دلایل و پیامد سیاسی مسدود شدن تنها مرز زمینی عربستان با قطر/ آینده تنش دوحه و ریاض

«احمد بخشایشی‌اردستانی» کارشناس مسائل منطقه در تشریح ابعاد اقدام اخیر عربستان و تنش میان ریاض  و دوحه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: اخیراً برخی از منابع منطقه‌ای در مورد حفر کانال آبی میان مرز زمینی مشترک عربستان و قطر توسط ریاض ادعاهایی مطرح کرده‌اند که این موضوع به وضوح نشان می‌دهد تا چه حد تنش میان دو کشور بالا گرفته است. برای تحلیل اقدام اخیر عربستان و به طور کلی ابعاد تنش میان دو کشور باید به زمان خروج بریتانیا از منطقه رجوع کنیم. از آن زمان تا به امروز عربستان سعی کرده تا بتواند بر اساس سیاست‌های خودش استخوان‌های زیادی میان زخم‌های منطقه‌ای بگذارد تا بتواند با استفاده از این اهرم رقبای منطقه ای خود (خصوصاً کشروهای هدف در خلیج‌فارس) را با توسل به زور با خود همراه کند.

وی ادامه داد: این راهبرد یک روز در مورد امارات و یک روز در مورد بحرین، کویت و غیره از سوی عربستان مورد استفاده قرار گرفته و از چند سال پیش تاکنون هم این راهبرد علیه قطر در دستور کار ریاض قرار گرفت. در یمن هم شاهد همین موضوع بودیم و در کل عربستان این موضوع را یکی از راهبردهای اصلی خود می‌داند. در مورد قطر باید به این نکته توجه داشته باشیم که در اوایل شروع تنش ریاض و دوحه این سطح از تنش به حدی افزایش پیدا کرد که عربستان روزانه نه تنها رسانه‌های خود را علیه قطر بسیج کرده بود بلکه به صورت متوسط دو تا سه اظهارنظر از سوی آل‌سعود علیه دوحه انجام می‌شد اما این روند دچار فرسایش شد و تا حدودی سیر نزولی به خود گرفت. البته باید متوجه بود که عربستان از مدت‌ها پیش با قطر مشکل داشت و همواره به دنبال آن بوده تا بتواند دوحه را زیر چتر خود قرار بدهد.

این استاد دانشگاه با اشاره به تضاد میان سیاست‌های عربستان و سایر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، گفت: سعودی‌ها به دنبال آن هستند تا نقش خود به عنوان «برادر بزرگ‌تر» را به تمام کشورهای حاشیه‌خلیج فارس و حتی سایر دولت‌های عربی و اسلامی القاء کند اما در مقابل این کشورها به خصوص اعراب خلیج‌فارس به دنبال آن هستند تا بتوانند نقش خود را به عنوان یک کشور مستقل در عرصه بین‌الملل ایفاء کنند. به عنوان مثال از سال‌ها پیش و درست در زمانی که تنش میان قطر و عربستان وارد مرحله جدید شده بود شاهد افتتاح خبرگزاری الجزیره به عنوان نوک پیکان حمله به ریاض بودیم. در ادامه این وضعیت قطر به سمت ایران و ترکیه متمایل شد و این موضوع ضربه سختی به سعودی‌ها در عرصه سیاست خارجی به حساب می آمد؛ اما متاسفانه ما نتوانستیم از این فضا به نحو احسن استفاده کنیم که عایده‌های اقتصادی آن به سمت آنکارا سرریز شد.

بخشایشی اردستانی افزود: سعودی‌ها به دلیل نزدیک شدن قطر به ایران، دوحه را تحت سنگین‌ترین فشارها قرار داد و آن را ملامت کرد. این تنش حتی در حج هم دیده می‌شود اما باید متوجه بود که بیشترین ناسازگاری عربستان با قطر بر سیاست خارجی این کشور است؛ چراکه موضع‌گیری دوحه در مورد ترکیه، یمن، ایران،‌ لبنان و غیره دقیقاً در جناح مقابل سعودی ها قرار داشته است. به عنوان مثال در مورد ترکیه باید به این نکته اشاره کنم که این کشور از زمان امپراطوری عثمانی با عربستان رابطه خوبی نداشته و از سوی دیگر هر دو کشور (قطر و ترکیه) از حامیان جریان مخالف عربستان یعنی «اخوان‌المسلمین» هستند. اینها به خوبی نشان می‌دهد که قطر حاضر نیست ریاض را به عنوان برادر بزرگ‌تر قبول کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: اینکه آیا تبدیل شدن تنها مرز زمینی دو کشور به کانال آبی توسط عربستان به عنوان آخرین اهرم فشار علیه دوحه خرج شده یا خیر، موضوعی است که نمی‌توان به صورت قطعی آن هم در نظام کنونی بین‌الملل در موردش حرف زد اما آنچه مشخص خواهد بود این است که چنین اقدامی، به ضرر سعودی‌ها است تا قطری‌ها. داده ها و مستندات به خوبی نشان می‌دهد که قطر دارای ذخایر نفتی بسیار بالایی است و اقتصاد پویایی دارد. از سوی دیگر این کشور تنها یک میلیون نفر جمعیت دارد و تطبیق این مولفه‌ها با یکدیگر نشان می‌دهد اوضاع قطر بحرانی نخواهد بود. از جهتی دیگر این قبیل اقدام‌های عربستان راه را برای بهبود رابطه با قطر مسدود می‌کند. قطری‌ها هم‌اکنون ریاض را وفادار به ارزش‌ها و کشورهای عربی نمی‌دانند. در این میان آمریکا هر دو کشور را بر اساس منافعش مورد تایید یا هجمه قرار می‌دهد.