خسروشاهین در گفت‌وگو با ایلنا:
آمریکا پروژه مذاکرات تاکتیکی و موردی را با ایران در پیش گرفته تا هزینه مذاکرات نهایی را کاهش دهد/ نباید به توافق تهران و ریاض نگاه خیلی فانتزی داشته باشیم
تحلیلگر مسائل بین الملل گفت: متغیرهای مداخله‌گری وجود دارند که هر آن می‌توانند بر کیفیت روابط ایران و عربستان تأثیر بگذارد. یکی از متغیرهای مداخله‌گر اسرائیل است و به نظر من متغیر مهمتر ایالات‌متحده آمریکا و دولت بایدن است. اتفاقی که با واسطه و میانجی‌گری چینی‌ها افتاد، زنگ هشدار را برای مقامات آمریکایی به صدا درآورده که منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه را به‌طور کامل نمی‌توانند رها کنند؛ چون در واقع تکه‌ای از پازل رقابت قدرت‌های بزرگ بعد از تحولات ژئوپلیتیک منبعث از جنگ اوکراین است.
هادی خسروشاهین تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که تحلیل شما درباره سفر اخیر علی باقری مذاکره کننده ارشد هسته‌ای به عمان چیست و آیا این موضوع ارتباطی به تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا دارد، گفت: بین ایران و آمریکا در ارتباط با موضوع تبادل زندانیان یک اختلاف‌نظری وجود دارد و آن اختلاف‌نظر برمی‌گردد به این مساله که آمریکایی‌ها به مساله تبادل زندانیان به عنوان پیش‌شرطی برای مذاکرات احیای برجام نگاه نمی‌کنند بلکه پروژه مذاکرات تاکتیکی، موردی و موضوعی را با ایران در پیش گرفتند تا بتوانند هزینه مذاکرات نهایی با ایران را در ارتباط با نسخه کامل شده پیش‌نویس آقای بورل در ماه آگوست کاهش دهند.
وی افزود: با توجه به اتفاقاتی که در جنگ اوکراین و بعد هم ناآرامی‌ها در داخل ایران به وجود آمد، برداشت و ادراک مقامات ایرانی این است که در واقع می‌توان توافق برجام را توأمان با تبادل زندانیان مورد توجه و بررسی قرار داد. به همین منظور، سفر آقای باقری احتمالا سفری دو‌منظوره بود. با توجه به اینکه ایشان مسئول تیم مذاکرات هسته‌ای است، قطعا بخشی از سفر آقای باقری به عمان، به مذاکرات لغو تحریم‌ها و شاید بخش دیگری مربوط به تبادل زندانیان برمی‌گردد.
خسروشاهین تصریح کرد: نکته دیگر این است که توافق ایران و عربستان که توسط چینی‌ها اعمال شد، اندکی روی برداشت‌ها و ادراکات مقامات آمریکایی تأثیر گذاشته و ما ممکن است که شاهد سخت‌گیری‌های بیشتر واشنگتن در قبال موضوع تبادل زندانیان و در ارتباط با موضوع برجام باشیم و به همین دلیل آمریکایی‌ها شاید سخت‌گیری‌های بیشتر یا مطالبات بیشتری را در ارتباط با همکاری بین تهران و آژانس درخواست و مطالبه کنند و یا پیش‌شرط‌هایی را برای تبادل زندانیان مطرح کنند. اظهارنظرهایی که در ۴۸ ساعت گذشته بین مقامات ایران و آمریکا رد و بدل شد که یکی از توافق خبر داد و دیگری توافق را رد کرد، حکایت از این تغییر رویکرد در مقامات آمریکایی دارد. البته آمریکایی‌ها موضوع توافقات تاکتیکی، موردی و موضوعی را با ایران منتفی نکردند چون همان که در ابتدای بحث گفتم به این توافقات به این‌گونه نگاه می‌کنند که می‌تواند هزینه دیپلماسی با ایران را کاهش دهد.
