مشکل کم‌آبی اساسی‌ترین مانع توسعه است
بحرانی‌ترین دشت آبی کرمان و کشور، رفسنجان است/باید برای اقتصاد تک محصولی رفسنجان فکر اساسی کرد.
فرماندار ویژه رفسنجان معتقد است: این شهرستان بحرانی‌ترین دشت آبی کرمان و کشور، است.
شهرستان رفسنجان بیش از 8 هزار کیلومتر مساحت، 4 بخش، 5 شهر و بیش از 300 هزار نفر جمعیت دارد. اقتصاد غالب این شهر متکی به کشاورزی و تولید محصول پسته است. در رفسنجان 2 محصول راهبردی وجود دارد که در تولید ناخالص کشور و همچنین صادرات نقش مهمی ایفا می‌کند. اولین محصول، پسته است که رتبه اول را در جهان دارد و تقریبا کشاورزی غالب در این شهر هم پسته است . دومین محصول، مس است که معادن بسیار مهمی در آنجا قرار دارد؛ از جمله معدن مس سرچشمه در رفسنجان است و در آنجا تغلیظ، بهره‌برداری و استخراج مس صورت می‌گیرد و نقش بسیاری در اقتصاد کرمان و حتی کشور دارد.
با حمیدملانوری فرماندار ویژه شهرستان رفسنجان که معاون علیرضا رزم‌حسینی استاندار کرمان هم هست، درباره توانمندی‌های این شهرستان و اهمیت توجه به مثلث توسعه اقتصادی برای پیشرفت و توسعه استان کرمان گفتگو کرده‌ایم.
به عنوان سوال ابتدایی از اهمیت باغات بزرگ شهرستان رفسنجان بگویید.
این باغات حاصل سختکوشی و تلاش مردم این منطقه کویری است. باغات پسته این شهر بزرگترین جنگل مصنوعی دست کاشت بشر در جهان هستند. پسته محصول بسیار ارزآوری است در طول این سال‌ها کمک شهرستان، استان و کشور بوده است. مردم این منطقه، پیش از انقلاب و پس از آن، در تولید پسته مشارکت جدی داشته‌اند. با ایجاد همین باغات، یک اقتصاد پایدار در منطقه به وجود آورده‌اند که توانسته با ایجاد ثروت و سرمایه به کمک مسائل اقتصادی کشور بیاید. این شهر در دوران انقلاب و دفاع مقدس بیشترین کمک‌های مالی و رزمنده را به جبهه‌های کشور داشته و همچنین در دوره سازندگی نیز مشارکت‌های جدی داشته است.
قابلیت‌های نیروی انسانی در رفسنجان چقدر می‌تواند در مسیر توسعه این شهر تاثیرگذار باشد؟
رفسنجان به لحاظ منابع استانی یک جایگاه ویژه دارد. در طول حیات خود علمای بزرگ، اساتید مطرح دانشگاهی، مخترعین، کارآفرینان و صنعتگران مطرحی را به کشور عرضه کرده که هریک از آنان چه در داخل استان، چه در داخل کشور و چه خارج از کشور صاحب‌نام هستند. در حال حاضر 11واحد دانشگاهی، 25هزار دانشجو، 7 حوزه علمیه و 600 طلبه در این منطقه تحصیل می‌کنند. اشخاص برجسته‌ای از این منطقه در حوزه‌های کلان کشوری، اعم از ریاست جمهوری، ریاست مجلس، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام، نمایندگی مجلس، وزارت، مدیریت کل و ... صاحب‌منصب هستند و خدمات بزرگی نیز انجام داده‌اند. این شهر قریب به هزار شهید و 11هزار رزمنده و ایثارگر داشته است. سردار قاسم سلیمانی از افتخارات این شهر هستند.
