عمارت تاریخی «کلاه‌فرنگی» تبریز به هویت تاریخی خود بازمی گردد
عمارت «کلاه‌فرنگی» واقع در پارک باغشمال به عنوان یکی از ده‌ها عمارت تاریخی تبریز در سال‌های آخر دهه نخست ۱۳۰۰ شمسی تخریب شده بود که اکنون به همت مدیریت شهری در مسیر احیا و بازیابی هویت گذشته خود قرار گرفته است.
به گزارش ایلنا از تبریز، عمارت تاریخی «کلاه‌فرنگی» که قدمت آن به حدود ۴۰۰ سال پیش می رسد به دستور یعقوب آق قویونلو ساخته شد و در دوره های صفویه و قاجاریه ساختمان ها و سراهایی به آن اضافه شده بود که در جشن ها و مراسم های مختلف مورد استفاده قرار می گرفت ولی به همراه چندین اثر تاریخی دیگر در دوران پهلوی نابود و با خاک یکسان شد.
این عمارت با طراحی زیبا و منحصر بفرد خود تا حوالی سال های ۱۳۴۰ شمسی پابرجا بود و به عنوان یکی از یادگارهای ارزشمند دوران گذشته و جلوه ای از هنر و تاریخ کهن شهر تبریز، چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کرد و به یکی از جاذبه های فرهنگی و گردشگری این شهر تبدیل شده بود.
مجموعه تاریخی پارک «باغشمال» که در افواه عمومی تبریزی ها به «شازدا باغی» معروف بود، در حدفاصل خیابان های باغشمال و کمربندی آزادی این شهر قرار دارد و گفته می شود بنیان آن نیز به دوره حکمرانی «آق قویونلوها» می رسد.
آق قویونلوها در زمان حکمرانی شان در قرن هشتم قمری به تبریز و توسعه آن اهمیت ویژه ای قایل بودند و به همین دلیل نیز عمارات و باغات باشکوهی همچون «ایل گولی» (شاه گولی) و مجموعه عمارات «باغشمال» را برای تفریح و تفرج خود احداث کردند.
در آن سال ها که پهلوی اول در ابتدای پادشاهی و به دنبال محکم کردن جای پای خود بود، به دلیل کینه و نفرت وی از قاجار، بسیج عمومی مسوولان و دولتمردان برای نابودی هرگونه نماد معماری باقیمانده از این سلسله در همه جای ایران به راه افتاده بود.
تاج الملوک، همسر رضاخان، در کتاب خود به صراحت به کینه رضاخان از قاجارها اشاره می کند و با ابراز تاسف از ویرانی ساختمان ها و عمارات تاریخی تهران و تخریب باغات و بناهای قاجاری آن به دست شهرداری، می گوید که وقتی به رضاخان گفته که حیف است این آثار تخریب شوند، او پاسخ داده که دلش نمی خواهد هیچ اثر و نشانه ای از قاجارها را ببیند.
شهرداری تبریز در سال های اخیر پس از تحویل بخشی از اراضی مجموعه تاریخی «باغشمال» از ارتش، در اقدامی ارزشمند به دنبال بازسازی و احیای برخی از عمارت این مجموعه تاریخی برای استفاده در قالب کاربری های فرهنگی برآمده است و عمارت کلاه فرنگی با پیشرفت فیزیکی حدود ۵۰ درصدی در مراحل تکمیل و بهره برداری قرار گرفته است.
پروژه عمارت کلاه فرنگی، هویت تاریخی پارک باغشمال را به تبریز برمی گرداند
شهردار تبریز با بیان اینکه پروژه عمارت کلاه فرنگی در قالب کاربری فرهنگی اجرا می شود، گفت: این پروژه ارمغان شهرداری تبریز به شهروندان بوده و اجرای آن موجب می شود تا هویت تاریخی محدوده پارک باغشمال دوباره احیا شود.
یعقوب هوشیار، افزود: این پروژه از پروژه های مهم فرهنگی و تاریخی شهرداری تبریز در سال های اخیر است و نقش موثری در معرفی و شناساندن هویت این شهر و جذب گردشگران داخلی و خارجی ایفا می کند.
وی اظهار کرد: عمارت کلاه فرنگی بنایی متشکل از ۲ سالن و فضای گنبدی شکل هشت ضلعی در وسط عمارت در جهت شرقی غربی است که با زیربنای سه هزار و ۸۰۰ مترمربع در دست اجرا و آماده سازی است.
هوشیار، با اشاره به احداث آبنما در محوطه عمارت کلاه فرنگی ادامه داد: با توجه به تاثیرگذاری آب‌نماها و میدان‌ها در آرامش روحی و بصری شهروندان، عملیات احداث آبنمای پارک باغشمال در حدود یک هزار و ۷۰۰ مترمربع در حال اجراست که تا پایان سال به بهره‌برداری می رسد.
خاطره سازی در پروژه کلاه فرنگی تبریز با دمیده شدن روح فضای ساختمان تاریخی این عمارت در ساختمان جدید
معمار و طراح پروژه عمارت کلاه فرنگی تبریز نیز با بیان اینکه پارک باغشمال و عمارت کلاه فرنگی در دوره های مختلف تاریخی به شکل های مختلف مورد استفاده قرار می گرفت، گفت: در این مجموعه که برگرفته از باغی در شمال هرات است، در دوره های مختلف کوشک ها، سراها و فضای سبز طراحی اجرا شده است.