وی در پاسخ به این سوال که سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرد یکی از موضوعات مطرح شده در سفر آقای باقری به عمان توافق ایران با عربستان است، این موضوع چقدر می‌تواند در روابط میان همسایگان و کشورهای خلیج فارس تاثیرگذار باشد، گفت: واقعیت این است که ما با یک پدیده جدیدی در مناسبات خاورمیانه و منطقه خلیج‌فارس مواجه هستیم که پیش از این شاهد نبودیم. بنابراین تحلیل‌هایمان قدری در این ارتباط ممکن است با خطا مواجه و دشوار شود. ولی نکته‌ای که وجود دارد این است که می‌تواند این توافق بین ایران و عربستان با توجه به خصومت هفت ساله‌ای که بین دو بازیگر منطقه‌ای وجود داشت، فضا را برای تعاملات بیشتر در منطقه فراهم کند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل افزود: اما ما باید در این ارتباط بسیار محتاط باشیم و نگاه خیلی فانتزی و خوش‌بینانه‌ای هم به این داستان نداشته باشیم، چون همچنان رقابت، تقابل و حتی در برخی موضوعات ستیز برای ایجاد مناطق نفوذ برای ایران یا عربستان سعودی همچنان وجود دارد و در عین‌حال این ادراک تهدیدآمیزی که طرفین از هم دارند، با وجود این توافق تداوم پیدا خواهد کرد.
خسروشاهین تصریح کرد: در عین حال متغیرهای مداخله‌گری هم در این حوزه وجود دارند که هر آن می‌توانند بر کیفیت روابط ایران و عربستان تأثیر بگذارند. یکی از متغیرهای مداخله‌گر اسرائیل است و به نظر من متغیر مهمتر ایالات‌متحده آمریکا و دولت بایدن است. اتفاقی که با واسطه و میانجی‌گری چینی‌ها افتاد، زنگ هشدار را برای مقامات آمریکایی به صدا درآورده که منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه را به‌طور کامل نمی‌توانند رها کنند؛ چون در واقع تکه‌ای از پازل رقابت قدرت‌های بزرگ بعد از تحولات ژئوپلیتیک منبعث از جنگ اوکراین است.
وی افزود: بنابراین احتمال اینکه دولت بایدن سعی کند دغدغه‌های امنیتی و نظامی بازیگران به خصوص منطقه خلیج‌فارس را بیشتر جدی بگیرد و بیشتر به سمت آنچه در سند دفاع ملی پنتاگون هم آمده، یعنی بازدارندگی مشترک و تلاش برای استقرار سپر دفاع موشکی و امنیت دسته‌جمعی باشد، این تلاش‌ها از طرف آمریکا شتاب بیشتری خواهد گرفت. تلاش‌های آمریکا برای تنش‌زدایی یا برقراری روابط بین تل آویو و ریاض شتاب بیشتری خواهد گرفت و متغیرهای مداخله‌گر آنچنان سهمی ایفا خواهند کرد که ما باید در ارزیابی‌ها و سناریوسازی‌هایمان در ارتباط با چشم‌انداز همکاری‌های منطقه‌ای چه بین تهران و ریاض و چه بین کشورهای خلیج‌فارس دقت بیشتری داشته باشیم.
خسروشاهین در پاسخ به این سوال بعد از توافق ایران و عربستان، در خبرها آمده که پول آزاد شده از منابع بلوکه شده ایران حدود ۲۰ میلیارد دلار بوده و آمریکا هم پالس‌های مثبتی ارسال کرده است با این خبرها احتمال احیای برجام در زمان نزدیک مطرح است یا خیر، گفت: در ارتباط با آزاد شدن اموال بلوکه شده ایران در چین، با توجه به اینکه منبع خبر وال استریت ژورنال بود، در آن گزارش آمده است که به بخش‌هایی از پول‌های بلوکه شده توسط چین اجازه دسترسی داده می‌شود ولی به همه آن اجازه داده نشده است. بنابراین به نظر نمی‌آید چینی‌ها هم این ریسک را با توجه به تداوم، تحریم‌ها علیه ایران به جان بخرند و در شرایط تحریمی حاضر شوند که بخش عمده‌ای از اموال بلوکه ایران را آزاد کنند.
