درخت نخل خاصویی ظرفیتی برای اشتغالزایی

خواص درمانی و انرژی زایی بیشمار برای خرما مشخص و در قرآن مجید از میان میوه ها،بیشترین اشاره به آن شده است. خرمای خاصویی شهرستان جم بهترین نوع قند در میان سایر ارقام خرما دارد که سبب مزه منحصربه فرد و مطلوب آن شده و از سویی دیگر خواص دارویی آن نیز در حال پژوهش و شناسایی است. این رقم در بازار جهانی صادرات و حتی داخل کشور، جایگاهی برای رقابت با سایر ارقام نداشته و در بسیاری از مواقع  با قیمت ارزان خریداری یا روی دست باغداران شهرستان می ماند.

نبود کارگاه‌های بسته بندی مناسب و بهداشتی در شهرستان، پایین بودن دانش کشاورزان و عدم سیاست و برنامه ریزی مسئولین شهرستان، ارکان مهم ضعف صادرات خرمای خاصویی می باشد. تحقیق ها و بررسی ها در این زمینه اثبات شده است که با توجه به کربوهیدرات های ساختاری موجود در برگ خشک خرمای خاصویی، در صورت تبدیل شدن به قند و تغذیه به مخمر، پتانسیل بسیار زیادی جهت تولید سوخت زیستی بایواتانول (جایگزین نفت) از آن وجود دارد.

به گزارش ایلنا از جم ، مقاله ای تحت عنوان «فرصت های اقتصادی و کارآفرینی شهرستان جم: مطالعه موردی درخت نخل خاصویی» توسط « عباس رجایی راد (دانشجوی دکتری کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان-نویسنده مقاله) ، حسیعنلی رجایی(دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه کرمان) و پریزاد گرگی (دانشجوی کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی بوشهر) تهیه و تنظیم شده است که هدف از این مقاله بررسی پتانسیل و چالش های صادرات خرمای خاصویی و همچنین معرفی فرصت های کارآفرینی از میوه خرما  و برگ درخت آن در تولید سوخت، خوراک دام و کاغذ است که نتایج برخی از این تحقیقات حاصل پژوهش‌های نویسند‌گان می‌‌باشد.

در این مقاله سعی شده است تا برخی پتانسیل موجود در صادرات خرمای خاصویی، صنایع تبدیلی و همچنین استفاده از برگ آن برای تولید سوخت زیستی بایواتانول (جایگزین نفت)، کاغذ و خوراک دام را معرفی نماید.

شرح این مقاله که برای خبرگزاری ایلنا در بوشهر ارسال شده در ادامه آمده است:

برگ خشک خرمای خاصویی با داشتن خصوصیات مورفولوژی، شیمیایی و ساختاری مشابه با چوب درختان تولید کننده کاغذ، امیدواری های زیادی جهت استفاده از آن برای صنایع کاغذ وجود دارد.نتایج همچنین نشان داده است که برگ خرمای خاصویی در صورت فرآوری مناسب، علوفه ای با ارزش انرژی زایی معادل یونجه برای دام می باشد. توجه بیشتر و برنامه ریزی بیشتر مسئولین شهرستان به این گنج پنهان، زمینه ساز کارآفرینی شگرف در سطح شهرستان و کشور خواهد شد که در این راستا باید نگاهی عمیق به پژوهش های انجام شده در ارتباط با نخل خاصویی داشته باشیم.

خرمای خاصویی شهرستان جم، یکی از ناشناخته ترین رقوم هوای خرموا اسوت، تحقیقوات و شوواهد نشوان دهنده پتانسیل بسیار بالای این خرما در صادرات می باشد که متاسفانه به علت عدم آگاهی و سیاست هوای غلو ، در پاره ای از مواقع این خرما روی دست  باغداران زحمت کش می ماند.

کلمات کلیدی: خرمای خاصویی صادرات سوخت زیستی کارآفرینی کاغذ خوراک دام.

