نگاهی به سیاست خارجی آمریکا در سالی که گذشت

از مهم‌ترین و شاخص‌ترین رویدادها در عرصه سیاست خارجی خروج این کشور از برجام بود که واکنش‌های منفی بسیاری را در سراسر جهان در پی داشت. به‌رغم تاکید اتحادیه اروپا و سازمان انرژی اتمی مبنی بر وفادار ماندن تهران به مفاد توافق هسته‌ای، «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا، در می ۲۰۱۸ اعلام کرد که به‌طور یک‌طرفه از توافق هسته‌ای ایران و گروه ۵+۱ خارج می‌شود. اروپا از سوی دیگر اعلام کرد که به‌رغم این اقدام ترامپ همچنان در برجام باقی می‌ماند و سازوکاری را برای دور زدن تحریم‌هایی به راه می‌اندازد که واشنگتن به‌طور یک‌جانبه علیه کشورمان اعمال کرده بود. 

مجموع این وقایع را باید مهم‌ترین موضوعات در عرصه سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران و برجام دانست که برای واکاوی آن باید نگاهی به تحلیل مفسران و کارشناسان این حوزه انداخت. 

«توماس لیپمن»، نویسنده، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل سیاسی حوزه خاورمیانه

پیش از این، «جیمز ماتیس» وزیر دفاع آمریکا، «رکس تیلرسون» وزیر پیشین خارجه ایالات متحده و ژنرال «هربرت ریموند مک‌مستر»، مشاور امنیت ملی پیشین کاخ سفید، ترامپ را از خروج از توافق هسته‌ای باز داشتند. دلیل دیگر این بود که کسی مدرکی دال بر تخطی ایران از مفاد توافق هسته‌ای در دست نداشت. ترامپ به شکل خود از دست تیلرسون و مک‌مستر خلاص شد، ماتیس را ساکت کرد و دست آخر همان کاری را کرد که همیشه می‌خواست. البته «جان بولتون» مشاور امنیت ملی آمریکا، نیز این اقدام را تسریع کرد.

برخی اعضای جمهوری‌خواه و سخت‌گیر کنگره از تصمیم ترامپ حمایت کردند و برخی گروه‌های یهودی از آن استقبال کردند. باقی سیاستمداران از تصمیم ترامپ وحشت‌زده شدند؛ از اعضای کنگره گرفته تا نظامیان، دانشگاهیان، دیپلمات‌ها، همه و همه. برای مثال، «توماس پیکرینگ»، یکی از شناخته‌شده‌ترین دیپلمات‌های ایالات متحده، تصمیم ترامپ را «تسلیم پیشدستانه» دانست، چراکه برجام خود به‌خوبی بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران نظارت می‌کرد. پیکرینگ معتقد بود که در حال حاضر اصلا نیازی به اقدام‌هایی از این دست نبود و در حقیقت در میان تمام کشورهای حوزه خلیج فارس هم هیچ‌کس راه‌حلی عملی برای این مسئله ارائه نداده است.

پروفسور «اسکات لوکاس» استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه بیرمنگام

«هربرت ریموند مک‌مستر»، مشاور سابق امنیت ملی ترامپ، «رکس تیلرسون»، وزیر پیشین خارجه، به‌همراه «جیمز متیس»، وزیر دفاع آمریکا، سال گذشته چندین‌بار ترامپ را از خروج از برجام بازداشتند. اما «جان بولتون» و «مایک پومپئو» جای مک‌مستر و تیلرسون را گرفتند. این دو نفر موضع تندتری نسبت به ایران دارند.

اختلاف‌نظرهای جدی میان آمریکا و اروپا بر سر خروج از برجام از اهمیت بسیاری برخوردار است. این مسئله نه‌تنها در رابطه با برجام حائز اهمیت است، بلکه بر روابط بین‌الملل در دهه آینده نیز اثر می‌گذارد. اروپا در موقعیت مهمی قرار دارد و چنانچه روابط اقتصادی‌اش را با ایران تثبیت و تقویت کند می‌تواند این توافق را حفظ کند. اما آیا اروپا حاضر است خطر تحریم‌های آمریکا را به جان بخرد؟ دیپلمات‌های اروپایی -چه در اتحادیه اروپا و چه در کشورهایی چون بریتانیا، آلمان و فرانسه- آشکارا اعلام کرده‌اند که در برجام می‌مانند.

اما حمایت مالی اروپا از توافق هسته‌ای به‌تنهایی کافی نیست. دولت‌های اروپایی باید در رابطه با حمایت از روابط اقتصادی با ایران تصمیم خود را بگیرند و برای این‌که چنین اتفاقی بیفتد ایران هم باید قدم‌هایی بردارد: یکی این‌که درباره برخی بندهای برجام با اروپایی‌ها گفت‌وگو کند و دوم آن‌که درباره مسئله موشک‌های بالستیک توافق جدیدی را شکل دهد. اگر ایران می‌خواهد در این رابطه و همچنین در مورد مسائل اقتصادی دست بالا را داشته باشد، بهترین کار ماندن در برجام است، لااقل برای مدتی کوتاه. ایران نمی‌تواند در رابطه با مسائلی چون تجارت، سرمایه‌گذاری و تولید تنها به هند، روسیه و چین متکی باشد.

«کریستین لکنز» استاد سیاست اروپا در انستیتو مطالعات سیاسی پاریس

در مورد ایالات متحده باید این نکته را مدنظر داشت که فرانسه به‌عنوان کشوری اروپایی اختلاف‌هایی با «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا، دارد. این اختلاف‌ها ابعاد گوناگون دارد: مانند آینده توافق تغییرات اقلیمی که ماکرون بسیار از آن طرفداری می‌کند. در مورد ایران و برجام، ماکرون طرفدار حفظ برجام است. در این مورد آخر تمامی اتحادیه اروپا نیز موضعی مشابه ماکرون دارند. در میان کشورهایی که توافق هسته‌ای میان‌شان شکل گرفت تنها آمریکاست که ساز مخالف می‌زند.

پروفسور «الیزابت شکمن هرد»  استاد علوم سیاسی در دانشگاه نورث‌وسترن آمریکا

ترامپ می‌خواهد تصمیماتی بگیرد که او را در چشم آمریکایی‌ها «قوی» و «جدی» نشان دهد. او مآل‌اندیشی یا استراتژی اندکی در پس حرف‌ها و نظراتش دارد. ترامپ در زمینه رهبری و هدایت کاملا فاجعه‌بار است و به نظر من درباره بیشتر اعمالش نه تعمقی می‌کند و نه کاری با به‌دقت سبک و سنگین کردن‌شان دارد. او مثل یک بچه نوپا است: عجول و دمدمی و خودمحور. بسیاری در رسانه‌های آمریکا کاخ سفید را برای ترامپ مثل یک مهدکودک می‌دانند. 

ترامپ از آن دسته آدم‌هایی نیست که درباره روابطش با ایران با چشم و گوش باز تصمیم بگیرد. او هر چه به ذهنش برسد و خوشایندش باشد به زبان می‌آورد و هر لحظه رنگ دیگری به خود می‌گیرد.