وی افزود: نکته دیگر اینکه برنامه هسته‌ای ایران فارغ از موضوع توافق ایران و عربستان در مرحله‌ای قرار گرفته که در آخرین گزارشی که مدیرکل آژانس پیش از نشست شورای حکام در ۶ مارچ منتشر کرد آمده که مدیرکل و آژانس نمی‌تواند براساس تحلیل‌های پادمانی و فراپادمانی که بر‌پایه توافق ۲۰۱۵ بین آژانس و ایران برگزار شد، به راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای ایران بپردازد. برنامه هسته‌ای ایران از حیث ذخیره سوخت و چه از حیث کسری در غنی‌سازی اورانیوم و چه استفاده بیشتر از دستگاه‌های سانتریفیوژ پیشرفته و چه نصب آبشارهای جدید در تأسیسات فردو، شرایطی را به وجود آورده که در‌عین‌حال که دیپلماسی را به امری فوری و الزام آور برای غربی‌ها تبدیل می‌کند، ولی زمینه را برای افزایش مطالبات آمریکایی و غربی‌ها در ارتباط با برجام افزایش می‌دهد.
خسروشاهین تصریح کرد: یکی از دغدغه‌هایی که همچنان حتی با وجود آنکه عربستان سعودی با ایران به مصالحه رسید وجود دارد، در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران است. یعنی آمریکایی‌ها با توجه به تحولاتی که رخ داده و عربستان به طور خاص به تنوع‌سازی در حوزه سیاست خارجی خود یا منابع امنیتی خود دست زده، بنابراین باید دغدغه‌های این دسته از بازیگران را در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران جدی‌تر گیرد و بنابراین بر‌پایه این مولفه‌ها به نظر نمی‌رسد که در کوتاه‌مدت احیای برنامه جامع اقدام مشترک با آن شکل که ما در پیش‌نویس آقای بورل در آگوست سال گذشته داشتیم، قابلیت تحقق داشته باشد. الان آنچه که آمریکایی‌ها در ارتباط با برجام در حال تمرکز هستند و درباره‌اش تأمل می‌کنند توافق موقتی است که می‌تواند به مثابه پلی برای یک توافق از نظر آمریکایی‌ها با ثبات‌تر و با‌دوام‌تر که مبتنی‌بر تعهدات فراسازمانی بیشتر ایران باشد به وجود بیاورد.
خسروشاهین در پاسخ به این سوال فکر می‌کنید چه زمانی طرفین این توافق موقت را می‌توانند اعلام کنند، گفت: توافق موقت خود می‌تواند مبنایی چالش‌ساز باشد. آنچه که بنده مطرح کردم از دید و منظر ایالات‌متحده آمریکاست، یعنی مطلوبیتی که آمریکایی‌ها احساس می‌کنند. این مطلوبیت لزوما با مطلوبیت طرف مقابل یعنی ایران سازگاری ندارد. ایران به شدت به دنبال برجام است، به دلیل اینکه هم تعهداتش در ارتباط با هسته‌ای تعهدات متوسطی است و هم آن تعهدات هرچه جلوتر می‌رویم به انقضای خودش نزدیک‌تر می‌شود و تقریبا ما در ۲۰۲۵ دیگر درگیر مکانیزم ماشه نخواهیم بود و ایران می‌تواند تا ۲۰۲۸ طبق این توافق اورانیوم را غنی‌سازی کند و در‌عین‌حال برجام می‌تواند فواید اقتصادی بسیار زیادی را هم برای ایران در مقطع کنونی که نیاز به ریکاوری اقتصادی دارد، داشته باشد. این درخواست‌ها و مسئولیت‌ها لزوما با مسئولیت‌های ایالات‌متحده در شرایط کنونی سازگاری و همخوانی ندارد، بنابراین در حال حاضر نمی‌توانیم به راحتی درباره زمان‌بندی توافق موقت صحبت کنیم.
