خبرگزاری کار ایران

قریشی در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرد؛

بررسی سناریوهای موجود در آینده مذاکرات تهران و واشنگتن/ دو طرف در حال «کنترل بحران» هستند/ بی‌اعتمادی ایران به اورانیوم وارداتی منطقی است

بررسی سناریوهای موجود در آینده مذاکرات تهران و واشنگتن/ دو طرف در حال «کنترل بحران» هستند/ بی‌اعتمادی ایران به اورانیوم وارداتی منطقی است

استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه تهران گفت: فرمول ایران که بر حفظ حق غنی‌سازی به‌عنوان بخشی از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای تأکید دارد، نشان‌دهنده خط قرمز تهران است. البته احتمال اینکه ایران توقف غنی‌سازی را برای مدت مشخصی بپذیرد، وجود دارد‌؛ اما از قابلیت غنی‌سازی صرف‌نظر نخواهد کرد. بنابراین، تحقق سناریوی توقف کامل غنی‌سازی در ازای دریافت اورانیوم وارداتی بسیار بعید به نظر می‌رسد.

فردین قریشی استاد دانشگاه تهران و عضو هیات علمی گروه روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در رابطه با ارزیابی خود از پنجمین دور مذاکرات چیست و  عاملی که باعث استمرار این گفت‌وگوها شده است، تصریح کرد: پنجمین دور مذاکرات ایران و آمریکا را نمی‌توان به‌عنوان یک پیشرفت درخور توجه توصیف کرد. وضعیت بیشتر دائر بر «تثبیت روند» دیپلماتیک است. اختلافات کلیدی، به‌ویژه بر سر غنی‌سازی اورانیوم، همچنان پابرجاست.

نبود کانال ارتباطی میان تهران و واشنگتن می‌تواند به هزینه‌های پیش‌بینی‌ناپذیر منجر شود

دو طرف در حال «کنترل بحران» هستند

وی استمرار گفت‌وگوهای ایران و آمریکا را با چند عامل کلیدی مرتبط دانست و گفت: نخست، ضرورت مدیریت تنش و جلوگیری از درگیری نظامی غیرقابل کنترل است. هم تهران و هم واشنگتن می‌دانند که نبود کانال ارتباطی می‌تواند به هزینه‌های پیش‌بینی‌ناپذیر منجر شود. دوم، نقش عمان است که فضایی بی‌طرف برای ادامه مذاکرات فراهم می‌کند. سوم، هر دو طرف برای مدیریت افکار عمومی داخلی خود تلاش می‌کنند تا نشان دهند در حال «کنترل بحران» هستند، حتی اگر نتایج ملموسی هنوز حاصل نشده باشد. در نهایت، فشارهای بین‌المللی، از جمله از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کشورهای اروپایی، به حفظ گزینه دیپلماسی کمک کرده است. با این حال، مواضع سخت‌گیرانه آمریکا، مانند تأکید استیو ویتکاف بر توقف کامل غنی‌سازی و پاسخ ایران که آن را «دور از واقعیت» می‌خواند، نشان‌دهنده شکنندگی این روند است.

 این آمریکاست که از اسراییل به مثابه یک ابزار فشار استفاده می‌کند

دعوت ایران از ویتکاف برای مذاکره مستقیم در تهران دعوت کند بساط نقش‌آفرینی اسراییل برچیده می‌شود

این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که دیدار نماینده آمریکا با رئیس موساد چه تأثیری بر فضای مذاکرات و سناریوهای احتمالی آینده خواهد داشت، اظهار کرد: این دیدار پیش از مذاکرات اخیر، پیام‌های چندگانه‌ای به همراه داشت و فضای مذاکرات را پیچیده‌تر کرد. ظاهراً این دیدار تلاشی از سوی دولت ترامپ برای آرام‌سازی تل‌آویو بود تا اسرائیل را از اقدامات یک‌جانبه، مانند حملات نظامی، بازدارد اما بیشتر هدف آمریکا از این دیدار این است که به ایران این پیام غیرمستقیم را منتقل کند که در صورت شکست مذاکرات، گزینه اسرائیل روی میز است. اما در سمت ایران، چنین ملاقاتی، بی‌اعتمادی بیشتر را دامن می‌زند. در کل بعید است این ملاقات تاثیر خاصی بر نتیجه مذاکرات بگذارد چراکه توان اسراییل برای تأثیرگذاری بر مذاکرات بویژه در دولت فعلی آمریکا محدود است و این آمریکاست که به نحوی که اشاره کردم از اسراییل به مثابه یک ابزار فشار استفاده می‌کند. اگر چنانکه ایران ویتکاف را برای مذاکره مستقیم به تهران دعوت کند بساط نقش‌آفرینی اسراییل به صورت جاری هم برچیده خواهد شد.

