هیچ کدام از روسای سازمان بهزیستی یک روز هم سابقه فعالیت در این سازمان را نداشته‌اند/ کمیته امداد، بهزیستی، هلال احمر، سازمان امور اجتماعی و معاونت زنان باید ادغام شوند + فیلم

سید جواد حسینی، رییس سازمان بهزیستی کشور در حاشیه بازدید از خبرگزاری کار ایران (ایلنا) در پاسخ به این پرسش که در مدت هفت ماهه حضور خود در این سازمان، بیش از همه با چه چالشی بر سر راه تحقق اهداف خود مواجه بوده‌اید؟ اظهار کرد: طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، ۸۰ درصد از فاکتورهای عامل در سلامت و مرگ‌ومیرها، عوامل اجتماعی و روانی‌اند. اما ما برای این ۸۰ درصد سهم مناسب قائل نشده‌ایم. همانطور که گفتم این مشکل هم جهانی است و هم در ایران وجود دارد، اما در ایران قدری شکاف عمیق‌تر است. به عبارتی سلامت روانی و اجتماعی ۸۰ درصد از عوامل موثر در سلامت را تشکیل می‌دهند و مأموریت سازمان بهزیستی نیز «سلامت اجتماعی» است، اما متناسب با این ماموریت سترگ و بزرگ، نه ساختار و نه اعتبار و نه اختیار مناسب در طراحی و برنامه‌ریزی‌ها دیده نشده است.

حسینی با یادآوری اینکه سازمان بهزیستی مولود انقلاب اسلامی است، گفت: هنگامی که این سازمان در سال ۱۳۵۹ با طرح مجلس و همت شهید فیاض‌بخش شکل گرفت، ایشان با ۷ مأموریت به هیئت دولت وارد می‌شدند؛ یعنی جایگاه رییس سازمان، جایگاه وزیر مشاور بود، اما هرچه جلو آمدیم، ماموریت‌های سازمان بهزیستی افزون‌تر و افزون‌تر گشت تا اینکه اکنون به ۱۷۰ ماموریت رسیده است، اما ساختار آن در دل وزارت بهداشت و بعد در دل وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی جای گرفت که خود سه وزارتخانه مهم شامل تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.

او ادامه داد: بنابراین، سازمان از نظر ساختار، اختیار و اعتبار کوچک‌تر و از لحاظ مأموریت، وسیع‌تر شده است و این مهمترین چالشی است که می‌توان به شکل کلان به آن نگاه کرد. ما معتقدیم باید به سلامت روانی-اجتماعی و به خصوص سلامت اجتماعی -که مأموریت سازمان است و نقش و اهمیتی ۸۰ درصدی دارد- دست کم دوشادوش با سلامت زیستی پرداخت، در واقع به ۸۰ درصد عوامل، به اندازه ۱۰ درصد نیز پرداخته نشده، در حالی که چه از نظر بودجه و چه از نظر ساختار، به ۲۰ درصد عوامل بیشتر از ۹۰ درصد پرداخته شده است.

حسینی تصریح کرد: ما معتقدیم در پردازش به سلامت زیستی، کار خیلی خوبی انجام شده است و باید از این هم بیشتر باشد. اما باید سلامت اجتماعی هم در نظر گرفت و این چالش اصلی است. وقتی این چالش را در نگرش‌ها و رویکردها اصلاح نکنیم، خواه مسئول بهزیستی من باشم یا  هرکس دیگری، مشکلات؛ طبقه‌بندی، تشریح و حمل می‌شوند.

یکی از اشکالات حکمرانی، تشکیل شوراهای متعدد است

رییس سازمان بهزیستی کشور به این پرسش که اکنون بخشی از وظایف بهزیستی را نهادهای دیگر انجام می‌دهند، پیشنهاد شما برای رفع این نارسایی‌های ساختاری چیست و به نظر شما رئیس دولت دقیقا باید چه بکند؟ پاسخ داد: من معتقدم یکی از اشکالات حکمرانی در سیاست‌گذاری و سیاست‌ورزی در جامعه ایران، همین نکته است. من این را برای اولین بار، عنوان می‌کنم؛ ما بعد از انقلاب، شوراهای متعددی را شکل داده‌ایم و فکر می‌کنم ۶۰ شورا داشته باشیم. یک شورای عالی داریم که رئیس جمهور باید در آن شرکت کند اما در عمل، فرصت آن را پیدا نمی‌کند. این را نه به‌عنوان رئیس سازمان بهزیستی بلکه به‌عنوان یک معلم جامعه‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه می‌گویم: اصولاً شوراهای ما چندان موفق نبوده‌اند.