معرفی خرما جم

طبق گفته کارشناسان جهاد کشاورزی در شهرستان جم 1700 هکتار مساحت نخل کاری وجود دارد که میانگین تولید هر هکتار حدود 7 تن خرما بوده، در نتیجه سالانه 1190 تن خرما در شهرستان تولید می شود. اگر 70 درصد خرمای شهرستان درجه یک و قابل مصرف باشد، 833 تن خرمای درجه یک قابل صادرات می باشد. از طرف دیگر خرماهای درجه 2 و 3 مصارف صنعتی مختلفی دارند که از جمله تولید قند خرما برای نوشابه و سایر نوشیدنی ها و استفاده از قند آن برای تولید الکل صنعتی است. بزرگترین شرکت تولید قند خرما (شرکت شهد باب پارس) در تبریز راه اندازی شد که خرماهای در جه 3 و 4 را به قند خرما تبدیل و محصول تولیدی را به کشورهای اروپایی صادر می کند. میان ارقام خرمای ایران خرمای خاصویی به دلیل دارا بودن کمترین میزان ساکاروز و بیشترین فروکتوز یکی از بهترین نوع قندها را دارد که سبب مزه منحصر به فرد آن شده است (کرمت و خورش، 1381 ). از میان قندها، فروکتوز و گلوکز کمترین و بیشترین تاثیر در غلظت قند خون دارند (میلر و همکاران،2003). بنابراین شاید بتوان مصرف این خرما را در افراد دیابتی نیز تجویز کرد، هرچند توصیه در این زمینه نیازمند تحقیقات بیشتری است. از طرفی دیگر شواهد موجود نشان دهنده فعالیت زیاد آنتی اکسیدانی در خرمای خاصویی بوده است.

خاستگاه اصلی رقم خاصویی شهرستان جم است. مطابق جدول (1)، ارزش بالای دارویی و غذایی برای میوه خاصویی مشخص شده است به طوری که سرشار از  انرژی و مواد معدنی و ویتامنی می باشد که خواص دارویی آن را سبب شده است. متاسفانه این رقم هیج جایگاهی در صادرات جهانی خرما نداشته است. این در حالی است که صادرات خرما در میان محصولات خشکبار بعد از پسته مقام دوم را داراست. با توجه به کیفیت، مزه منحصر به فرد، قند مناسب، خواص دارویی و خاص بودن زیستگاه رقم خاصویی، پتانسیل بسیار زیادی برای معرفی این رقم خرما در بازار جهانی وجود دارد.

طبق بررسی های میدانی و بازدیدی انجام گرفته در میان سایر ارقام، کمتر رقمی از خرما، مزه و کیفیت خرمای خاصویی داشته است. متاسفانه مشکلات موجود در زمینه بازاریابی، بسته بندی، مشکلات ناشی از کمبود آب و عدم استفاده بهینه از آن به علت عدم  توان مالی برای احداث سیستم های مدرن آبیاری و پایین بودن دانش نخل داران شهرستان، باعث شده که نتوانیم در صادرات با سایر استان های کشور رقابت داشته باشیم و از دیگر مشکلات مهم کم بازده بودن شغل نخل کاری در شهرستان است به طوری که علاوه بر قیمت بسیار پایین محصول، میانگین برداشت شده در هر هکتار از نخیلات شهرستان ( 7 تن) بسیار پایین در کشور حدود 8 تن و در کشوری مانند مصر بیش از 35 تن در هکتار است (نمودار 2). کشور ایران کمترین عملکرد خرما در میان تمام کشورهای جهان را داراست. همین مشکلات سبب رهایی پیشه نخل کاری و در برخی مواقع اقدام به آتش سوزی و قطع نخل ها در شهرستان شده است و اگر همین روند ادامه داشته باشد بدون شک تا چند سال دیگر سیمای شهرستان به کلی تغییر خواهد کرد. این در حالی است که خرما یکی از کالاهای لوکس و گران در بسیاری از کشورهای دیگر مانند اتحادیه اروپا است که برخی از کشورها مانند فرانسه و امارات با پی بردن به اهمیت این مسله سالانه سودآوری زیادی دارند. این مشکلات در بیشتر استان های خرما خیز کشور به چشم می خورد به طوری که که حجم صادرات خرما در ایران نیز بسیار پایین و تنها کمتر از 10 درصد خرمای تولیدی صادر می شود (اردستانی، 1390 ) و این نشان دهنده ضعف در کل کشور برای صادرات خرما می باشد، این بی توجهی در شهرستان جم بیشتر به چشم می خورد. هم اکنون حدود 90  درصد از صادرات خرمای کشور به صورت فله و کاملا غیراصولی به کشور امارات صادر می شود (بی نام، 1391) . امارات دومین وارد کننده بزرگ خرما در جهان و بزرگترین صادر کننده خرما در بازار جهانی است.