جاذبه‌های گردشگری و توریستی شهر رفسنجان در چه شرایطی قرار دارد؟
برخی از مناطق این شهر از جمله دره راوی بیش از برخی مناطق شهداد قابلیت طرح در ستاد مثلث توسعه را دارد. در طول این سال‌ها، از این دره هیچ نام و نشانی نبوده و به تازگی شناسایی شده است. طرح این پروژه را در کارگروه شهرستان تصویب کرده‌ایم و سرمایه‌گذارش بخش خصوصی است. دیواره‌های این دره در نقاطی به صد متر می‌رسد و جذابیت‌های خاص خود را دارد و نزدیک به شهر و محورهای مواصلاتی است. 400 بنای تاریخی در این شهر وجود دارد که بزرگترین آنها خانه کشتی جهان با 7 هزارمتر مربع زیربنا و 10 اتاق است. این بنا به لحاظ معماری و ساختار تک است که وقف امام حسین (ع) شده و در یک فضای 5/3هکتاری با مجموعه‌های تاریخی هم‌جوار خود در یک سایت قرار گرفته است. همچنین مناطقی مانند هودج و داوران، چاه دریا از دیگر نقاط برتر گردشگری ما هستند. ما نادرترین غار کشور را در این منطقه شناسایی کرده‌ایم که در حال برنامه‌ریزی برای بهره‌برداری از آن هستیم. برخی از قندیل‌های این غار به شکل افقی هستند و 50 متر سقوط آزاد دارند.
کم‌آبی یکی از مشکلات اساسی استان کرمان است. وضعیت رفسنجان از این حیث چگونه است؟
شهرستان رفسنجان قابلیت‌ها و پتانسیل‌های زیادی برای توسعه دارد؛ اما توجه صرف به حوزه کشاورزی و تولید پسته باعث شده تا از سایر منابع و توانایی‌های استان غفلت شود. در حال حاضر به دلیل خشکسالی‌های پانزده ساله اخیر با بحران شدید آب مواجه هستیم. بحرانی‌ترین دشت آبی استان و کشور، رفسنجان است. ما برای بخش کشاورزی هزار حلقه چاه داریم که عمق برخی از آنها به 250 تا 300 متر می‌رسد. از محل این چاه‌ها، سالانه 500 میلیون مترمکعب آب برداشت می‌شود که 95درصد این آب در کشاورزی و 5 درصد صرف صنعت، خدمات و شرب می‌شود. در این 15سال اخیر ما 440 میلیون مترمکعب به آب‌های زیرزمینی وارد شده‌ایم. یعنی سالانه حدود 130میلیون بیلان منفی داشته‌ایم. یعنی سالانه حدود یک متر سطح آب‌های زیرزمینی ما افت داشته است. همچنین کیفیت آب نیز هم در حوزه کشاورزی و هم شرب بسیار بد شده و همین مسئله منجر به کاهش تولید محصولات شده است. به طور میانگین و برای جبران هزینه و سوددهی نسبی باید از هر هکتار دو تن پسته برداشت کرد، ما در سال 93 که سال نسبتاً خوبی برای ما بوده تنها توانسته‌ایم 600کیلو در هکتار برداشت کنیم. با توجه به قیمت پسته تولیدی، هزینه آب مصرفی تولید نمی‌شود. کشاورزان سالانه حدود 60 میلیارد تومان برای سموم هزینه می‌کنند. باید برای اقتصاد تک محصولی رفسنجان فکر اساسی کرد تا ضمن حفظ این تولیدات، وارد حوزه‌های دیگر شد. ایجاد ستاد مثلث توسعه اقتصادی بهترین راهکار برای خروج از این مشکل بود.