او خاطرنشان کرد: هرکجا رفته‌ایم، شورایی تشکیل داده‌ایم و اتفاقاً خیلی زیاد هم تشکیل داده‌ایم. اتفاقی که افتاده این است که گویی مسئولیت از دوش یک دستگاه برداشته شده، توزیع شده و پاسخگویی به لختی دچار شده است. حال آنکه شاید اگر همان مسئولیت‌ها را به یک سازمان یا دستگاه وامی‌نهادیم و تنها از او می‌خواستیم، پیشرفت بیشتری می‌داشتیم تا اینکه این شوراها را در عرصه‌ها و قلمروهای گوناگون بگستریم و همه به‌نوعی مشکل را به دیگری حواله دهند.

حسینی تأکید کرد: در حکمرانی، به عنصری به نام عنصر «ربط»، در کنار عناصر «عقل»، «قلب» و «عدل» نیاز داریم که مربعی را می‌سازند. عقل، مجموعه سیاست گذاری، قوانین و اسناد است؛ قلب، رضایت مشتریان و عدل، عدالت است. ربط نیز به این معنا است که ما در جاهایی باید با هم مفصل‌بندی‌هایی پیدا کنیم.

مشکلات با تشکیل شوراها به جای «حل» شدن، «حمل» شده است

وی بیان کرد: به طور مثال در هیئت دولت، ۱۹ وزیر و معاون رئیس جمهور باید با هم ارتباط ارگانیکی پیدا کنند تا ماشین دولت، کارآمد حرکت کند. اما اگر هر وزارتخانه‌ای، چرخ خود را بچرخاند و این کار را با زحمت زیاد نیز انجام دهد و از صبح تا شام مشغول باشد، اما چرخ‌دنده خود را میان چرخ‌دنده‌های دیگر دولت چفت نکند، ماشین دولت پیش نخواهد رفت.ما این شوراها را ایجاد کردیم تا عنصر ربط را برقرار سازیم، اما نه تنها برقرار نشد، بلکه مشکلات در خیلی از قلمروها، به جای «حل» شدن، «حمل» شده است.

وی سپس به مداخلات شورای عالی انقلاب فرهنگی در موضوع کنکور اشاره کرد و گفت: من معتقدم که شورای عالی انقلاب فرهنگی باید کمک‌کار تصمیم‌سازی وزارتخانه‌ها باشد. در مورد کنکور باید وزارت آموزش و پرورش و وزارت آموزش عالی -که هردو نیز شورای آزمون دارند- تصمیم بگیرند و آن تصمیم را بعد از پخته شدن، به شورای عالی انقلاب فرهنگی ببرند تا از ظرفیت این شورا برای تصمیم‌گیری‌شان استفاده کنند.اما به نظر من اینکه شورای عالی انقلاب فرهنگی به جای آن‌ها تصمیم بگیرد، اشتباه است.

وی با توضیح بیشتر در این باره گفت: وزارت آموزش و پرورش، وزارتخانه‌ای است که ۱۱۵ هزار مدرسه در پهنه کشور در ۷۳۵ منطقه را با یک میلیون معلم، ۳۲ مدیر کل و ۷۳۵ رئیس اداره می‌کند. این‌ها مجموعا می‌توانند کار کارشناسی پخته را شکل دهند و آن کار کارشناسی پخته به شورای عالی انقلاب فرهنگی بیاید و به تصویب برسد. حال اگر شما کل این دانش را کنار بگذارید و آنجا تصمیم بگیرید، ممکن است خطا بیشتر شود.

یک میلیون و ششصد هزار معلول، مستمری ماهانه می‌گیرند

وی با اشاره به مأموریت‌های متعدد سازمان بهزیستی در حوزه سلامت اجتماعی گفت: اکنون بیش از ۶۰۰ مرکز داریم که به حدود یک میلیون سالمند، خدمات ارائه می‌دهند.همچنین یک میلیون و ششصد هزار معلول از ما مستمری ماهانه می‌گیرند. ۳۵۰۰ مرکز توانبخشی و آموزشی هم داریم که به صورت شبانه‌روزی یا روزانه در حوزه معلولان خدمات ارائه می‌دهند. رسیدگی به موضوع آسیب‌های اجتماعی از اعتیاد و طلاق تا خودکشی و رفتارهای خشن و همچنین زنان سرپرست خانوار نیز در حوزه ماموریت‌های ماست. از طرفی تنها سازمانی هستیم که در کنار قوه قضاییه، حق ورود به منازل را داریم تا جرم و خشونت را از محدوده خانواده دور کنیم.