ارزش صادرات خرمای خاصویی

جدول 2- قیمت خریداری شدن خرما از ایران و فروش آن در بازارهای اروپا را نشان می دهد. همانطور که می‌بینیم اختلاف شدیدی بین خرید خرما از ایران (صادرات خرمای ایران) و فروش آن در بازار جهانی وجود دارد. خرمای پیارم ایران و عسلی آمریکا در بازار جهانی بیشترین قیمت ها را به خود اختصاص داده اند. از مشخصات رقم پیارم می توان به دانه کشیده، بافت محکم و گوشت دار، رنگ سیاه و بدون له شدگی بافتی اشاره کرد. خرمای عسلی که طبق مشاهدات به خرمای خاصویی شهرستان بسیار شبیه می باشد دارای رنگ زرد واندازه کوچک و بسیار شیره دار است، البته بسته بندی مناسب آن از پرس شدن وله شدگی بافت آن جلوگیری کرده و سبب افزایش بازار پسندی آن شده است.

جدول 1- به خوبی نشان می دهد که ارزش صادرات خرمای خاصویی در صورت تحقق، بسیار بالاست و می‌تواند امیدواری های زیادی برای نخل کاران شهرستان ایجاد کند. مهمترین جنبه های فروش بیشتر خرما در بازار جهانی، بسته بندی مناسب، بهداشتی و متناسب نیاز مصرف کننده است (محمدرضایی و همکارن، 1388 ). بطوریکه خرمای درجه 2 برخی کشورهای آفریقایی، حوزه خلیج فارس و آمریکا با بسته بندی مناسب و زیبا، با قیمت چند برابری نسبت به خرمای درجه یک ایران به فروش می رسد (اردستانی، 1393 ). نگاه سنتی و نااگاهانه  مردم شهرستان به مقوله خرما و از سویی نبود تکنولوژی مناسب برای بسته بندی این محصول سبب بسته بندی های20 کیلوگرمی و 3 کیلویی بدون در نظر گرفتن موارد بهداشتی و نیاز بازار در شهرستان شده است . وجود بسته بندیهایی که اغلب فاقد اندازه و شکل مناسب و ارم بهداشتی و همچنین مجوز بهداشتی هستند سبب شده است که خرمای شهرستان جم حتی در رقابت با برخی از ارقام با کیفیت پایین کشور نیز با قیمت کمتری به فروش برسد. برای نمونه هر کیلوگرم خرمای مضافتی، پیارم و ربی به طور میانگین به کیلویی 6500 ، 13000 ، 8000 تومان در داخل کشور به فروش می رسد و در مقابل خرمای  خاصویی شهرستان که از هر لحاظ کیفیت مناسبتری نسبت به ارقام ذکر شده دارد تنها بهایی کمتر از 3500 تومان در بازار ایران داشته است (اردستانی، 1393 ). در صورت توجه و آگاهی به مسئله صادرات با توجه به پتانسیل بسیار زیاد رقم خاصویی به راحتی می توان جایگاه مناسب رقابتی در صادرات بازار جهانی پیدا کرد. هر 3 رقم خرمای ذکر شده (مضافتی، پیارم و ربی) به صورت بسته های 400 تا 1 کیلوگرمی و با برند مشخص در بازار وجود دارد که یکی از مهمترین دلایل فروش مناسبتر این ارقام می باشد. لازم به ذکر است ارقام مضافتی، پیارم و ربی از مهترین ارقام صادراتی کشور نیز می باشند. هرچند که بررسی ها نشان می دهد ارزش صادرات خرمای ایران نسبت بسیاری از کشورهای مانند تونس، الجزایر، مصر آمریکا، عربستان و امارات نیز کمتر می باشد (نمودار 1 ). این بدان معناست که متأسفانه سیاست بسته بندی و توجه به مقوله خرما در کشور بسیار پایین است، علی رغم اینکه ایران بیشترین سطح زیر کشت و تنوع در ارقام خرما در جهان را داراست.

نمودار 1 - میزان و ارزش صادرات محصول خرما بر اساس کشورهای عمده صادر کننده خرما در سال  2002 (عزیزی و یزدانی،1386) .