اقتصاد ناپایدار در توسعه کرمان چه تاثیری داشته است؟
زمانی که اقتصاد ما دچار چالش شد، بسیاری از کسانی که تمکن مالی داشتند، برای نجات خود، قسمتی از سرمایه‌شان را از شهر و منطقه خارج کرده و به استان‌های هم‌جوار و حتی خارج از کشور انتقال دادند. پول در منطقه‌ای می‌ماند که امنیت داشته باشد و بتوان با آن سرمایه‌گذاری کرده و ارزش افزوده دریافت کرد. این اشخاص برای اینکه اقتصاد خود را نجات دهند، از استان خارج شده و به نقاط دیگر کوچ کردند. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری‌های داخل منطقه با چالش‌های سختی روبرو بود و مدیریت منطقه برای مقابله با این موانع محدودیت داشت و یا قوانین دست و پاگیر به او اجازه هیچ تحرکی نمی‌داد. مشکل کم‌آبی اساسی‌ترین مانع توسعه است.
مثلث توسعه کار خود را در رفسنجان چگونه پیش برده است؟
اولین کاری که مثلث توسعه انجام داد ایجاد هم‌گرایی، همدلی، همزبانی و اتحاد میان مدیریت اجرایی و عوامل تاثیرگذار در جامعه علی‌الخصوص امام جمعه بود. تفکر امامت جمعه رفسنجان کاملاً به سمت توسعه و پیشرفت است تا از این طریق بتوان مسائل فرهنگی و مشکلات اجتماعی را کاهش داد. از سوی دیگر نماینده مردم در مجلس، به عنوان ضلع دیگر مثلث حضور جدی و فعالی دارد تا براساس آنچه انتظار مردم است بیشترین تلاش را برای پیشبرد طرح‌های استانی در سطح کلان داشته باشد. با ایجاد این هم‌بستگی میان فرماندار یک شهر به عنوان نماینده دولت، نماینده مجلس و نماینده ولی فقیه، در راستای توسعه، اعتماد مردم جلب شد. این اولین هدف مثلث توسعه بوده که ما در آن مسیر حرکت کرده‌ایم. با آگاه‌سازی، اطلاع‌رسانی و ایجاد اعتماد بستر مناسب را برای ورود سرمایه‌گذار ایجاد کرده‌ایم. تا وقتی سرمایه‌گذار پول خود را به منطقه نیاورد، بسترسازی‌ها نتیجه‌بخش نخواهد بود. کار بزرگ توسط تریبون نماز جمعه، دستگاه‌های فرهنگی و حتی سایر مبلغین در سایه رهبری و مدیریت امام جمعه اتفاق می‌افتد. مردم به این ترتیب به برنامه‌های فرمانداری‌ها اعتماد می‌کنند. این موقعیت حتی به ما فرصت می‌دهد تا حرف‌مان را از این طریق با مردم در میان بگذاریم. وقتی من حمایت و پشتیبانی امام جمعه و نماینده مجلس را می‌بینم قدرت و اتکای بیشتری برای کار در اختیار دارم. همه، یک‌دل در مسیر توسعه شهر در حرکت هستند. ما باید برنامه داشته باشیم و با حضور بخش خصوصی این برنامه‌ها منجر به توسعه خواهد شد.
نقش مثلث توسعه در اقتصاد منطقه چه بوده است؟
ده سال پیش از این طرح، مجموعه سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در این شهر 100هزار میلیارد تومان بود. در حالیکه بعد از تصویب این طرح، طی یکسال گذشته 2700 میلیارد تفاهم‌نامه با بخش خصوصی امضا کرده و بیش از 1300میلیارد یعنی 60 درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌ایم. ظرف یکسال به اندازه 130سال کار کرده‌ایم. البته معتقدیم بیش از این نیز می‌شد کار کرد. هریک از این سال‌ها می‌شد به همین اندازه کار کرد. ما طرح تولید نسل جدید کالای نوری کشور را مهرماه کلنگ زده و خردادماه با 7 میلیارد سرمایه‌گذاری و ایجاد 45 فرصت شغلی به بهره‌برداری رساندیم. بسیاری از طرح‌های کوچک ما در حال تولید هستند. برخی از طرح‌های بزرگ نیز تا پایان سال 94 به بهره‌برداری خواهد رسید. طی این یکسال حدود 30طرح بزرگ و 70 طرح متوسط و کوچک داشته‌ایم. در قالب طرح‌های تولید روستایی 70طرح ثبت کرده‌ایم که شرکت‌های آنها نیز تاسیس شده است. فکر می‌کنم اعتماد و انگیزه خوبی میان سرمایه‌گذاران به وجود آمده است. مردم به جای اینکه به دنبال اشتغال فرزندانشان باشند، به فکر ایجاد کارگاه‌هایی از سرمایه‌های خودشان افتاده‌اند تا بتوانند هم برای فرزندان خود و هم سایرین ایجاد شغل کنند. اعتماد مردم یک نعمت است که امیدواریم در سایه این همدلی مسئولان به یک توسعه پایدار ختم شود.