رییس سازمان بهزیستی تصریح کرد: بهزیستی، سازمانی با ویژگی‌های خاص خود است و برای انجام این ماموریت‌ها به ساختار، اعتبار و اختیارِ متناسب نیاز دارد. اما این تناسب وجود ندارد و شاهد ناترازی هستیم.

بسیاری از سازمان‌ها، وظایف مشابهی با سازمان بهزیستی انجام می‌دهند

وی با اشاره به اینکه بسیاری از سازمان‌ها و نهادها وظیفه تقریبا مشابهی با سازمان بهزیستی انجام می‌دهند، گفت: طبیعی است که اگر این‌ها در انجام ماموریت ادغام شوند، هم ساختار اصلاح خواهد شد، هم اعتبار بهینه‌تر هزینه می‌گردد و هم اختیار بالاتری داده می‌شود.

او ادامه داد: از سازمان امور اجتماعی وزارت کشور تا حوزه معاونت زنان، کمیته امداد حضرت امام (ره) سازمان بهزیستی و هلال احمر، مجموعه‌های مختلفی هستند که به نوعی خدمات مشابهی ارائه می‌هند که اگر این ساختار یک‌دست شود، طبیعتاً بهره‌وری بیشتری اتفاق می‌افتد. یعنی ارائه خدمات با اعتبار یکسان، اما با ضریب نفوذ بالاتر پیش می‌رود. این‌ها مشکلات ساختاری است که امروز ایجاد نشده‌اند، بلکه در پهنه زمان شکل گرفته‌اند و باید در این زمینه‌ها در حوزه سیاست‌گذاری اقدام کرد.

وی در پاسخ به این سوال که بهتر است این سازمان‌های موازی‌کار، تحت کدام عنوان تجمیع شوند، گفت: تحت هر عنوانی می‌شود؛ در چنین شرایطی خواهیم توانست با همین اعتبار معینی که اکنون داریم، بهره‌ورانه و یک‌دست، انرژی جامعه (بخش مردمی)، نهادهای عمومی (شهرداری‌ها و شوراها) و سازمان‌های دولتی را در خدمت حل و فصل مسائل اجتماعی و رفاه اجتماعی قرار دهیم و تلاش کنیم که انسان‌ها را از بدزیستی، بیشتر به سمت بهزیستی هدایت کند.

۲۸۴ هزار زن سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند

حسینی در پاسخ به این پرسش که چه تعداد مددجو اعم از معلول، زن سرپرست خانوار، سالمند و ... در کشور داریم و چه تعداد از آنان تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند، اعلام کرد: ۶.۵ میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که ۲۸۴ هزار نفر از آنان تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند. حدود ۱۰ میلیون نفر از افراد کشور نیز یکی از معلولیت‌ها را دارند که ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از آنان را تحت پوشش داریم.

رییس سازمان بهزیستی با بیان اینکه یک میلیون و ۶۰۰ هزار طرح پوشش داریم و در ۱۳ آیتم به این افراد خدمات ارائه می‌دهیم، گفت:  نزدیک به یک میلیون سالمند تحت پوشش سازمان بهزیستی و نزدیک به دو میلیون نفر تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) هستند. به این ترتیب، حدود سه میلیون نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم تحت پوشش قرار دارند و مابقی در خانه‌های خود زندگی می‌کنند، که اگر بخواهیم به این افراد خدمات ارائه دهیم، باید جامعه را برای آن‌ها دسترس‌پذیر کنیم. به همین دلیل، ۱۱ شهر کشور را که بیشترین میزان سالمند را دارند، از سال گذشته تحت عنوان "شهر محیط سالمند" شناسایی کرده‌ایم و در حال برنامه‌ریزی پیرامون آنها هستیم.

حسینی با اشاره به امضاء تفاهم‌نامه‌ای میان وزیر آموزش و پرورش و وزیر تعاون پیرامون سالمندان گفت: به دنبال این هستیم تا بتوانیم از محیط مدارس در بعدازظهر -که خالی است- استفاده کنیم و آن‌ها را به باشگاه سالمندان تبدیل کنیم و خدمات بهتری به سالمندان ارائه دهیم. این اقدام می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی سالمندان کمک کند و جامعه را به سمت دسترس‌پذیری بیشتر برای آن‌ها سوق دهد.