علاوه بر بسته بندی مناسب باید توجه شایانی به بافت خرما نیز داشت برای مثال در بسیاری از کشورها و حتی برخی شهرهای کشور خرماهای پرسی، با بافت شل، له شده و شیره ای بازار فروش کمتری دارد و به ارقام با بافت سفت تر و شیره کمتر تمایل بیشتری نشان می‌دهند. این درحالی است که بسته بندی خرما در شهرستان به صورت فله ای و پرسی می باشد که در بسیاری از موارد سبب له شدگی و شیره دارشدن بیش از حد خرما می شود و تاثیر منفی در بازارپسندی آن دارد. زیرا با افزایش طول و شدت دوره سرما در زمستان، شکرک در سطح خرمای خاصویی مشاهده که متأسفانه عامه مردم تصور می کنند که تقلبی در این خرما صورت گرفته است، این در حالی است که شکرک از نشانه های طبیعی بودن خرما می باشد. مطالعات نشان می دهد نوع آبیاری، زمان برداشت، روش بسته بندی و انبارداری می‌تواند بافت خرما را دستخوش تغییرات کند (محبی، 1384 ). به طور کلی مهمترین موانع پیش روی صادرات خرمای شهرستان را می‌توان موارد زیر بر شمرد: الف) عدم برنامه آگاهی دهنده به باغداران در راستای ارزش صادرات خرما، ب)نبود تکنولوژی مناسب در راستای بسته بندی مناسب و بهداشتی، پ) نگاه سنتی به مقوله خرما، ت) نبود کارشناسان خبره در کنار باغداران شهرستان، ج) پایین بودن عملکرد در هکتار و د) نبود برنامه ریزی مدون از طرف مسئولین شهرستان جهت رونق دادن صادرات خرمای خاصویی. با توجه به نوع آبیاری سنتی و غرقابی نخل در شهرستان که سبب هدر روی زیادی در آب می شود و از طرف دیگر خشکسالی های اخیر موجود در کشور، باید نگرش عمیق و دقیقی در نوع آبیاری و ارزش افزوده بیشتر در خرمای شهرستان صورت بگیرد. که در صورت تحقق این امر، علاوه بر اشتغال زایی و کارآفرینی، صرفه جویی زیادی نیز در مصرف آب صورت می گیرد و اگر نگاه های سنتی به مقوله خرما پا برجا بماند با توجه به روند خشکسالی کشور، شاید در سال های نه چندان دور شاهد خشک شدن و از بین رفتن تمام نخیلات شهرستان باشیم. امید است که این گنج پنهان روز به روز بیشتر شناخته شود و سرمایه گذاری صنعتی بیشتری بر روی آن صورت گیرد.

تولید سوخت زیستی از برگ و میوه خرمای خاصویی

بحت بحران انرژی که در سراسر جهان به گوش می رسد توجه همه را به ماهیت محدود منابع سوخت فسیلی(نفت ومشتقات آن) جلب کرده است (رایان و همکاران، 2006). این بحران همراه با افزایش چشمگیر صنعتی شدن بسیاری از  کشورهای جهان سوم موجب فشار اقتصادی و بازرگانی زیادی برای دستیابی به منبع مطمئن و ارزان تر انرژی شوده است (کمپو و همکاران، 2006 ) . پیش بینی می شود با سرعت بهره برداری جاری، سوخت های فسیلی تنها برای کمتر از 50 سال آینده جوابگوی نیاز به انرژی خواهد بود (سیم، 2004 و دمایرباس، 2007). سه دسته جایگزین برای سوخت های فسیلی در دنیا معرفی شده اند: الف) مواد قندی (هیل، 1990 ) ، ب) مواد نشاسته ای(پرستا و همکاران، 2007 ) و ج) مواد لیگنوسلولزی (رجایی راد و ضمیری، 1391 و ساسانر و همکاران، 2008).