شبنم نامدار، افزود: قدمت و تاریخچه عمارت کلاه فرنگی به دوره آق قویونلوها بر می گردد و بر اساس نقشه های به یادگار مانده از آن دوران، ساختمان هایی در این مجموعه تعریف و احداث شده بود که عمدتا ابنیه های حکومتی بودند و برخی از آن ها برای استفاده اختصاصی شاهزادگان و ولیعهدها ساخته شده بود.
وی با بیان اینکه پروژه کلاه فرنگی کنونی بر اساس شباهت سازه و کوشک های سابق طراحی شده ولی از نظر مکان یابی با مکان اصلی ساختمان قبلی هماهنگ نیست، اظهار کرد: در طراحی این پروژه، روح عمارت کلاه فرنگی سابق در ساختمان جدید دمیده شده تا به عنوان یادمان و خاطره ذهنی که در ذهن مردم این منطقه وجود دارد، خاطره سازی شود.
معمار و طراح پروژه عمارت کلاه فرنگی تبریز گفت: در طراحی و اجرای این پروژه تلاش شده تا خاطره جمعی و محیطی برای زنده نگهداشتن یاد و خاطره عمارت تاریخی کلاه فرنگی برای مردم و گردشگران ایجاد شود و از این محیط برای تفریح و اجرای برنامه های فرهنگی استفاده شود.
نامدار، با اشاره به اینکه تغییراتی در اجرای پروژه عمارت کلاه فرنگی ایجاد شده است، ادامه داد: طراحی این پروژه بر اساس طرح جدید شهری و بر اساس کاربری فرهنگی و الگوی معماری سنتی با تلفیقی از تکنولوژی روز انجام شده است.
وی یادآور شد: با توجه به اینکه یکی از اصول اصلی و ویژگی های معماری سبک ایرانی و آذری، رعایت تقارن است، اتاق های جانبی این پروژه به صورت متقارن ساخته می شود و تزئینات مورد استفاده در آن ها سنتی و مربوط به دوره خاص آن استبا توجه به اینکه یکی از اصول اصلی و ویژگی های معماری سبک ایرانی و آذری، رعایت تقارن است، اتاق های جانبی این پروژه به صورت متقارن ساخته می شود و تزئینات مورد استفاده در آن ها سنتی و مربوط به دوره خاص آن است.
نامدار، با بیان اینکه این پروژه در ۲ فاز اجرا می شود، افزود: فاز اول آن در حال اجرا بوده و از طریق سقف اول پروژه، دسترسی به نظرگاه ها فراهم شده و طبقات بالایی برای استفاده ها در کاربری های مختلف طراحی ولی طبقه انتهایی فقط به شکل حجمی اجرا شده است و کاربری خاصی ندارد و فقط قابل دسترسی برای مدیریت ساختمان، کارشناسان و مسوول نگهداری ساختمان است.
مفاخر و رشادت های آنان در عمارت کلاه فرنگی به گردشگران معرفی می شود
شهردار منطقه۳ تبریز نیز گفت: این پروژه در قالب بازنده سازی اثر تاریخی عمارت فرنگی با زیربنای سه هزار و ۸۰۰ مترمربع اجرا می شود که ۲ هزار و ۳۰۰ مترمربع آن را طبقه اول به خود اختصاص داده است و سازه و هسته مرکزی آن در پنج طبقه احداث می شود.
آرمان امین‌بخش، افزود: سازه های بال های شرقی و غربی این پروژه به عنوان نظرگاه بوده و در قالب کاربری فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد و برای معرفی مفاخر گذشته و کنونی کهن شهر تبریز و رشادت های آن ها در طول تاریخ مورد استفاده قرار می گیرد.
وی با تاکید بر اینکه عملکرد این پروژه فقط محلی و منطقه ای نیست بلکه از آن به صورت ملی و بین المللی استفاده می شود، اظهار کرد: گردشگران داخلی و خارجی از این مکان بازدید و رشادت های بزرگان و مفاخر تاریخی این شهر را در قالب عکس، فیلم و پوستر مشاهده خواهند کرد.
شهردار منطقه۳ تبریز گفت: مراسم ها و برنامه های مختلفی در این مجموعه برای معرفی و شناساندن فرهنگ و هویت اصیل تبریز اجرا خواهد شد و برخی فضاها بر اساس امکان سنجی از تمام مناطق ایران، به شکل سنتی و قدیمی اجرا می شود.
امین بخش، ادامه داد: در زمان کنونی این پروژه دارای حدود ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی بوده و اسکلت بندی و سفیدکاری مجموعه تمام شده و تا پایان سال آبنمای این مجموعه با بیش از یک هزار و ۸۰۰ مترمربع وسعت، فضای بیرونی، محوطه سازی و نمای آن به بهره برداری می رسد و کل پروژه و فضاهای داخلی آن تا پایان مدت مدیریت شورای ششم به اتمام می رسد.