این مقام سازمان بهزیستی گفت: همچنین طرح مهر گفتگو را داریم که تقریباً در هر منطقه‌ای حدود ۲۰۰ سالمند تحت پوشش قرار می‌گیرند و آموزش‌هایی در زمینه تغذیه، استراحت، ورزش و بیماری‌های مخصوص سالمندان، از جمله آلزایمر، ارائه خواهد شد. نظام ارجاع در سالمندی با مهر و گفتگو، یعنی با استفاده از هنر استاندارد، شعر، قصه و تئاتر، به ایجاد یک محیط شاداب کمک خواهد کرد. این یک کار بزرگ است که بدون نیاز به اعتبار زیاد، از باشگاه‌های ساخته شده در مدارس استفاده می‌کنیم. بنابراین، این یکی از بخش‌های توانمندسازی در حوزه سالمندان خواهد بود.

بدترین خانواده از بهترین موسسه بهزیستی، بهتر است

وی در خصوص خدمات سازمان بهزیستی برای  معلولان گفت: نزدیک به ۵۰۰ الی ۶۰۰ مرکز روزانه، شبانه و خدمات در منزل داریم که به سالمندان خدمات ارائه می‌دهند، نزدیک به یک میلیون نفر از این خدمات بهره‌مند می‌شوند. ما معتقدیم که باید با رویکرد خانواده‌محوری و چرخش از موسسه‌محوری به خانواده‌محوری حرکت کنیم، زیرا بارها گفته‌ام که بدترین خانواده از بهترین موسسه ما بهتر است. این رویکرد به بازتوانی و تقویت توان‌های جمعیت هدف‌مان کمک می‌کند.

او ادامه داد: با رویکرد خانواده‌محوری، یکی از اقداماتی که انجام می‌دهیم، ارائه خدمات در منزل است. اما یکی از اشکالاتی که باید اصلاح کنیم، مربوط به یارانه‌ای است که به سالمندان یا معلولان داده می‌شود. تا به حال، این یارانه ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان بوده، در حالی که یارانه در مراکز ۶ میلیون تومان است.

وی در ادامه تأکید کرد: هدف ما این است که خدماتی که در منزل با رویکرد خانواده‌محوری ارائه می‌شود، نزدیک به این یارانه باشد. دولت اخیرا ۴۰ درصد افزایش یارانه مراکز را به تصویب رساند که این اقدام می‌تواند به بهبود وضعیت خدمات‌رسانی به سالمندان و معلولان کمک کند. در همین دوره‌ای که بنده به این سمت آمده‌ام، ۱۴ هزار نفر به مستمری‌بگیران اضافه شده‌اند. به‌ویژه، تمام زنان سرپرست خانوار روستایی و عشایری بیمه شده‌اند. در همین مدت، برای اولین بار، بالاترین میزان رشد بودجه سازمان، یعنی ۵۶ درصد، اتفاق افتاده است. همچنین ۴۰ درصد مستمری‌های ما با کمک مجلس افزایش یافته، در حالی که میزان افزایش دولت ۲۰ درصد بوده است. با همین رویکرد، برای مراکز توانبخشی ما ۴۰ درصد افزایش اعتبار و برای مراکز خدماتی هم ۴۳ درصد افزایش اعتبار تصویب شد.

پاسخ به انتقادها درباره انتصابش

وی در واکنش به اظهارات نماینده مردم چناران و شاندیز در مجلس شورای اسلامی مبنی بر اینکه رئیس فعلی سازمان بهزیستی حتی یک روز سابقه فعالیت در این سازمان را نداشته است، گفت: ایشان درست گفته‌اند؛ البته ۱۷ نفر در سازمان بهزیستی مسئولیت داشته‌اند که هیچکدام یک روز هم در بهزیستی نبوده‌اند.از طرفی نزدیکترین رشته از نظر تخصصی به حوزه سلامت اجتماعی، جامعه‌شناسی است که من دکترای جامعه‌شناسی دارم و هیچکدام از رؤسای سابق بهزیستی دکترای جامعه‌شناسی نداشته‌اند. بلکه پزشک یا دانش‌آموخته آمار، علوم آزمایشگاهی و...بوده‌اند و نفر آخر نیز دانش‌آموخته صنایع غذایی بوده است.

او با بیان اینکه من ۱۸ جلد کتاب نوشته‌ام که همگی در حوزه سلامت اجتماعی هستند، گفت: من ۸۰ مقاله بین‌المللی و داخلی دارم که ۳۰ مورد از آنها در حوزه بهزیستی است. از طرفی سه سال در آموزش و پرورش استثنایی مدیر کشور بوده‌ام که نزدیکترین سازمان به سازمان بهزیستی است. همچنین من عضو شورای هماهنگی شبه خانواده استان خراسان، مسئول اشتغال معلولین استان و رئیس شورای مشارکت‌های مردمی بهزیستی استان بوده‌ام و از همه مسئولان قبلی تخصص و تجربه بیشتری دارم.