میوه خرمای خاصویی 75 درصد قند دارد (بی نام، 1381 ) و از طرفی هر درخت آن سالانه بیش از 10 برگ هرسی دارد (رجایی راد و همکاران، 1391). در نتیجه از قند میوه خاصویی و هم از برگ خشک آن می توان تولید سوخت کرد. در تحقیق رجایی راد و همکارن (2014 ) بیش از 45 درصد سلولز، 28 درصد همی سولولز، 12 درصود لیگنین و سایر ترکیبات از جمله، پروتین، چربی، اسیدهای فنولیک، پتاسیم، کلسیم و.... برای برگ خشک خرمای خاصویی اندازه گیری شد. سلولز و همی سلولز از مهمترین ترکیبات لیگنوسلولزی برای تولید سوخت زیستی (بایواتوانول) معرفی شده اند (کیم و همکاران، 2004 ). برگ خشک خرمای خاصویی بیش از 70 درصود آن سولولز و همی سولولز است و از طرف دیگر خرمای آن نیز 75 درصد قند دارد، در نتیجه مشخص است که پتانسیل بسیار زیادی برای جایگزینی با سوخت‌های فسیلی مانند نفت دارد. در واقع مواد قندی داخل برگ و میوه خرما در فرایند بیولوژی به الکل تولید شده و الکل به عنوان منبع سوختی استفاده می شود (بادجر، 2002 ). به طور خلاصوه و قابل درک مراحل تبدیل برگ خرما به بایواتانول به ترتیب، شامل مراحل زیر است: 1) حذف لیگنین با روشهای شیمیایی (لیگنین عاملی مزاحم برای آزاد سازی قندهای سلولز و همی سلولز می باشد) ، 2) استفاده از آنزیم برای شکستن سلولز و همی سلولز برگ به قندهای اولیه، 3) مصرف قندهای تولید شده توسط مخمر، 4) تولید الکل توسط مخمر، 5) تبدیل الکل به انواع سوخت های حرارتی.

تبدیل میوه ضایعاتی خاصویی به الکل مسیر آسانتر و با بازده ای بیشتری دارد. بعد از استحصال قند خرما و مصرف شدن توس مخمر، الکل حاصل می گردد. کشور آمریکا و برزیل بیش از چهار دهه است که به اهمیت این موضوع پی برده اند و 80 درصد بایواتانول تولید شده در جهان را از ساقه ذرت، خرمای ضایعاتی و نشاسته سیب زمینی به خود اختصاص داده اند (سیم، 2004 ). از محاسن بایواتانول نسبت به نفت می توان به آلودگی زیست محیطی کمتر و تجدید پذیر بودن آن اشاره کرد (رایان، 2006 ). رجایی راد و همکارن (1391) موفق به ساخت راکتوری برای تولید سوخت از برگ خرما با عنوان " طراحی، ساخت و ارزیابی رآکتور پیش فرآوری کننده فرآورده های جانبی کشاورزی برای تولید سوخت زیستی و خوراک دام " به شماره گواهی ثبت اختراع 74432 ، در سازمان ثبت اختراع ایران شدند. در این راکتور برگ خرمای خاصویی به عنوان نمونه، مورد آزمایش قرارگرفت و نتایج حاکی از پتانسیل اولیه بسیار زیاد آن در تولید سوخت بود. نتایج در بهترین مجله های دنیا به چاپ رسید (رجایی راد و همکاران، 2014 و رجایی راد و همکاران، 2013 ). از هر تن برگ خرما می‌توان 80 لیتر بایواتانول تولید کرد که حدود 440 هزارتومان ارزش افزوده می باشد (مطابق جدول 3 ). هر چند باید هزینه های انجام گرفته برای تولید سوخت از برگ خرما نیز لحاظ کرد که برآورد این هزینه ها نیازمند پژوهش های بیشتر می باشد. پتانسیل برگ و میوه خرما برای تولید سوخت، امیدواری های زیادی برای معرفی یک منبع تجدیدپذیر جایگزین نفت را در کشور به وجود آورده است. متاسفانه به دلیل عدم آگاهی مردم و مسئولین و برنامه ریزی برای این گنج پنهان بدون استفاده و کاربرد در شهرستان رها شده است.

