«نقاشی ۷ میلیون دلاری» که در یک انباری زیرشیروانی پیدا شد

نقاشی موسوم به «منظرهای از اولیندای برزیل همراه خرابههای کلیسای یسوعیها» که سال ۱۶۶۶ کشیده شده، شاهکاری از «فرانس پُست» است؛ یکی از نخستین هنرمندان اروپایی که مناظر برزیل را به تصویر کشیدهاند.
این نقاشی که نزدیک به سی سال پیش در زیرشیروانی یک انبار در کنتیکت کشف شد، ابتدا به سختی قابلشناسایی بود. جورج واکتِر، سرپرست بخش آمریکای شمالی و جنوبی خانه حراج ساتبیز گفته: «خیلی کثیف، سیاه و چرک بود. تقریباً نمیشد آن را دید.»
اما واکتر حدس میزد زیر این آلودگیها، اثری ارزشمند پنهان شده است. او مجموعهداران جُردن و توماس ساندِرز را ترغیب کرد که سال ۱۹۹۸ آن را به قیمت ۲.۲ میلیون دلار بخرند. آنها نقاشی را نزد نانسی کریگ، یکی از برجستهترین مرمتگران آثار هنری در نیویورک بردند. او با استفاده از حلالهای شیمیایی و پنبههای نرم، لایههای آلودگی را پاک کرد: آسمانی آبی پدیدار شد؛ سپس خرابههای کلیسا، مردان و زنان بردهای که سبدهایی حمل میکردند و حیوانات نادری از دنیای جدید، از جمله مورچهخوار و آرمادیلو.
حدس واکتر درست از آب درآمد. این منظره روستایی و سرسبز که سال ۱۹۹۸ از زیرشیروانی نجات یافت، همان نقاشی «منظرهای از اولیندای برزیل با خرابههای کلیسای یسوعیها» از سال ۱۶۶۶ است؛ اثری از نقاش هلندی «فرانس پُست». این اثر کمتر از دو دقیقه پس از رسیدن به حراج ساتبیز در ماه گذشته، به قیمت بیش از ۷ میلیون دلار (با احتساب هزینهها) فروخته شد. این رقم، رکورد جدیدی برای آثار فرانس پُست محسوب میشود.
فرانس پُست سال ۱۶۱۲ در شهر هارلِم هلند و در خانوادهای هنرمند به دنیا آمد. در ۲۴ سالگی به برزیل هلندی (شمالشرقی کشور امروزی برزیل) سفر کرد و همراه فرماندار استعماری «ژان موریس ناسو» به آنجا رفت.
تنها هفت نقاشی از دوران حضور او در برزیل باقی مانده، اما همین اقامت هشتساله، مواد اولیه کافی برای آثار یک عمرش را فراهم کرد. پُست پس از بازگشت به اروپا، به هنرمندی بسیار پرتقاضا تبدیل شد. او یکی از معدود نقاشان اروپایی آموزشدیدهای بود که در ترسیم مناظر آمریکای جنوبی مهارت داشت و جزو اندک افرادی بود که خود شاهد مستقیم طبیعت، حیوانات و مردم آن سرزمین بودند.
ابتدا، بازار اصلی آثارش تجار سابق و مدیران مستعمرهنشین بودند که مشتاق بودند یادبودی از روزگار حضورشان در برزیل داشته باشند. از آنجا که خودشان مناظر را دیده بودند، به دقت و جزئیات قابلشناسایی اهمیت میدادند، اما به مرور، بازار آثار او به خریداران جدیدی منتقل شد که بیشتر به جنبه «عجیب و غریب» برزیل علاقهمند بودند تا بازنمایی دقیق و واقعی آن. این افراد هرگز به برزیل نرفته بودند و دقت مستند برایشان اهمیتی نداشت.
نقاشی «منظرهای از اولیندا …» نشان میدهد چگونه پُست ترکیببندی آثارش را برای پاسخ به این تقاضاها تغییر داد.
او همچنان از خاطرات و طرحهای دقیق بهره میبرد، اما اثر سال ۱۶۶۶ او، ترکیبی خیالی از صحنههای مختلف برزیل است که در یک بوم واحد کنار هم قرار گرفتهاند.
طرحهای دقیق فرانس پُست از پوشش گیاهی و جانوری برزیل به او این امکان را داد که حتی سالها پس از بازگشت به اروپا، صحنههایی از آمریکای جنوبی را با جزئیات چشمگیر نقاشی کند.
قسمت پایین و سمت چپ نقاشی میتوان مجموعهی گوناگونی از جانوران و گیاهان نادر را دید: یک مارمولک بزرگ، پرندهای سفید، مورچهخوار، آرمادیلو و یک گیاه آناناس. در مرکز پایین، بردگان با سبدهایی در حال حرکت هستند. سمت راست، گروهی دیگر به سوی خرابههای کلیسا میروند که کلیسای «Our Lady of Graces» در اولیندا شناسایی شده است.
به گفته داریا فونر، متخصص نقاشیهای کهن در ساتبیز، این صحنهها که در برابر رودخانه بِبِریب و زیر آسمانی آبی با ابرهای پفی قرار دارند، بیشتر شبیه یک منظرهای خیالی)هستند تا تصویری دقیق و جغرافیایی. او میگوید: «درست همین امر آن را اثرگذارتر میکند.»
نسلها از خریداران با این دیدگاه موافق بودهاند. پیش از آنکه نقاشی به یک مجموعه خصوصی و در نهایت، زیرشیروانی یک انبار در کنتیکت منتقل شود، در اختیار مجموعهدارانی در پاریس بود؛ از جمله ژوزف فش، دایی ناپلئون.
دیوید پولاک، سرپرست بخش نقاشیهای استادان کهن در خانه حراج گفته: «این اثر که ابعادی بیش از ۹۰ در ۵۸ سانتیمتر دارد، یکی از بزرگترین آثار اوست. پُست برای بازاری آماده و مشتاق نقاشی میکرد. این منظرهها از برزیل، کارت شناسایی هنری او بودند و داشتن اثری با این ابعاد، بدون شک آن را در رده برترین آثارش قرار میدهد.»