پیش بینی مصرف آهن و فولاد
اغلب پیش می‌آید که بنا به دلایلی مانند افزایش هزینه انرژی، قیمت مواد اولیه، رسیدن فصل سرما و کاهش گازرسانی به صنایع فولادسازی، قطعی برق در تابستان و یا اتفاقات نادری همچون وقوع جنگ و نیز شیوع بیماری، میزان مصرف فولاد و عرضه و تقاضای آن کاهش یابد. تمامی این عوامل بر قیمت آهن و فولاد نیز تأثیرگذار هستند. برای دریافت قیمت روز آهن آلات از فولاد ایرانیان استعلام بگیرید.
اما این موارد مقطعی بوده و نمی‌توان فولاد را به‌طور کل از چرخه تولید و صنایع مختلف کنار گذاشت. بااین‌حال، منابع سنگ آهن نیز محدود بوده و بالاخره روزی به پایان می‌رسند. از طرفی، روی کار آمدن مواد جدید و کارآمدی همچون کامپوزیت‌ها، مواد پلیمری و ترکیبات فیبر کربنی که از برخی جنبه‌ها نسبت به فولاد و استیل برتری دارند، سبب شده است تا برخی آینده بازار جهانی فولاد را تحت تأثیر این مواد نوظهور ببینند که در صورت اقتصادی بودن تولید آن‌ها، جایگزین فولاد شوند. اما تا چه اندازه می‌توان به چنین ادعایی تکیه کرد؟ آیا واقعاً بازار مصرف فولاد در ایران و جهان در آینده نزدیک رو به افول می‌رود؟
چشم انداز بازار مصرف فولاد در جهان
میزان مصرف فولاد در جهان ارتباط تنگاتنگی با پروژه‌ها و چشم‌اندازهای صنایع کشورهای بزرگ مصرف‌کننده فولاد در جهان دارد. در این راستا می‌توان به چین، هند، آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کننده‌های جهانی فولاد اشاره کرد. اینکه این کشورها چه سیاست‌هایی را در مقابل خرید، فروش و مصرف فولاد در پیش می‌گیرند، میزان عرضه و تقاضای جهانی فولاد را مشخص میکند و میزان مصرف کشورهای تولیدکننده فولاد از منابع و معادن سنگ آهن و یا حتی قراضه آهن تعیین می‌شود. هم‌چنین، قیمت جهانی آهن آلات نیز تا حد زیادی تحت تأثیر رفتار سیاسی- اقتصادی این کشورها قرار خواهد گرفت.
مصرف فولاد چین
در اواخر نوامبر سال 2022، دولت چین با ارائه یک بسته انبساطی 16 ماده‌ای، در راستای حمایت از انبوه‌سازان داخلی و خارج‌کردن بخش مسکن این کشور از رکود اقدام کرد. یکی از اقداماتی که در این بسته انبساطی انجام شد، تخصیص‌یافتن خط اعتباری 91 میلیارد دلاری برای 12 شرکت انبوه‌سازی این کشور بوده است. با توجه به اینکه یک‌سوم میزان تقاضای فولاد چین به بخش مسکن مربوط می‌شود، در تحلیل میزان مصرف جهانی فولاد باید بخش مسکن چین را به‌عنوان یکی از فاکتورهای مرتبط با بازار فولاد بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فولاد در جهان در نظر گرفت.
در کنار چنین سیاستی، در اوایل سال 2023 سیاست‌های کووید صفر در دستور کار چین قرار گرفت که طی آن محدودیت‌های سخت‌گیرانه کنار گذاشته شدند. این‌چنین، میزان تقاضا برای فولاد در چین افزایش یافته و بازار جهانی فولاد دوباره روبه‌جلو حرکت خواهد کرد. اما بااین‌حال، این عامل به‌تنهایی نمی‌تواند یک چرخه کاملاً صعودی را برای بازار فولاد به همراه داشته باشد.
تولید و مصرف فولاد هند
در سال 2022 صادرات فولاد هند به 10.45 میلیون تن رسید که نسبت به مدت مشابه در سال 2021، افت شدید 43 درصدی را نشان می‌دهد. هم‌چنین، در ماه دسامبر 2022 نیز صادرات فولاد هند افت 40 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل را به ثبت رسانده است. که البته این مقدار نسبت به نوامبر سال پیش 53 درصد بالا رفت. افزایش تعرفه صادرات، افت تقاضای جهانی و کاهش خرید ویتنام به‌عنوان یکی از واردکننده‌های اصلی فولاد هند را می‌توان ازجمله عوامل تأثیرگذار بر کاهش صادرات فولاد هند برشمرد.
مصرف فولاد اتحادیه اروپا
جنگ روسیه و اوکراین و تحریم‌های اعمالی بر روسیه در سال ۲۰۲۳ همچنان نشان از اختلال در زنجیره تولید و تأمین کامودیتی‌ها دارد. به دنبال چنین عواملی، تقاضای اروپا همچنان پایین خواهد بود و سیاست افزایش نرخ بهره توسط بانک‌های مرکزی در اقتصادهای بزرگ دنیا باعث خواهد شد تا میزان تقاضای جهانی برای محصولاتی ازجمله فولاد، رشد قابل‌توجهی را تجربه نکند.