برگ خرمای خاصویی در تغذیه دام

خشکسالی های اخیر و کمبود منابع آب سبب کاهش تولید علوفه برای دام ها در کشور شده است (توکلی و همکاران، 1390) . کمبود آب از جدی ترین معظلات کشور و بخصوص استان بوشهر است (مهندس شاهپور رجایی، 392 ) که در صورت پیشبرد سیاست های کنونی، عواقب جبران ناپذیری به کشور وارد می کند. بحث در اهمیت مقوله آب و تعیین چگونگی اولویت بندی در استفاده آن از حوصله این مقاله خارج می باشد. این مسئله سبب شده که هر ساله هزینه زیادی صرف وارد کردن مواد لبنی و منابع پروتینی دامی به کشور شود (رجایی راد و همکاران، 1392 ). یکی از اصلی ترین راه های مقابله با این چالش استفاده از مواد خشبی کم ارزش مانند کاه گندم و برگ خرما در به عنوان منبع علوفه ای و درنتیجه تأمین بخش زیادی از احتیاجات آنها می باشد(رجایی راد و همکاران، 1391 ). این توده ها انرژی معادل یونجه برای دام های دارند ولی عامل های بازدارنده ای متعدد در درون ساختار آنها سبب کاهش آزاد سازی انرژی از آن ها می شود. لیگنین مهمترین عامل بازدارنده در برگ خرما می باشد که سبب کاهش خوشخوراکی و ارزش غذایی آن برای دام ها شده است (رجایی راد و همکاران، 2014 ). در واقع این عامل مزاحم مواد با ارزش و انرژی زای برگ را پوشانده و استفاده آنها را برای دام کاهش می دهد. با روش های مختلفی می توان این عامل مزاحم را از برگ خرما حذف کرد. راکتور ساخته شده در پژوهش رجایی راد و همکاران ( 1391 ) به خوبی توانست لیگنین را حذف کند و خوراکی معادل یونجه برای دام تولید کند. در ارزیابی این راکتو از برگ خرمای خاصویی شهرستان جم استفاده شد. نتایج این پژوهش های در بهترین مجله های دنیا به چاپ رسده است (رجایی راد و همکاران، 1391 و رجایی راد و همکاران، 2014 ) . با توجه به حجم زیاد برگ خرمای تولید شده در شهرستان و کشورو خشکسالی های اخیر ، امیدواری های زیادی برای تولید علوفه با کیفیت از برگ خرما جهت خروج از چالش کمبود علوفه در کشور ایجاد کرده است. مطابق جدول 3 از هر تن برگ خرما حدود 700 کیلوگرم علوفه می توان هزارتومان را داراست. هر چند که باید 420 تولید کرد که ارزش افزوده معادل هزینه های تولید علوفه نیز لحاظ گردد. که تشریح این هزینه ها بحث بسیار مفصل و اقتصادی می طلبد که از حوصله این مقاله خارج می باشد.

برگ خرمای خاصویی برای تولید کاغذ و نئوپان

استفاده از برگ خشک خرما برای تولید کاغذ، دیگر پتانسیل شناخته شده و مهم است. مشخص شده است که چوب درختان به دلیل ویژگی های ذاتی (مورفولوژی و ترکیبات شیمایی) بهترین ماده خام در صنایع تولید کاغذ م ی باشد (یوسفی، 1385). این در حالی است که محدود بودن منابع جنگلی در برخی از کشورها (نظیر ایران)، صنایع کاغذ سازی را مجبور به چاره اندیشی در تامین مواد اولیه مورد نیاز این صنعت کرده است (صفدری و همکاران، 1390). طبق آنالیز اولیه ساختاری و شیمایی انجام شده بر روی برگ خرمای خاصویی (رجایی راد و ضمیری، 1392 و رجایی راد و همکارن، 1391)، مطابقت های بسیار زیادی از لحاظ مورفولوژی و ساختاری بین برگ این خرما و چوب انواع درختان مورد استفاده در صنایع کاغذ وجود دارد و در بعضی از جهات چوب درخت خرما کارایی بالاتری برای تبدیل شدن به صنایع کاغذ دارد. این در حالی است که متاسفانه به علت خشکسالی های اخیر کشور و محدود بودن منابع جنگلی هر ساله واردات بسیار زیادی از چوب یا کاغذ در کشور صورت می گیرد (کارگرفرد و همکاران، 1390 ). تولید کاغذ، دستمال کاغذی و سایر مواد الیافی از برگ خرمای خاصویی، امری شدنی است که در صورت تحقق علاوه بر ارزش افزوده برای باغداران و کشاورزان شهرستان کمک بسیار زیادی به صنعت کاغذ سازی کشورمان می کند. مطابق جدول 3 از هرتن برگ خرمای خاصویی، 250 کیلوگرم کاغذ خام تولید می شود که این معادل 875 هزارتومان ارزش افزوده می باشد، هرچند باید هزینه تولید کاغذ نیز لحاظ گردد. استفاده از برگ خرما در تولید کاغذ و نئوپان علاوه بر تحقیقات علمی نیازمند به توجه همه جانبه مسئولین دارد.