عموماً چه موانعی بر سر راه سرمایه‌گذاران در منطقه رفسنجان وجود دارد؟
یک بروکراسی کند و طولانی وجود دارد. سرمایه‌گذار باید از نهادها و ادارات مختلف استعلاماتی را بگیرد. کاری که ستاد مثلث توسعه انجام داده این است، یک جلسه با حضور فرماندار، نمایندگان دستگاه‌های اجرایی متولی بر سرمایه‌گذاری، نماینده مردم در مجلس به عنوان کسی که می‌تواند کارها را در سطح ملی پیگیری کند، امام جمعه به عنوان رهبر دینی جامعه و بخش خصوصی برگزار می‌شود. طرح در جلسه مطرح و همان‌جا بررسی می‌شود که آیا این اتفاق شدنی است یا خیر. البته ما پیش از ورود طرح به این جلسه، یک شورای مشورتی نیز داریم که در آن شورا، صاحب‌نظرانی از بخش‌های صنعتی، بازرگانی، خدماتی، گردشگری و ... حضور دارند و با تخصص و تجربه خود، طرح را همراه با سرمایه‌گذار مرور می‌کنند و مقرون به صرفه بودن طرح را می‌سنجند. یکی از کارهای مثلث توسعه اقتصادی جلوگیری از سرمایه‌گذاری‌های غیرمنطقی، غیرعلمی و غیراصولی است. ممکن است سرمایه‌گذاری اعتماد کرده و طرحی را بپسندد و برای اجرای آن اقدام کند، اما بنا به شرایط منطقه و بسترهای موجود به صرفه و عاقلانه نباشد. بنابراین ما به سرمایه‌گذاران در این شورا مشورت می‌دهیم و سرمایه‌گذاری که عاقلانه نباشد رد می‌کنیم. زمانی که طرح در ستاد مطرح می‌شود جنبه‌های مختلف آن از نظر مجوز محیط زیست، صنعت و معدن، آب، برق، گاز، تلفن، تسهیلات بانکی و ... بررسی می‌شود که آیا طرح قابلیت اجرا دارد یا نه. در صورت موافقت، زیر طرح امضا می‌شود. مسیر سرمایه‌گذار از این طرح کاهش می‌یابد و او طرف‌های خود را می‌شناسد و سرعت بیشتری برای رسیدن به نتیجه خواهد داشت. همچنین در مورد قوانین مزاحم و موانع، پیگیری‌های خوبی از سوی نماینده شهر داشته‌ایم.