در سال 2023 وضعیت بازار فولاد حتی بغرنج‌تر از سایر کالاها خواهد بود، چراکه بسیاری از تولیدکنندگان بزرگ فولاد در جهان، مازاد تولید فولاد دارند و لذا همچنان رقابت این کشورها در بازارهای صادراتی شدید خواهد بود. در سال 2022، بازار اروپا یک شرایط انقباضی را تجربه کرده بود و به همین دلیل، تمرکز برخی تولیدکنندگان نظیر روسیه، ترکیه و هند، از اروپا را به سمت خاورمیانه و شمال آفریقا معطوف شد.
آیا می توان جایگزینی برای فولاد و مصارف آن انتخاب کرد؟
چشم‌انداز مصرف فولاد در جهان در سال 2023 به دلیل ادامه‌دار بودن جنگ روسیه و اوکراین و احتمال برجای ماندن و افزایش یافتن تحریم‌ها علیه روسیه، وضعیت ژئوپلیتیکی اطراف اوکراین و پیامدهای بلندمدت آن و نیز رشد پایین در کشور چین، تقریباً غیرقابل‌پیش‌بینی است. بر همین اساس، تعدیل مجدد احتمالی در جریان تجارت جهانی، تغییر در تجارت انرژی و تأثیر آن بر انتقال انرژی و پیکربندی مجدد ادامه زنجیره تأمین جهانی دور از انتظار نخواهد بود.
چشم‌انداز موجود برای کوتاه‌مدت و میان‌مدت است. چراکه هنوز جایگزین مناسبی که بتواند در عین برتری در خواص، صرفه اقتصادی هم نسبت به تولید فولاد داشته باشد یافت نشده است. موادی از قبیل کامپوزیت‌ها، پلیمرها، فایبرگلاس و غیره هنوز در مراحل اولیه مسیر هستند و برای اینکه بتوان از آن‌ها به‌عنوان جایگزین فولاد استفاده کرد، باید که تولید آن‌ها به‌صرفه باشد و به موجود بودن و در دسترس بودن مواد اولیه آن‌ها نیز توجه کرد. هرچند که خاصیت بازیافت پذیر بودن فولاد سبب استفاده چندین‌باره از آن بدون افت کیفیت و خواص می‌شود و بنابراین، در آینده نزدیک می‌توان گفت که برای حداقل تا 30 سال آینده فولاد همچنان حرف اول را در صنایع و اقتصاد جهانی می‌زند.
چشم انداز مصرف فولاد در ایران
قیمت فولاد در ایران نیز از قیمت جهانی فولاد تأثیر می‌پذیرد. به دلیل افزایش نرخ دلار در ماه‌های منتهی به سال 1401، وضعیت بازار فولاد ایران در حالت ناپایدار قرار داشته و قطعی گاز و برق کارخانه‌های بزرگ به دلیل سرمای شدید زمستان نیز به‌عنوان عامل دیگری بر افزایش قیمت فولاد در ایران معرفی می‌شود.
سیاست‌های دولت اهدافی مانند رسیدن به میزان تولید 55 میلیون تن فولاد در سال را تا سال 1404 نشانه گرفته است و بنابراین می‌توان گفت که مصرف فولاد در ایران همچنان ادامه خواهد داشت. از طرفی، حتی روی کار آمدن مواد جدیدی که پیش‌تر به آن‌ها اشاره شد حتی اگر به تولید انبوه برسند، به دلیل وارداتی بودن آن‌ها، برای مصرف‌کنندگان ایرانی به‌هیچ‌وجه صرفه اقتصادی نخواهد داشت. تحت چنین شرایطی، بازیافت آهن‌آلات قراضه و واردکردن آن‌ها به چرخه تولید مجدد، می‌تواند یکی از راه‌های اقتصادی در کنترل مصرف فولاد باشد تا میزان استخراج از منابع به حداقل برسد.
البته مصرف فولاد در ایران تنها زیر سایه قیمت‌های جهانی آهن و فولاد نبوده و برخی قیمت‌گذاری‌های دستوری و عرضه محدود کارخانه‌ها هم در افزایش قیمت‌ها نقش بسزایی دارند. بورس کالا نیز که به‌عنوان بستر مناسب برای انجام معاملات در حوزه‌های مختلف مطرح است، نتوانسته در سال‌های گذشته تأثیر بسزایی در کنترل قیمت فولاد در بازار داخل بگذارد. تأثیر بورس کالا بر قیمت آهن تا زمانی که رانت و برخی قیمت‌گذاری‌های دستوری در دستور کار باشد، چندان مثبت نخواهد بود.
باوجود شرایط سخت اقتصادی و با در نظر گرفتن سیاست‌های تشویقی دولت برای جوانان و سوق آن‌ها به‌سوی ازدواج و فرزند‌آوری، نیاز به ساخت مسکن برای چنین افرادی و حتی آن‌هایی که هنوز بعد از سالیان طولانی نتوانسته‌اند خانه‌دار شوند همچنان وجود دارد. بنابراین، نیاز به ساخت مسکن و مصرف آهن و فولاد در ایران همچنان وجود خواهد داشت و باید یک چاره اساسی برای تولید، مصرف و بازیافت بهینه محصولات فولادی اندیشیده شود.