نتیجه گیری نهایی

خرمای خاصویی با داشتن مزه منحصر به فرد، قند مناسب افراد دیابتی، شیره فراوان و خاص بودن رویش آن در شهرستان جم، پتانسیل‌ بسیار زیادی برای صادرات و رقابت با سایر رقم های خرما را دارا است و خرمای ضایعاتی آن نیز در صورت مهیا بودن صنایع تبدیلی می‌تواند به سوخت زیستی بایواتانول و سایر صنایع تبدیلی مانند قند نوشابه خرما، چیپس خرما و... تبدیل شود. از طرف دیگر برگ این درخت نیز پتانسیل بسیار زیادی در تولید کاغذ، سوخت زیستی و خوراک دام را دارد. از آنجایی که بسیاری از مردم شهرستان به پیشه نخل کاری مشغول هستند، در صورت توجه و برنامه ریزی بیشتر مسئولان، امیدواری های زیادی در ایجاد اشتغال و کارآفرینی در شهرستان از نخل خرما ایجاد می شود. که این اشتغال علاوه بر به کار گیری نیروی جوان شهرستان در مسیر کارآفرینی، مشوق بسیار مهمی برای نخل داران شهرستان نیز می باشد.

منابع

1. اردستانی، م. 1393 . تحلیل بازار خرما در جهان و ایران. وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی.

2. اردستانی، م. 1391 . بررسی بازار و بازاریابی خرما، موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، وزارت جهاد کشاورزی.

3. اشرف جهانی، آ. (1381). خرما میوه زندگی. چاپ اول.تهران، نشر علوم کشاورزی.

4. بی نام، وزارت جهادکشاورزی. 1391 . آمارنامه کشاورزی ایران.

5. توکلی، م. م. زاهدی فر، ک. کرکودی و ف. فرودی. 1387 . اثر دما، رطوبت و مدت زمان عمل آوری با بخار آب تحت فشار بر ترکیبات شیمیایی، تجزیه پذیری و تخمیر پذیری سرشاخه خرما. فصلنامه دانش کشاورزی ایران. (5 ) 4 : 367 - 357 .

6. خلیلیان،ص. فرهادی، ع. 1381 . بررسی عوامل موثر بر صادرات بخش کشاورزی ایران. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 39 : 71 - 84 .

7. رجایی، ش. 1393 . تشکیل اتاق فکر بحران منابع آب در استان بوشهر. یادداشت های اسفند ماه وبلاگ "دلنوشته های خوف و رجا".

8. رجای راد، ع. ضمییری، م.ج. طراحی، سوخت و ارزیابی راکتور دوجداره فرآوری کننده ترکیبات لیگنوسلولزی برای خوراک دام و سوخت زیستی اتانول. پنجمین کنگره علوم دامی ایوران 1391 . ص 1622 - 1626 .

9. رجایی ارد، ع. ضمیری، م.ج. احمدی، ف. 1391 . طراحی، ساخت و ارزیابی راکتوره دوجداره فرآوری کننده ترکیبات لیگنوسلولزی برای خوراک دام و سوخت زیستی اتانول. سازمان ثبت اختراع. شماره ثبت اختراع 74432 .

10. رجایی راد، ع. ساری، م. ضمیری، م.ج. چاچی،م. سالاری، س. 1393 . استفاده از فرآوری اکسیداتیو با آهک جهت افزایش قابلیت هضم برگ خرما. مجموعه همایش ملی مدیریت بهداشت دام (پیشگیری از تی شیر، دستاوردها، نوآوری ها و محدودیت ها).

11. رجایی راد، ع. ضمیری، م.ج. 1392 .ارزیوابی مورفولوژی سواختاری برگ خرمای فرآوری شده به کمک میکروسکوپ الکترونی(SEM).