جذب سرمایه‌گذار خارجی را در دستور کار داشته‌اید؟
یکی دیگر از کارهای مثلث توسعه ورود سرمایه‌گذار خارجی به منطقه است. در یکی از بازدیدهایی که استاندار از منطقه داشتند، از یکی از این سرمایه‌گذاران دلیل سرمایه‌گذارای در منطقه را سوال کردند. این سرمایه‌گذار گفت: «من از رفتار مدیران خوشم آمده و علاقه و انگیزه پیدا کرده‌ام بعد از این طرح، طرح دیگری را هم در این منطقه اجرا کنم.» معنی این حرف ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری است. مدیران از این مسئله استقبال می‌کنند. آنچه در مثلث توسعه اقتصادی در دستور کار ما قرار دارد خروج از تک محصولی، ایجاد اشتغال، کاهش آسیب‌های اجتماعی و حفاظت از منابع آب به عنوان منبع اصلی توسعه است. باید منابع آب موجود و بخش کشاورزی‌مان را حفظ کنیم. شیوه‌های آبیاری نوین باید توسعه یابد، تخصیص‌ها در حوزه کشاورزی را باید کاهش دهیم و صرفه‌جویی‌هایمان در بخش کشاورزی را در دو بخش صنعت و کشاورزی تقسیم کنیم تا بر این اساس به سوی تعادل‌بخشی سفره‌های زیرزمینی پیش برویم و مانع کاهش آنها شویم.
طرحی هم برای این منظور داشته‌اید؟
بله؛ برای رسیدن به این شرایط، طرح فاضلاب شهری را شروع کرده‌ایم که به این طریق 300 لیتر در ثانیه خواهیم توانست استحصال آب کنیم. بخشی از این آب به صنعت می‌آید و کمکش می‌کند. تولید افزایش و هزینه‌های کشاورزی کاهش خواهد یافت. دید مردم باید نسبت به سرمایه‌گذاری در بخش‌های غیرکشاورزی، گردشگری، خدمات، صنعت و معدن ارتقا پیدا کند. رفسنجان در مسیر ترانزیتی کشور قرار گرفته است. فرودگاه و راه‌آهن فعالی دارد. و مناطق گردشگری جذابی در این منطقه قرار گرفته که به خوبی می‌تواند در مسیر توسعه شهر تاثیرگذار باشد. حتی از این طریق می‌توان بدون آن که آلاینده‌ای ما را تهدید کند، درآمدهایی بسیار بالاتر از صنایعی مانند مس ایجاد کرد. ما به دنبال تدوین طرح توسعه رفسنجان به صورت کاملاً علمی و آکادمیک هستیم. یک توسعه پایدار، متوازن و همه‌جانبه مدنظر ماست.
برای رسیدن به این توسعه، چقدر می‌توان روی نیروی انسانی تازه نفس و فارغ‌التحصیل حساب باز کرد؟
ما اگر نتوانیم دانشجویان و فارغ‌التحصیلان را با تفکر توسعه‌ای و اقتصادگرا بار بیاوریم، با یک چالش جدی روبرو هستیم. در چنین شرایطی این گروه بعد از اتمام دانشگاه سربار جامعه و یک تهدید جدی خواهند بود. این مسئله را در شورای آموزش و پرورش در دستور کار مدارس قرار داده‌ایم و در دانشگاه‌ها نیز یک زمینه برای بررسی چالش‌ها، فرصت‌ها و... مطرح کرده‌ایم تا دانش‌آموزان و دانشجویان را در مسیر قرار بدهیم. این تفکرات حاصل همین نشست‌های مشترک ستاد مثلث توسعه است.
آیا استان کرمان و شهرستان رفسنجان قابلیت اداره اقتصادی خود را دارد؟
رفسنجان منابع عظیم طبیعی، معدنی، گردشگری و ... در اختیار دارد. اگر قوانین مزاحم وجود نداشته باشند، موانع رفع شود و سطح اختیارات مدیران اجرایی استان‌ها افزایش یابد، با توجه به تفکر اقتصادی که در نخبگان منطقه وجود دارد ما در این مورد بسیار توانا هستیم. ما خواهان اختیارات خاص و خارج از قاعده‌ای نیستیم. به حد نیاز به دستگاه‌های اجرایی در داخل شهرستان اختیار داده شود. ما تعهد می‌دهیم اگر منابع محلی در اختیارمان قرار بگیرد و اختیار داشته باشیم، بتوانیم در قالب یک دولت محلی نه تنها خود را اداره کنیم بلکه شهرهای هم‌جوارمان را نیز حمایت کرده و پوشش دهیم.