روز پزشک و مسائل جامعه پزشکی

به گزارش ایلنا، «علی ربیعی» دستیار اجتماعی رئیس جمهور در یادداشتی به مناسبت روز پزشک نوشت: پزشکان و جامعه پزشکی همواره به دلایل گوناگون در شمار گروه‌های مهم اجتماعی قرار داشته‌اند. جامعه‌شناسان نیز در پیمایش‌ها، میزان اعتماد عمومی به این قشر را یکی از شاخص‌های اصلی در سنجش گروه‌های مرجع می‌دانند. روز پزشک یادآور ایثار پزشکانی است که در بحران کرونا همچون دوران دفاع مقدس، برای کاستن از رنج مردم تا پای جان ایستادند. 

به بهانه این روز به چند نکته مهم اشاره می‌کنم: 

۱. جایگاه پزشکی در نظام اجتماعی

اگر قرار است پزشکی جایگاه واقعی خود را بازیابد و همچون یک خرده‌نظام در خدمت توسعه اجتماعی قرار گیرد، باید کل‌نگر به نظام سلامت نگریست. در چارچوب جامعه‌شناسی پزشکی، اقتصاد سلامت و سیاست‌های درمانی می‌توان جایگاه پزشکان را دقیق‌تر تبیین کرد. سلامت تنها در مراقبت‌های درمانی خلاصه نمی‌شود بلکه متأثر از عوامل اجتماعی، اقتصادی و محیطی و نیز رفتار فرد در بستر جامعه است. 

در دفاع میهنی اخیر بر علیه حمله رژیم صهیونیستی نیز جامعه لحظه‌ای از خدمات بیمارستانی محروم نماند. 

۲. شکاف‌های درونی نظام سلامت

امروز در ساختار سلامت، شکافی آشکار میان بخش درمان و بهداشت وجود دارد. بخش درمان بخش عمده منابع را به خود اختصاص داده و سهم ناچیزی به بهداشت می‌رسد. این‌عدم توازن ناشی از هژمونی پزشکان درمانی در سیاست‌گذاری‌هاست و به ناکارآمدی نظام سلامت دامن زده است. 

۳. ناهمگونی درآمد پزشکان 

گرچه عموم پزشکان سال‌های طولانی را صرف آموزش، طرح و خدمت می‌کنند، اما بخش بزرگی از آنان به‌ویژه در بیمارستان‌های دولتی درآمد چندانی ندارند. در مقابل، گروهی از پزشکان در برخی تخصص‌ها – به‌ویژه حوزه زیبایی – به درآمدهای غیرمتعارف و حتی بیشتر از همتایان خود در کشورهای توسعه‌یافته دست یافته‌اند. رواج دریافت‌های غیرشفاف و بی‌توجهی به تعرفه‌های رسمی نیز به این وضعیت دامن زده است. چنین نابرابری‌هایی اگر اصلاح نشود، دانشجویان مستعد از انتخاب تخصص‌های کم‌درآمد اما ضروری سرباز خواهند زد و در آینده کشور با کمبود متخصصان حیاتی مواجه خواهد شد. 

۴. مهاجرت پزشکان 

شدت گرفتن روند مهاجرت پزشکان پدیده‌ای نوظهور اما رو به گسترش است که بخشی از ریشه‌های آن در همین نابرابری‌ها و مشکلات ساختاری نهفته است. این روند می‌تواند کمبود متخصصان در داخل را تشدید کند. 

۵. آموزش و عدالت در پذیرش 

بحث سهمیه‌ها در کنکور رشته‌های دانشگاهی یکی از چالش‌های امروز است. هرگونه دخالت غیرعلمی در این فرآیند، فرصت‌های برابر را از داوطلبان شایسته سلب کرده و عدالت آموزشی را مخدوش می‌سازد. 

پزشکی تنها یک حرفه نیست بلکه نظامی اجتماعی با کارکردهای چندگانه است. باید میان «انسان حرفه‌ای» و «حرفه انسانی» تفاوت نهاد. پزشکی در اصل یک حرفه انسانی است؛ حرفه‌ای که توسعه اجتماعی را پشتیبانی می‌کند و باید شأن و جایگاهش پاس داشته شود. 

در این روز باید یاد بزرگان جامعه پزشکی را زنده نگاه داشت: دکتر محمدرضا حکیم‌زاده لاهیجی، بنیان‌گذار کهریزک؛ آرسن میناسیان، پیشگام انسان‌دوستی در گیلان؛ دکتر محمد قریب، پایه‌گذار طب نوین کودکان؛ و زنده‌یاد دکتر تقی نوربخش، رئیس پاکدست و ساده‌زیست تأمین اجتماعی که جانش را در راه خدمت به کارگران فدا کرد.