12. عزیزی، ج. یزدانی، س. 1386 . بررسی میزان پایداری درآمد صادراتی خرمای ایران. مجلوه علمی پژوهشی علوم کشاورزی. سال سیزدهم شماره 1 .

13. کارگرفرد، آ. نوربخش، ا. 1383 . استفاده از ضایعات حاصل از هرس درختوان انگور در تهیوه خرده چوب. مجله تحقیقات علوم چوب و کاغذ ایران. جلد 19 ، شماره 2. ص: 159 - 173 .

14. کرامت، ج. خوروش، م. 1381 . ترکیب واریته های غالب خرمای ایران. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، جلد ششم، شماره اول.

15. گودرزی، آ. صبوری دیلمی، م.ح. 1392 . بررسی رابطه بلند مدت میان نرخ ارز و صادرات غیور نفتی ایران. فصلنامه مجلس راهبرد، سال 21 ، شماره 77 .

16. محبی،ح. 1384 مقادیر آّب آبیاری در دو روش سطحی و قطره ای برعملکرد و صفات کیفی خرمای پیارم. مجله علوم خاک و آب، جلد 19 ، شماره 1 .

17. محمدرضایی، ر. شهبازی، ح. کاوسیکلاشمی، م. 1388 . ارزیابی ثبات شاخص های مزیت نسبی صادرات و تولید خرمای ایران. مجله دانش کشاورزی، جلد 19 شماره 2 .

18. مهرابی بشرآبادی، ح. پاکروان، م.ر. شکیبایی، ع.ر. 1388 . بررسوی مزیت نسبی تجارت صادارات خرمای ایران. فصلنامه اقتصاد کشاورزی، جلد 4 ، شماره 2 : 63 - 81 .

19. میرزایی، ع. قوامی زاده، م. 1391 . تعیین فعالیت ضد اکسیدانی پنج نوع میوه ذکر شده در قران مجید و احادیث. مجله طب سنتی اسلام و ایران، شماره سوم.

20.AlQadr,2007.Propheticmedicine.Available.http://www.ummah.com/forum/showthread.php Accessed March20.

21. Badger, P.C., 2002. Ethanol From Cellulose: A General Review,” Reprinted from: Trends new uses, J.Janick and A.Whipkey(eds), ASHS press, Alexandria, VA.

22.Campo, I.D., Alegr a,I., Zazpe, M. Echeverr a, M. Echeverr a, I. 2006. Diluted acid hydrolysis pretreatment of agri-food wastes for bioethanol production. Industrial Crops and Products.24: 214–221.

23.Demirbas, A., 2007. Progress and recent trends in biofuels. progress in energy and combustion science, 33:1-18.

24.Kim, S., Dale, B.E., 2004. Global potential bioethanol production from wasted crops and crop residues Biomass and Bioenergy. 26: 361-375.

25.Miller, CJ., Dunn; EV., Hashim, IB., 2003. The glycemic index of dates and date/yoghurt mixed meals. Are date the candy that grows on trees. Eur J Clin Nutr. 57: 427-30.

26.Prasad, S., Singh, A., Joshi, H.C., 2007. Ethanol as an alternative Fuel from agricultural, industrial and urban residues. Resource Conservation and Recycling. 50: 1-39.

27.Rajaee Rad, A., Ahmadi, F., Holtzapple, M.T., Zamiri, M.J: 2013.Short-term oxidative lime pretreatment of palm pruning waste foruse as animal feedstuff. J. Sci. Food Agric. 93, 2061–2070

28.Rajaee Rad, A., Ahmadi, F., Mohammadabadi, T., Ziaee, E., Polikarpov, I., 2014. Combination of Sodium Hydroxide andLime as a Pretreatment for Conversionof Date Palm Leaves into a PromisingRuminant Feed: An OptimizationApproach. Journao of Waste and Biomass Valorization.

29.Ryan, L., Convery, F., Ferreira, S. , 2006. Simulating the use of biofuels in the European Union: Implication for climate change policy. Energy Policy, 34: 3184-94.

30.Sassner ,P.,Martensson, C.G., Galbe, M., zacchi, G., 2008. Steam pretreatment of H2SO4-impregnated Salix for the production of bioethanol. Bioresource Technology. 99: 137-145.

31.Sims, R.E.H., 2004. Renewable energy: A response to climate change, solar Energy. 76:9-17