بی‌اعتمادی ایران نسبت به وابستگی به اورانیوم وارداتی منطقی است

این کارشناس ارشد سیاست خارجی در رابطه با احتمال پذیرش طرح ایران («سلاح هسته‌ای صفر = توافق؛ غنی‌سازی صفر = بدون توافق»)، عنوان کرد: فرمول ایران که بر حفظ حق غنی‌سازی به‌عنوان بخشی از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای تأکید دارد، نشان‌دهنده خط قرمز تهران است. البته احتمال اینکه ایران توقف غنی‌سازی را برای مدت مشخصی بپذیرد، وجود دارد‌؛ اما از قابلیت غنی‌سازی صرف‌نظر نخواهد کرد. بنابراین، تحقق سناریوی توقف کامل غنی‌سازی در ازای دریافت اورانیوم وارداتی بسیار بعید به نظر می‌رسد. با توجه به تجربه خروج آمریکا از برجام در ۲۰۱۸ ، بی‌اعتمادی ایران نسبت به وابستگی به اورانیوم وارداتی منطقی است.

قریشی در خصوص آینده روابط ایران و آمریکا تاکید کرد: روابط ایران و آمریکا در حال حاضر در وضعیت «تنش مهارشده» قرار دارد؛ نه به سمت گشایش کامل پیش می‌رود و نه به‌سوی تقابل نظامی آشکار. آینده این روابط به شدت تحت تأثیر نتیجه مذاکرات هسته‌ای، تحولات منطقه‌ای (مانند جنگ غزه)، و عوامل فرامنطقه‌ای (مانند رقابت چین و آمریکا یا بحران انرژی) قرار دارد.

توافق حداقلی محتمل‌ترین گزینه در کوتاه‌مدت است

وی در رابطه با سناریوهایی برای رسیدن به یک توافق جامع وجود دارد، تشریح کرد: سه سناریوی اصلی برای آینده قابل تصور است. نخست توافق حداقلی (توافق بی‌برجام)؛ ایران غنی‌سازی را برای مدت کوتاهی متوقف و یا سطح آن را محدود می‌کند (مثلاً به ۳.۶۷٪ مشابه برجام) و در مقابل، برخی تحریم‌های هسته‌ای تخفیف می‌یابد. این سناریو از نظر سیاسی برای هر دو طرف «قابل فروش» است، زیرا به مدیریت بحران کمک می‌کند، اما ناپایدار خواهد بود، زیرا اختلافات ساختاری حل نمی‌شود. این سناریو محتمل‌ترین گزینه در کوتاه‌مدت است.

توافق جامع چندمرحله‌ای مطلوب‌ترین سناریو برای آینده مذاکرات است

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در مورد دو سناریو دیگری که روی میز مذاکرات ایران و آمریکا قرار دارد، گفت: سناریوی دیگر بن‌بست بلندمدت با مدیریت بحران است. در این سناریو مذاکرات ادامه می‌یابد، اما بدون نتیجه ملموس. روابط در سطح پرتنش اما کنترل‌شده حفظ می‌شود. این وضعیت که در حال حاضر غالب است، به دلیل فشارهای داخلی در هر دو کشور (جمهوری‌خواهان در آمریکا و تندروها در ایران) و نفوذ بازیگرانی مانند اسرائیل محتمل است. در آخر هم احتمال توافق جامع چندمرحله‌ای وجود دارد. در این سناریو، طرفین طی چند مرحله به توافقی مشابه برجام و یا فراتر از آن با اصلاحات گام‌به‌گام می‌رسند. این گزینه نیازمند تغییرات سیاسی بزرگ و کاهش فشارهای خارجی است. اگرچه این سناریو مطلوب است، اما به دلیل بی‌اعتمادی متقابل و اختلافات ایدئولوژیک، کم‌احتمال به نظر می‌رسد.
انتهای پیام/
خبرنگار : علیرضا کاظمی مقدم
ارسال نظر
پیشنهاد امروز