ایلنا از هرمزگان گزارش می‌دهد؛
یافته‌های تازه از پیشینه تاریخی «مسجد گله‌داری» بندرعباس
یافته‌های تازه یک پژوهشگر تاریخ خلیج فارس نشان می‌دهد مسجد گله‌داری بندرعباس، برخلاف روایت رسمی که آن را بنایی قاجاری می‌دانست، ریشه‌ای ۳۶۰ ساله دارد و در دوران صفویه ساخته شده است؛ موضوعی که می‌تواند روایت میراث فرهنگی از این اثر ملی را به کلی تغییر دهد.
به گزارش خبرنگار ایلنا از بندرعباس، مسجد گله‌داری، از شاخص‌ترین مساجد اهل سنت در بندرعباس، که در محله‌ی قدیمی قلعه‌شاهی (اوزی‌ها) قرار گرفته، سال‌هاست به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار دیدنی و مذهبی استان هرمزگان شناخته می‌شود. این مسجد با صحن، شبستان، مناره و منبر خود، به‌ویژه شبستان بزرگش که ۳۶ ستون را در دل خود جای داده است، همواره مورد توجه گردشگران و پژوهشگران بوده است. روایت‌های رسمی تا پیش از این حکایت از آن داشت که این بنا در سال ۱۲۹۶ هجری قمری به دست حاج شیخ احمد گله‌داری، یکی از تجار برجسته بندرعباس، ساخته شده است.
اما یافته‌های تازه نشان می‌دهد داستان این مسجد بسیار قدیمی‌تر از آن چیزی است که پیش‌تر تصور می‌شد. بهروز عباسی، پژوهشگر تاریخ خلیج فارس و تهیه‌کننده پادکست «مُگون»، به مدارک جدیدی دست یافته که روایت رایج درباره تاریخ ساخت این مسجد را تغییر می‌دهد.
عباسی می‌گوید: «در جریان بررسی نسخه خطی کتاب اعلام‌الناس فی احوال بندرعباس نوشته محمدعلی‌خان سدیدالسلطنه که نسخه دیجیتالی آن در کتابخانه دانشگاه تهران موجود است، متوجه شدم که مسجد گله‌داری در گذشته با نام منبر کهنه شناخته می‌شده و قدمتی نزدیک به ۳۶۰ سال دارد».
او در ادامه توضیح می‌دهد: «سدیدالسلطنه در این کتاب به لوحی اشاره می‌کند که در مسجد پیدا شده و روی آن نوشته شده: تمام شد عمارت حاجی باقر در شهر رمضان هزار و هشتاد و سه. این تاریخ نشان می‌دهد که مسجد در قرن یازدهم هجری قمری، یعنی در دوران صفویه، برای نخستین بار ساخته شده است. سپس در قرن سیزدهم هجری قمری، حاج شیخ احمد گله‌داری آن را مرمت می‌کند و از آن پس به نام ایشان شناخته می‌شود.»
نسخه خطی کتاب اعلام‌الناس فی احوال بندرعباس نوشته محمدعلی‌خان سدیدالسلطنه
این یافته‌ی تازه، معنای متفاوتی به جایگاه مسجد گله‌داری می‌دهد؛ چراکه پیش‌تر تصور می‌شد این بنا تنها یک بنای قاجاری است، در حالی‌که شواهد موجود نشان می‌دهد ریشه‌های آن دست‌کم به دو قرن پیش از قاجار برمی‌گردد. اهمیت این موضوع وقتی پررنگ‌تر می‌شود که بدانیم مسجد گله‌داری تحت شماره 1595/3 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و بنابراین هرگونه اصلاح در پیشینه تاریخی آن باید رسماً در اسناد میراث فرهنگی کشور منعکس شود.
نسخه خطی کتاب اعلام‌الناس فی احوال بندرعباس نوشته محمدعلی‌خان سدیدالسلطنه
از سوی دیگر، خبرنگار ایلنا در بازدید میدانی خود به وجود شبستانی در زیر مسجد پی برده است که به نظر می‌رسد متعلق به دوره‌ای کهن‌تر از قاجار باشد. این نشانه‌ها، صحت روایت تازه را تقویت می‌کند و نیاز به پژوهش‌های دقیق‌تر باستان‌شناسی و معماری را برجسته می‌سازد.
خبرنگار ایلنا نیز پس از بررسی نسخه خطی اعلام‌الناس فی احوال بندرعباس یادآور می‌شود: در این متن قدیمی که به دست ما رسیده، سدیدالسلطنه به صراحت نوشته است این بنا از گذشته وجود داشته و حاج شیخ احمد گله‌داری آن را مرمت کرده است.
عکس اوایل دهه ۶۰ از سهراب علیزاده
با توجه به وضعیت نابسامان بسیاری از بناهای تاریخی در هرمزگان و روند رو به تخریب آثار ارزشمند، کارشناسان بر این باورند که پرداختن به چنین یافته‌هایی اهمیت دوچندانی دارد. اگرچه حفاظت فیزیکی بناها ضرورتی انکارناپذیر است، اما ثبت درست تاریخ و انتقال دقیق اطلاعات به نسل‌های آینده شاید مهم‌تر باشد؛ چرا که هویت فرهنگی یک سرزمین نه‌تنها در سنگ و ملات، بلکه در روایت درست گذشته آن نهفته است.
بنابراین، یافته‌های جدید درباره مسجد گله‌داری می‌تواند نقطه آغاز بازنگری در اسناد میراثی باشد؛ بازنگری‌ای که هم شأن این مسجد تاریخی را روشن‌تر می‌کند و هم نشان می‌دهد بندرعباس و مردمش در دل خود چه میراث پرارزشی دارند.
