

در ایران نیز، علیرغم تمامی مشکلات و موانع داخلی و خارجی، رشد فزاینده­ای را در حوزه های مختلفIT  و ICT شاهد هستیم. در کنار فعالیت های ساختاری و زیربنایی دولتی، بخش خصوصی نیز تلاش زیادی برای همگامی هرچه بیشتر خود با فناوریِ بروز اطلاعات و ارتباطات به عرصه رسانده است. هم زمان با وقوع اپیدمی کرونا در جهان و ایران، شاهد بودیم که بخش خصوصی بسیار چابک تر و کم هزینه تر از بخش دولتی توانست با تکیه بر ابزار موجود و ارتقاء بسترهای در دسترس، با معضلات این رخداد جهانی مقابله کند و حتی میتوان به جرات گفت اگر مکانیزمی برای امتیازدهی در سطح کلان وجود می­داشت، بدون شک مشخص می­شد بخش خصوصی بسیار جلوتر از بخش دولتی، در حال گذار از این دوره است.

در ایران،  مخابرات و فناوری های مرتبط با این حوزه عملاً در انحصار دولت قرار دارند و مشابه اکثر بسترها و زیرساخت های کلان کشور، بخش دولتی در تمام مراحل طراحی، ساخت، تامین و احداث و بهره برداری نیازمند بخش خصوصی است. کم نیستند طرح ها و پروژه هایی که بصورت طراحی ـ تامین ـ احداث یا EPC در این حوزه تعریف میشوند و بنظر می رسد بخش خصوصی به راحتی توانسته است علیرغم تمامی مشکلات ناشی از تحریم ها و نرخ  ناعادلانه و بی ثبات برابری ارزی، پاسخگوی نیازهای ساختار دولتی باشد. با توجه به گستردگی خدماتی که در این صنعت وجود دارد، تعداد اصناف و کسب و کارهای دخیل در تمامی مراحل پروژه ها و طرح ها نیز بسیار است. البته بخش زیادی از کسب و کارها در این حوزه چون با مخاطبین حقیقی در جامعه در ارتباط هستند به نوعی از موضوع اصلی این بحث خارج می شوند. ولی شرکت هایی که بصورت تخصصی در بخش های طراحی شبکه های مختلف ارتباطات و اطلاعات، تامین داخلی و خارجی تجهیزات و اقلام مصرفی و همچنین اجرای پروژه ها و طرح های مختلف در اقصی نقاط کشور فعالیت دارند، بسیارند. تعداد زیاد شرکت ها و کسب و کارهای فعال در این حوزه در کنار الزام همنوایی با رشد جهانی تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، دولت را وادار به ایجاد ساختارهای حمایتی و نظارتی متناسب با ارتقاء بستر و زیرساخت ها کرده است؛ خدمات قابل ارائه توسط شورای عالی انفورماتیک، نظام صنفی رایانه ای، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، سازمان برنامه و بودجه کشور و مرکز شرکت های دانش بنیان، نمونه هایی از حمایت های دولتی ـ هرچند ناکافی ـ از این صنعت هستند.

بصورت معمول، ارتباط تجاری بین بخش دولتی و خصوصی از طریق برگزاری مناقصه انجام می شود. البته با توجه به مبلغ و موضوع معامله، ممکن است بخشی از این خدمات از طریق استعلام بهاء نیز تامین شوند. در این گذار، خالی از لطف نخواهد بود اگر اطلاعاتی را در مورد کمّیت و ارزش ریالی مناقصات و استعلام ها در این حوزه با خوانندگان به اشتراک بگذاریم:

 طی یکسال گذشته ـ از ابتدای دی ماه 1399 لغایت پایان آذرماه 1400 ـ مجموعاً 37 هزار عنوان اگهی مناقصه و فراخوان با متوسط مبلغ 1080 میلیون ریال بصورت عمومی منتشر شده است. در همین زمان، بیش از 132 هزار عنوان استعلام بهاء در همین حوزه و با متوسط ارزش ریالی 380 میلیون ریال نیز انتشار عمومی داشته است. با توجه به اینکه اطلاعات مورداشاره از پایگاه اطلاع رسانی مناقصات و مزایدات کشور استخراج شده و دارای ضریب صحت بسیار بالایی به نسبت سایر آمارهاست، می توانیم حجم معاملات انجام شده را در حوزه های مختلف ارتباطات و اطلاعات، بالغ بر یک هزار میلیارد تومان درنظر بگیریم. همچنین بر اساس این آمار، حدود 16درصد مناقصات و بیش از 47درصد استعلام ها توسط بخش خصوصی و از طریق پایگاه اطلاع رسانی هزاره منتشر شده است.

کاملاً مشخص است تامین کالا و تجهیزات و خدمات در حوزه های مختلف فناوری اطلاعات و ارتباطات، بازاری ست بسیار قدرتمند ضمن اینکه رقابت در این بازار عموماً بر مبنای تخصص و دانش است و نه صرفاً قدرت مالی. بخشی از این مبلغ (منظور ارزش کلی مناقصات و استعلامهاست) در حوزه های مختلف نرم افزار هزینه شده است. بخش تامین تجهیزات در حدود 47درصد ارزش ریالی و بخش خدمات (پیمانکاری طرح و احداث، بهره برداری و نگهداری) نیز اندکی کمتر از 42درصد ارزش ریالی مناقصات و استعلام ها در دوره­ی ذکر شده را به خود اختصاص داده اند.

لازم به ذکر است آمار مربوط به تفکیک ارزش ریالی معاملات (مناقصه ها و استعلام ها) فاقد دقت لازم است زیرا هیچ مرجعی در کشور بصورت شفاف این اطلاعات را ارائه نمی کند. ولی شرکت ارتباط گستران هزاره با گذشت دو دهه از فعالیت های تخصصی در حوزه­ی مناقصات، مزایدات و استعلام ها موفق به طراحی مدل های استاندارد آماری شده است که توان محاسباتی مشابه آنچه در این مقاله شاهد بودید را داراست.

خاطرنشان می دارد شرکت ارتباط گستران هزاره یکی از شرکت های بسیار موفق و توانا در حوزه­ی تکنولوژی اطلاعات است که مسیر رشد و تعالی خود را عملاً بر مبنای توسعه بسترهای اطلاعاتی و ارتباطی بنا نموده است. در حال حاضر سیستم های مکانیزه جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات در این شرکت، علاوه بر اینکه در ایران دارای مشابه و نمونه نیست، با همتایان خارجی، مطرح و فعال در این حوزه نیز به راحتی رقابت می کند. سرمایه گذاری مالی و زمانی بالایی صرف این شده است که اخبار و آگهی های مناقصات، مزایدات و استعلام های کشور پس از دسته بندی دقیق به روش های متنوع و سفارشی سازی شده جهت مشتریان، بصورت روزانه برای بیش از 12 هزار شرکت و بنگاه فعال در بخش های مختلف صنعت و بازار ارسال می شوند. اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در حوزه های مختلف فناوری اطلاعات و ارتباطات می توانند با عضویت در این پایگاه، اطلاعات و اخبار معاملات زمینه­ی فعالیت خود را در اسرع وقت دریافت کنند و ضمن بهره مندی از این مزیّت رقابتی، از سایر امکانات و خدمات پایگاه اطلاع رسانی مناقصات و مزایدات هزاره نیز استفاده کنند.